HAAGSCHE COURANT
BRIEVEN UIT INDIE
Spreekt Nederlandsch!
EEN GROOT
INGENIEURSWERK
VAN DE
UITDEINDISCHEBLADEN
Zaterdag 13 Januari 1940, No. 17466.
DE WADOEK DARMA
ZWARE REGENS OP BANKA
BANDOENG’S
LUCHTBESCHERMING
HOEDEN-INDUSTRIE
ER IS WEER VOLDOENDE CEMENT
IN 1NDIE
DOKTER COHEN NAAR EUROPA
6.3. p.3-
en
Ongemakken voor het tinbedrijf.
een
MET VERLOF:
Primitieve verkeersregeling.
van
Een nieuwe fabriek te Bandoeng.
FAMILIEBERICHTEN UIT DE
INDISCHE BLADEN.
KOLONIAAL BIJBLAD
Ret KOLONIAAL BIJBLAD bevat naast oorspronkelijke bijdragen van deskundige
hand een overzicht van het voornaamste uit de per laatste mail ontvangen Indische
bladen en periodieken, waardoor zij, die zich voor Indië interesseeren, volkomen
op de hoogte blijven van de koloniale gebeurtenissen.
Een jonge industrie.
Dezer dagen vierde een jonge Bata-
viasche industrie haar eenjarig bestaan,
D.l. de Bataviasche glasfabriek. Meen-
W ij ontvingen per laatste
luchtmail viaNapels, In
dische bladen, loopende tot
31 December j.l.
zou
als
aangezien het klimaat al
daar djempol is!
Hij vindt de kotta-In-
landers bedegong, en heeft
al bijna een perkara met
een dier boeaja’s gehad.
Gewoon terlaloe, zeg!
De Nederlandsche ver
taling van dit cultureel
exposé zij aan den lezer
overgelaten.
ders wordt alles met de armen afge
daan. Want de inwoner van Batavia
wenscht dezen armzwaaienden ver
keersagent liever dan de roode, groene
en oranje lichtsignalen, welke in an
dere steden van Java reeds veel in ge
bruik zijn, maar nog niet in Batavia.
De Bataviaan valt het min of meer
lachwekkende van deze seinen elders
derhalve des te sterker op, omdat in
die andere plaatsen dikwijls dergelijke
lichtsignalen zijn op plekken waar het
verkeer niet door de signalen behoeft
en kan geregeld worden. Zoo staat er
midden in de eenige breede straat van
Soekaboemi, waar al het verkeer van
Buitenzorg naar Bandoeng langs gaat,
een stoplicht bij een zijweg, waar bijna
nooit een vervoermiddel uit komt.
In een land, waar het voorwereldlijk
verkeer nog even, zoo niet méér, inten
sief voortgang vindt als het moderne
snelverkeer, zal de vredelievende bot
sing daartusschen wel altijd vrijwel
onoplosbare problemen blijven geven
om beide partijen ten volle tevreden
te stellen. Evenmin zal er tevredenheid
zijn op het politieke terrein van den
taalstrijd. Opnieuw zijn in den gemeen,
teraad van Batavia harde woorden ge
vallen over het gebruik van eenige
verschillende soorten Maleisch, dat
verschillende Inlandsche leden bij de
behandeling van de begrooting voor
1940 in den raad hebben gebruikt. De
een sprak het gewone passermaleisch,
dat vrijwel iedereen hier in Batavia
kan en moet verstaan. Maar er waren
er ook, die het Maleisch van de West
kust van Sumatra spraken, of van de
Batakkers, terwijl een vierde vrijwel
Javaansch sprak.
afsluiters regelt den inlaat in de kali.
Het derde voorname onderdeel van
wordt gevormd door
de men vroeger, dat in Indië heelemaal
geen goed glas kon gemaakt worden,
deze fabriek heeft het tegendeel bewe
zen. Men gebruikt er zand voor uit Bil
liton, Banka en Japan, waarvan het
laatste het duurste is maar ook het
mooiste glas oplevert.
