297
pupillen geen kattekwaad uithaalden, ook als zij
buiten school iets deden dat niet door de beugel
kon, was het de rector die hen op gepaste wijze
strafte. Hij hanteerde dan ’de plak’, een rond
houten plankje waarmee de kinderen op de
handpalm werden geslagen, of hij gaf hen een pak
rammel met de roe.
De meeste tuchtigingen werden gegeven voor
spijbelen, de les niet kennen en de orde verstoren.
Maar ook voor Nederlands spreken, want de
voertaal op de grote school was Latijn. Ook
leerlingen die zich buiten schooltijd hadden
schuldig gemaakt aan een emstig vergrijp, werden
door de rector gestraft en niet door de schout. In
zo’n geval volstond de plak of de roe niet, maar
moest de leerling zich buigen over ’de ezel’ en
kwam de bullepees eraan te pas.
’s Avonds ging de rector langs de kosthuizen van de
leerlingen die van buiten de stad kwamen. Daar
controleerde hij of de jongelui wel aanwezig waren
en niet in de kroeg of het bordeel rondhingen.
Soms vroeg hij de kosthuisvaders om hem op de
hoogte te houden van het gedrag van de leerlingen
of stelde hij onder de scholieren verklikkers aan.
Lezen en schrijven
Tot de leerlingen van de grote school behoorden
ook de kinderen van het Burgerweeshuis, die daar
onderricht kregen tot ze ’redelycken wel konnen
lesen ende schryven’. Althans de jongens. Meisjes
leerden doorgaans uitsluitend lezen. Aan de
weeskinderen werd geen Latijn onderwezen, tenzij
een kind opviel door grote intelligentie.
Weeskinderen die overdag uit werken gingen en
daardoor de grote school niet konden bezoeken,
moesten op zon- en feestdagen en in hun vrije
uurtjes onderwijs volgen. Een onderwijzer, soms
zelfs de rector van de grote school zelf, leerde hun
’heur geloof mit dat daertoe behoort’, wat betekent
Hierboven: Het gymnasium
Haganum aan de Laan van
Meerdervoort kort na de
opening. Hel complex is
gebouwd op grond die door
mr. Goekoop speciaal voor
dit doel aan de gemeente was
geschonken. Goekoop
woonde zelf naast de school,
een deel van zijn tuin is op de
foto nog te zien. De school
krijgt regelmatig toeristen
aan de deur, die in de
veronderstelling verkeren dat
dit het Vredespaleis is (GA).
Rechtsboven: Dr. Th.P.H.
van Aalst was vanaf 1897
rector van het 1ste Stedelijk
Gymnasium, dat later de
naam gymnasium Haganum
kreeg. Op 1 september 1919,
op zijn 70ste verjaardag,
nam hij ontslag. Bij die
gelegenheid werd in de tuin
van de school een foto van het
onderwijzend personeel
gemaakt. Op de eerste rij zit
de scheidende rector als 4de
van links. Naast hem. 5de
van links, zijn opvolger
dr. H. Cannegieter(GA).
Daaronder: Aan hel
Wesieinde 46 was van 1865
lot eind 1907 hel Stedelijk
Gymnasium gevestigd.
Eerder had de Koninklijke
Muziek- en Zangschool hier
onderdak genoten. Het pand,
ooit hel woonhuis van
Hieronymus van Alphen.
was in de 18de eeuw voorzien
van fraaie houten
lambrizeringen. Elk vertrek
was in een andere houtsoort
uiigevoerd. Maar het gebouw
was lotaal ongeschikt voor
het onderwijs. De hoge
lokalen vielen nauwelijks te
verwarmen en in hel
aangrenzende pandplachi
een orgelman zijn draaiorgel
te stemmen (GA).
BS9
