750 jaar Den Haag,
de Hagenaars en
hun onderwijs
De Latijnse school
In de middeleeuwen waren de scholen meestal
verbonden aan een kerk of klooster. Het onderwijs
stond geheel ten dienste van de kerk. De leerlingen
werden opgeleid tot priesters en moesten
bovendien de missen in de kerk opluisteren met
hun gezang. Behalve in lezen en schrijven werden
ze dan ook onderwezen in Latijn en de
catechismus. Belangrijke vakken waren voorts
zingen en het leren van gebeden.
Minister Goeman Borgesius kon opgelucht adem
halen: met een meerderheid van slechts één stem
had de Tweede Kamer die vrijdagmiddag de 30ste
maart 1900 zijn wetsvoorstel tot invoering van de
leerplicht aangenomen. Was de geachte
afgevaardigde Schimmelpenninck - een overtuigd
tegenstander van deze wet - niet kort tevoren van
zijn paard gevallen, dan had dit voorstel het niet
gehaald.
Eindelijk kon nu een begin worden gemaakt met
iets waar Karei de Grote al van droomde: verplicht
onderwijs voor iedereen. Tot aan de eeuwwisseling
gingen immers lang niet alle kinderen naar school.
De meeste mensen waren zo arm, dat de kinderen
al jong moesten helpen de kost te verdienen.
Al in het midden van de veertiende eeuw had Den
Haag een ’scole’, ook wel Latijnse school en later
grote school genoemd. De school was gevestigd in
een huis aan de straat die naar de Grote Kerk liep.
Vanaf 1465 werd deze straat dan ook niet langer
Kerkstraat, maar Schoolstraat genoemd. De grote
school was toen de enige officiële school en op den
duur zaten er niet alleen kinderen die voor het
priesterambt opgeleid werden, maar stuurden ook
rijke ouders hun kinderen wel naar deze school om
ze te laten vormen tot vooraanstaande bestuurders
ofkooplieden.
Onder redactie van Maarten van Doom, Charles Dumas, Dick van der Maarel,
Michiel van der Mast, Coos Versteeg en Peter Wander;
met medewerking van Svend E. Veldhuijzen.
295
Links: Hei uit 1839
stammende gebouw van de
Academie voor Beeldende
Kunsten aan de
Prinsessegracht had een
voorgevel als van een Griekse
tempel. Deze foto uit 1913
toont de oude academie in
alle statigheid. In de periode
1934-1937 verrees op deze
plaats het huidige
academiegebouw GA).
Rechts: Deze foto van
omstreeks 1920 is
waarschijnlijk genomen in
de herhalingsschool voor
meisjes aan de Korte
Lombardstraat. De
herhalingsschool, die
onderdak genoot in de
gemeentelijke burgerschooi
op nummer 11. was een soort
voortgezet lager onderwijs
(GA).
Op het omslag: Een kijkje in
een schoollokaal in de 18de
eeuw. Een school bestond in
die lijd meestal uil niet meer
dan één lokaal waar alle
kinderen, of ze nu al jar en
school gingen of pas kwamen
kijken, bij en door elkaar
zaten. Het geheel maakt een
rommelige en wanordelijke
indruk. Sommige leerlingen
vechten met elkaar, anderen
proberen wat te schrijven of
te lezen. Aan de muur
hangen de houten
schooltassen en achter de
meester hangen de roe en de
plak. Een leerling heeft hei ie
bont gemaakt en moet met
het kwaaddoenersbord om
zijn nek lot voorbeeld
strekken van de anderen. De
meester snijdt een ganzepen
en overhoort een leerling
terwijl een ander op zijn
beurt wacht (Stedelijk
Museum 'Hel
CatharinagasthuisGouda).