Het gouvernement steunt deze jonge
industrie door het plaatsen van bestel
lingen voor de scholen, en andere In
dische industrieën laten er hun verpak
kingsmateriaal maken. Zelfs zijn ver
schillende bestellingen uit het buiten
land verkregen, zoodat de eene groote
oven met een capaciteit van 5000 kilo
gram aan glas reeds spoedig door een
tweede met de halve capaciteit zal wor
den gevolgd. Het is bemoedigend, dat
deze jonge industrie zulk een groote
en
men voor komende nieuwe fabrieken
niet bevreesd behoeft te zijn, daar men
ning wel de ongemakken, maar tot nog
toe zijn die niet van dien aard, dat
daardoor de gang van het bedrijf ern
stig wordt beïnvloed.
Vast staat zeker, dat de productie
van Banka over December 1939 er niet
door wordt beïnvloed. De ertsen, welke
dit jaar voor verwerking in aanmer
king komen, zijn reeds bij de smelte-
rijen aanwezig.
Het spreekt wel haast ook vanzelf,
dat er niet behoeft te worden ge
vreesd voor eenige nadeelige beïnvloe
ding der productie voor 1940. Mocht
er al eenige achterstand ontstaan in
de eerste dagen van het komende
jaar, dan heeft men niet minder dan
twaalf maanden om dien in te halen.
De gevolgen van den zwaren regen
val bepalen zich dus tot de ongemak
ken, welke daaruit direct voor ’t bedrijf,
doch vooral ook voor het daarbij wer
kend personeel, voortvloeien.
Naar het „A.I.D.” meldt, zal de N.V.
Ned.-Indische Hoedenindustrie, die haar
fabriek van dameshoeden op den Loge-
weg te Bandoeng heeft, binnenkort de
fabriek belangrijk vergrooten en daar
naast een speciale afdeeling bijbouwen
voor vervaardiging van heerenhoeden.
Het bestaande complex wordt in de
eerste week van Januari grootendeels
afgebroken en dadelijk daarop zal het
nieuwe gebouw opgezet worden. Men
rekent er op, dat zoowel de verbouwing
als het nieuwe gebouw in zes a zeven
maanden gereed zullen zijn.
Met de nieuwe fabriek, die speciaal
ingericht wordt voor de fabricage van
heerenhoeden, begint de Ned.-Indische
Hoedenindustrie een nieuwe phase in
haar zich steeds uitbreidende bedrijf.
Tot nu toe heeft de Indische industrie
zich slechts bezig gehouden met ver
vaardiging van hoeden voor massa-ex-
port. zooals de bekende Tangerang bam
boe- en pandanhoeden, die voor het
grootste deel naar de Vereenigde Sta
ten gaan. De fabricage van de fijnere
soorten zooals men die vindt in de z.gn.
Naar het „A. I. D.” verneemt, is ten
kantore van den mijnbouw te Ban
doeng bericht ontvangen uit Banka,
dat dit eiland in de laatste maand van
het jaar een buitengewoon zwaren re
genval heeft te registreeren gehad.
Tot nog toe, het betrokken bericht
is van 28 December, viel er in den
loop van December 1939 reeds 30 pCL
meer regen, dan de hoogste bekende
maandcijfers vermelden.
Als gevolg van de aanhoudende
stortregens zijn verschillende mijnen
ondergeloopen en is op verschillende
plaatsen de communicatie verstoord.
De regens houden nog voortdurend
aan.
Uit den aard der zaak ondervindt
(Van onzen correspondent.)
BATAVIA, 28 Dec.
De afgeloopen Kerstdagen vormden in
Batavia ’n nieuw record van regenvat
Van Zaterdag tot het eind van den
tweeden Kerstdag viel er niet minder
dan 276 milimeter regen, wat zelfs voor
Indië een behoorlijke hoeveelheid is.
