IWuii
mum
210
zegellakfabriek, drie kopergieterijen, twee
leerlooierijen, een bierbrouwerij en een
suikerfabriek. Het waren allemaal bescheiden
onderneminkjes: het groepje fabrieksarbeiders
verzonk in het niet bij het leger ambachtslieden,
dat in de dagelijkse levensbehoeften van hun
stadgenoten voorzag.
De Prins van Oranje
Een ander groot metaalbedrijf was de ijzergieterij
De Prins van Oranje, aanvankelijk een bescheiden
kachelfabriekje, later producent van molenassen,
stoomgemalen, viaducten en bruggen. In 1865 had
Alles zou anders worden nadat in 1825 de eerste
stoommachine in de Haagse nijverheid in gebruik
was gesteld. Het was een apparaat van Engels
fabrikaat met een vermogen van 25
paardekrachten, waarvan E.B.L. Maritz
Compagnie gebruik maakte bij het pletten van
metaal. Deze onderneming aan het Zieken leverde
koperplaat voor de scheepsbouw en voor het slaan
van Nederlands-Indisch muntgeld.
Van het metaalbewerkingsbedrijf van Maritz is
niets meer over en aan de metaalpletterij herinnert
alleen nog de straatnaam: Pletterijkade. De fabriek
raakte na enige tijd in handen van Maritz’
compagnon Lion Israël Enthoven, die haar
uitbouwde tot één van de grootste industrieën in
Nederland. Behalve koperplaat leverde Enthoven
een grote verscheidenheid aan produkten van
gietijzer, zoals lantaarnpalen, waterpompen,
standbeelden, gashouders en zelfs complete
stationsoverkappingen. Onderaan op de pilaren op
de perrons van het station Hollandse Spoor is de
naam van het bedrijf nog altijd te lezen. Op het
hoogtepunt van haar bloei gaf de pletterij werk aan
ruim zevenhonderd mensen. In 1905 verhuisde het
bedrijf naar Delft.
I
Daaronder: In 1855
schilderde David Bles hei
fabrikantengezin Enthoven
in het kapitale woonhuis
naast de Pletterij. Links staat
Karei Enthoven. de directeur
van de fabriek. Naast hem
.aan de vleugel, zit zijn
echtgenote. Rechts van haar
zit Kareis vader. Lion Israël
Enthoven. die de fabriek tot
grote bloei had gebracht.
Rechts aan de wand hangt
een schilderij van de Pletterij
(Particuliere collectie).
Rechts: Zoals de meeste
ijzergieterijen in Nederland,
gebruikte ook de firma
Enthoven een catalogus om
haar produkten aan de man
te brengen. In het van
omstreeks 1870 daterende
losbladige album komen de
meest uiteenlopende
produkten voor, zoals
hekwerken, haarden,
paraplubakken.
waterpompen, tuinmeubelen,
schoolbanken en fonteinen,
waarvan er hier één is
afgebeeld (GA).
Hierboven: Deze litho van
S. Lankhout geeft een goed
overzicht van het
fabriekscomplex van de
Ijzergieterij Enthoven aan
het Zieken omstreeks I860.
In die lijd beschikte de
fabriek al over zes
stoommachines en werkten
er zo 'n 750 arbeiders.
Sommige produkten kunnen
we nog in Den Haag
terugvinden: het hekwerk
aan de Paleisstraat dat de
voormalige Gothische Zaal
van koning Willem II
omsluit. lantaarnpalen aan
het Lange Voorhout, de
loopbrug aan de
Oranjebuitensingel en de
draaibrug in het verlengde
van de Hemsterhuisstraat
over het water tussen
Noordwal en Veenkade
(GA).
"i- jlfijh
