53
1 SS
Heren onder elkaar
zo lang mogelijk probeerden te blijven zitten. Van
het oorspronkelijke idee werd dan ook in 1868
afgestapt. Elke vrijgekomen woning werd voortaan
gewoon verhuurd voor f 1,20 per week, een bedrag
dat, in verhouding tot de huurprijzen elders in de
stad, laag was te noemen.
W oningbouwverenigingen
De slechte woonomstandigheden van de meeste
minvermogenden hielden ook anderen dan de
diakenen bezig. Vooral omdat de krottenwijken
haarden van besmettelijke ziekten waren, die
gemakkelijk konden overslaan naar de betere
buurten. 'Ook was men van mening dat een
arbeider die behoorlijk gehuisvest was, harder zou
werken, hetgeen de werkgever weer ten goede
kwam. In die sfeer van liefdadigheid en
eigenbelang ontstonden de eerste
woningbouwverenigingen. Een vijftal
vooraanstaande Hagenaars richtte in 1854 de
’Vereeniging tot Verbetering der Woningen van de
Arbeidende Klasse te ’s-Gravenhage’ op. Deze
vereniging bouwde onder meer het nog steeds
bestaande Hofje van Schuddegeest achter de
Javastraat en huizenblokjes aan de Van
Hogendorpstraat nabij het Oranjeplein.
Tegen het einde van de eeuw bezat de vereniging
bijna 600 woningen. Om winst te maken en
daarmee nog meer huizen te bouwen, werd de
huurprijs niet te laag gehouden. Bedeelden en
armen werden dan ook niet geaccepteerd, omdat
zij slechte betalers waren. In 1871 bouwde de
Nederlandsche Nationale Vereeniging van
Werklieden 38 woningen aan de Sumatrastraat.
Dat werd ook niet zonder bijbedoelingen gedaan,
want de vereniging was opgericht om
’welmeenende werklieden aan den invloed van
socialistische denkbeelden te onttrekken’. Met en
zonder bijbedoelingen hebben zo diverse
.1
ii
4i
L ik
rss
Bh?
- t j
S Sa
143
Rechtsboven: In 1890 liet de
's-Gra venhaagsche
Woningmaatschappij een
aantal woningen rond de
Jacob van Campenstraal
bouwen, bekend onder de
naam hel Fort. Deze
instelling wilde de huurders
laten meeprofiteren van de
eventuele winst. Men vond
vrijstelling van huur niet
opvoedend, omdat de
huurder het regelmatig
betalen ontwend zou raken.
Dus werd de winst in
contanten uitbetaald. Dat
kon oplopen tot een bedrag
gelijk aan zes weken huur.
De foto, genomen aan het
begin van deze eeuw, gunt
ons een blik in de
Scheljhoutstraat (GA).
Rechts: In 1882 werd de
coöperatieve bouwvereniging
Vooruit opgericht. De
vereniging kocht in dat jaar
een aantal huizen in de
Jacob astraal en bouwde er in
1885 nog een aantal
woningen bij. waardoor de
vereniging in totaal 131
woningen in bezit kreeg. De
hier afgebeeldefoto dateert
van omstreeks 1890. In 1886
werd nog een
zustervereniging opgericht,
Vooruit II, die 136 woningen
liet bouwen aan de Gaslaan
en directe omgeving. De
verenigingen streefden
ernaar arbeiders in de
gelegenheid te stellen een
woning in eigendom te
krijgen. Daarvoor moesten
de leden bij toetreding drie
gulden betalen, terwijl in de
huur een zodanig bedrag was
inbegrepen, dat zij zich na 26
jaar eigenaar van het huis
konden noemen. Het ideaal
werd overigens nooit
verwezenlijkt (GA).
De in 1854 opgerichte Vereeniging tot verbetering der
woningen van de arbeidende klasse te 's-Gravenhage
wilde een aantal woningen bouwen achter de Laan
van Schuddegeest (de huidige Javastraat). Maar
goed en wel was men met de bouw begonnen of
enkele leden van de gemeenteraad uitten hun
bezorgdheid over het feit dat deze eenvoudige
arbeiderswoningen de nogal deftige omgeving ernstig
zouden ontsieren. Burgemeester en Wethouders
wilden echter geen juridisch conflict veroorzaken met
een vereniging die werd bestuurd door de 'meest
geachte, gegoede en beschaafde ingezetenen van
Den Haag, met als gevolg dat de zaak in der minne
werd geschikt.
1
OF