Reeds in den vroegen morgen werd het
nauwelijks dag en ontlastten zich de
wolken, na een periode van veel te
langdurige droogte en drukkende
warmte. Verschillende punten van de
stad hebben in die periode opnieuw
kunnen bewijzei., dat langzaam aan levensvatbaarheid blijkt te bezitten,
wel het een en ander in de rioleering
verbeterd is. I Op 00gent,lik de bestellingen eigen-
Inmiddels vormen de nieuwe witte n*e^ kan.
bamboehoeden van de verkeerspolitie
het voorwerp van algemeene belang
stelling bij gebrek aan buitengewoon
ingrijpende andere gebeurtenissen. Het
verkeer in Batavia is in het algemeen
een moeilijk punt en de inwoner van
Indië’s hoofdstad schijnt op dit terrein
ook een geheel eigen, vrijgevochten
kijk op de zaken te hebben. Zoo wordt
hier in optima forma het omgekeerde
geleerd van den algemeenen regel, dat
het snelverkeer moet vóórgaan. Wan
neer in de verte een waggelende sado
of wankele fietser op een kruispunt
komt toerijden, en van den anderen
kant komt toevallig slechts een klein
aantal auto’s, kan men er in negentig
van de honderd gevallen verzekerd van
zijn, dat de verkeersagent zijn machts
wellust bot viert, door het stopbord in
de richting van het snelverkeer te
draaien en de sado voorrang te verlee-
nen.
zal doen als spuitunnel, heeeft een ca
paciteit van ongeveer 26 kubieke me
ter per seconde. Een verdeelwerk met
De taalstrijd.
Gaat dit zoo door, dan wordt de
taalstrijd weer opnieuw ontketend, ten
nadeele van een spoedige en afdoende
behartiging der belangen van de ver
schillende gemeenten.
Het is buiten den twijfel, dat aan een
Inlandsch lid van een gemeenteraad,
die zich onvoldoende in het Neder-
landsch kan uitdrukken, vergunning
kan worden gegeven om zich van een
Inlandsche taal te bedienen, maar dit
moet geen politiek strijdmiddel worden.
Het gedurende de Kerstdagen bijeen
gekomen congres van de Inlandsche po
litieke partijen heeft in een van zijn
besluiten het bezigen van de Maleische
taal in de raden aanbevolen. Mocht dit
erop uitloopen, dat thans om politieke
redenen meer in het algemeen in de
gemeenteraden Maleisch zou worden
gesproken dan tot nu toe, dan zal de
Regeering inderdaad moeten ingrijpen,
want daardoor zou groote stagnatie in
de werkzaamheden van deze raden bij
de behartiging der algemeene belangen
kunnen optreden.
Groot tekort aan personeel.
Nu de luchtbeschermingsordonnan-
tie 1939 en de luchtbeschermings ver
ordening 1939 in werking zijn getreden
en het complex van wettelijke maat
regelen voor de bescherming van de
burger-bevolking van kracht is gewor-
den, raamt de gemeente Bandoeng dat, ken> d Modjokerto.
qR/ERLEDEN:
Mevr. F. Lugten-du Pui, Batavia
Mevr. Th. G W. Gerritsen-van Le«u-
wen, Ba tang Taro. ïr. Th V. O. F.
Broekman, Cheribon. L. G. H.
Semarang. F. Trip, Djocja. Herben
Rnats, Soerabaja A. J. Doelitzscn. Ma-
lan.?. J. I. de Rochemont, Malang
M. H. C. van Brunschot, Magelang_
G. Loeft, Semarang. - H. Spierenburg.
Medan. A Hulskamp. Soerabaja.
M. Ch. Engelkamp, Tjimahi.
stellingsdiensten, verschillende dien
sten voorzien werden van gemeente-
personeel. Zoo is de ontsmettingsdienst
geheel en de opruimingsdienst gedeel
telijk voorzien, terwijl de motorspuiten
van de brandweer ook konden worden
bezet.
