Koning Willem II gaf terstond een staatscommissie
opdracht de grondwet zodanig te wijzigen dat het
parlement meer macht zou krijgen. Tegenover
enkele gezanten zei de koning: ’U ziet een man
tegenover U, die binnen vierentwintig uur van zeer
conservatief zeer liberaal is geworden’. De nieuwe
grondwet bracht veel vernieuwingen, die vooral
het werk waren van het liberale kamerlid
J.R. Thorbecke. Hij legde hiermee de basis voor
onze huidige parlementaire democratie.
Algemeen kiesrecht
De periode van 1848 tot 1919 werd gekenmerkt
dooreen viertal ’quaesties’. Allereerst moest het
nieuwe parlementaire stelsel, dat was ontstaan
door de grondwet van 1848, geaccepteerd worden.
De strijd tussen de ministers en de koning enerzijds
en het parlement anderzijds over de vraag wie bij
een conflict moest wijken, liep uit op een
overwinning voor de volksvertegenwoordiging.
Voortaan trad dan het kabinet af.
Een ander vraagstuk in de politiek was de
’schoolstrijd’. Hierbij ging het om de - vooral
financiële - gelijkstelling van het openbaar
onderwijs en het bijzonder onderwijs. De liberalen
stonden in deze strijd tegenover de
anti-revolutionaire en katholieke kamerleden, die
het bijzonder onderwijs steunden. Deze strijd hing
weer samen met een andere netelige kwestie,
namelijk die van het algemeen kiesrecht. In 1848
hadden nog maar 55.000 mannen het recht om
hun stem uit te brengen (waaronder 1515
Hagenaars) en vooral de confessionelen wilden
hun achterban, die voor een groot deel uit de
’kleine luyden’ bestond, het kiesrecht geven. Het
socialisme, dat in het laatste kwart van de
negentiende eeuw opkwam, ijverde ook voor
algemeen kiesrecht en daarnaast voor een goede
sociale wetgeving. Deze drie vraagstukken
241
Hierboven: De laatste
oorlogsmaanden brachten in
Den Haag veel ellende. Door
de spoorwegstaking van
september 1944 kwam het
transport van voedsel en
steenkool vrijwel lot stilstand.
Om maar aan brandstof te
komen, was geen moeite
teveel. In oktober stroopten
velen het spoorwegterrein
aan de Spaarnestraat af op
zoek naar kolen of een
enkele sintel (GA).
Daarnaast: Grote delen van
Marloten Wassenaar
moesten in september 1944
op bevel van de Duitsers
worden ontruimd. De
bezetter had het gebied nodig
om lanceerplaatsen voor het
geheime Duitse
vergeldingswapen, de V-2,
aan te leggen. De evacuaties,
zoals hier op de
Bezuidenhoutseweg.
moesten bij gebrek aan
benzine met man- of
paardekracht worden
uitgevoerd (foto Menno
Huizinga, c/o Burafo,
Amsterdam/GA).
Daaronder: Met hel vertrek
van de Nederlandse regering
en de capitulatie voor de
Duitse Wehrmacht op 14 mei
1940 werd Den Haag in
bestuurlijk opzicht een
provinciestad. Namens de
bewindvoerders in Berlijn
oefende Seys-lnquart als
rijkscommissaris vanaf
29 mei het gezag over
Nederland uil. Wij zien hem
hier, kort na zijn benoeming,
met de karakteristieke
Hitlergroet de Duitse troepen
op het Binnenhof inspecteren
(foto Douwes/GA).
