8
lil
■~fl
--
43
rijden. De Engelse paarden werden zelfs gemend
door Engelse koetsiers. Dagelijks werden acht
ritten heen en terug gereden. Goedkoop was de
paardetram allerminst. Een retour eerste klasse
kostte 50 cent en voor de tweede klasse moest altijd
nog 35 cent betaald worden. Zulke tarieven waren
voor een gewone Hagenaar niet op te brengen. De
tram trok dan ook meer toeschouwers dan
passagiers.
Het dak van de allereerste tramwagens was
voorzien van een imperiaal, dat vanaf het
achterbalkon was te bereiken langs een ijzeren
trapje. Avontuurlijk aangelegde reizigers, die de
steile klim naar het dak waagden, hadden daar een
prima zitje. Maar als de heren even niet opletten,
wilde de hoed hun nog wel eens van het hoofd
waaien of aan een tak van een boom blijven
hangen. Dat gaf dan weer vertraging en klachten.
Klachten waren er trouwens altijd. Gezien de hoge
tarieven waren de passagiers voornamelijk
Hagenaars uit de ’betere standen’. Zij hadden de
neiging de tram als hun privé-vervoermiddel te
beschouwen en beoordeelden de dienstverlening
dan ook uiterst kritisch.
De zweep erover
Twee jaar later had Den Haag weer een primeur.
Nu van de eerste interlokale tramlijn in Nederland.
Dit keer was het een Franse maatschappij die de
lijn aanlegde en de dienst onderhield. Dat gebeurde
aanvankelijk met ’railroaders’, zware rijtuigen die
behalve op rails ook gewoon over straat konden
rijden. Aan de eindpunten - in Den Haag op het
Huygensplein - werd ’railloos’ gekeerd en ook de
spoorwegovergang in de Rijswijkseweg en de
Hoornbrug werden zo gepasseerd. Desgewenst kon
de route ook worden verlengd. De ’comediewagen’
die de Delftse liefhebbers van de Fransche Opera
naar Den Haag bracht, reed bijvoorbeeld door tot
J all
•fcv
I i
Brevet: Inventors and Manufacturers of Acouslicons for Pianos
Hierboven: Kort na de eerste
rit op 23 juni 1864 werd deze
foto gemaakt van een
'imperiaalrijtuig der 2e
klasse' - waarvan de Dutch
Tramway Company er vier
had - voor de Oude Kerk in
Scheveningen. Het rijtuig
kon in totaal 40 passagiers
vervoeren. Op het dak
mochten alleen heren plaats
nemen. Dat een ritje met de
paardetram een exclusief
genoegen was. blijkt wel uit
de kleding van de dames en
heren (GA).
Daaronder: De paardetram
sprak zo tol ieders
verbeelding, dat er zelfs een
speciaal muziekstuk voor
werd gecomponeerd: de
Tram- way march galop,
getoonzet voor piano, orgel of
harmonieorkest. Op het
omslag van dit werkje is een
paardetram met imperiaal
afgebeeld. omlijst door
linksboven het Buitenhof en
rechtsonder het dorp
Scheveningen (GA).
Daarnaast: De Prinsestraat
werd in 1884 doorgetrokken
tot het Kerkplein en
veranderde daardoor in een
drukke winkelstraat. De
Groene lijn van de
paardetram reed door deze
straat op het traject van de
Laan van Nieuw Oost Indië
naar de Zoutmanstraat. De
tram moest daarbij de drie
poorten van het Binnenhof
passeren. Dat kon maar over
een enkel spoor en gaf
eindeloze problemen met het
omzetten van de wissels. Om
het oponthoud te beperken
liet men steeds twee trams
achter elkaar door de poorten
rijden. Op deze foto zien we
een zomerrijtuig de
Prinsessewal oprijden bij de
tuin van Paleis Noordeinde
(GA).
I
jB
Op.5
Price ƒ0.90
10 tehadforHarmony atlhe jiuoiislier;