Echter ontbreekt nog een groot aan
tal menschen, en wel in totaal 1126
man. Thans is overleg gaande met den
regent van Bandoeng om deze men
schen sectorsgewijze uit de in de sec
toren voorkomende kampongs en Chi-
neesche wijken te verkrijgen, aange
zien vanwege den dienstplicht als regel
geen Europeanen Kunfien worden ge
bruikt.
Het bouwbedrijf.
De oorlog heeft wel bewezen, dat wij
toch wel eenigszins beter beslagen ten
ijs komen dan in 19141918, zoodat de
geweldige prijsstijgingen van toen mis
schien niet zóó snel zullen intreden.
Want wie deze nog eens in zijn herin
nering ophaalt, dien rijzen de haren te
berge. Bijzondere moeilijkheden levert
de oorlog op het oogenblik op voor de
bouwmaterialen, waarbij ijzer voor ge
wapend beton, en cement, een eerste
plaats innemen. Voor cement is de Re
geering met een streng distributie
systeem moeten komen, waardoor
slechts vijftig procent van de aange
vraagde hoeveelheid kan worden gele
verd. Dit zal vooral groote bezwaren
opleveren voor hen, die in Batavia aan
den steeds toenemenden woningnood I
wilden tegemoet komen door nieuwen
aanbouw van huizen.
De cementfabriek in Padang heeft
een volstrekt onvoldoende capaciteit
Voor zoover er stopborden zijn! An-1 om Indië te voorzien en vroeger kwam
dan ook de aanvulling uit Japan.
Waarom echter tijdens het bestaan van
dit tekort toch nog de contingenteering
van Japansch cement moet blijven ge
handhaafd, is voor velen een raadsel.
De toestand op de vloot.
Bij het vertrek van vice-admiraal I
Ferwerda, over wien een afzonderlijke
brief zou zijn te schrijven, gaan de ge
dachten onwillekeurig uit naar de er
varingen en indrukken, welke bij de
werving van Inheemsche schepelingen
voor de Indische marine zijn opgedaan.
Per half jaar neemt de marine tachtig
man Inlandsch personeel aan, welke in
Oost- en Midden-Java worden aange
worven. Vooral bestaat er animo voor
Inlandsche bedienden op de schepen,
waar de Inlander met vrije voeding en
eerste uitrusting ongeveer 16.50 per
maand verdient. Als men weet, dat In
landsche bedienden in de groote steden
daar met hun loon nauwelijks bovenuit
komen en bij dezen bovendien dan nog
huishuur en voeding af moet, kan men
zich deze animo wel voorstellen.
De eischen voor Inlandsch matroos
zijn natuurlijk hooger. Zoo moeten
deze eenige kennis van het Neder-
landsch bezittn, maar toch kan men
het contingent steeds bereiken. Droevi
ger resultaten heeft de werving van
Europeesch personeel voor de Marine.
Zoo is hier een halfjaarlijksch contin
gent van 35 man matrozen benoodigd,
waarvan er slechts 27 in Februari en
31 in Juli naar Nederland konden ge
zonden worden voor de opleiding. Voor
stokers was het aantal aanmeldingen
nog slechter, terwijl de werving voor
leerlingvliegtuigmakers en metaalbe
werkers zelfs bedroevend is. Hier kon
den slechts zeven jongens worden aan
genomen en het aantal aanmeldingen
loopt nog steeds terug. De Indische
jongen schijnt voor dit werk geen fut
te hebben.
Over die mentaliteit en die van den
Inlander is nog zeer veel te zeggen.
Zoo heeft de heer Hamaker voor de
West-Javaplanters onlangs een lezing
gehouden, waarin hij de mentaliteit
van den gewonen ondernemingskoelie
glashelder uiteenzette, en waarin zich
ook de Europeesche cultuuremployé-zelf
kon spiegelen. Zoo beteekende voor
hem het feit, dat op Java, waar zoo
veel minder transportmiddelen zijn dan
in Europa, meer dan een millioen men
schen per dag vrachten dragen van de
eene plaats naar de andere, een bewijs,
dat de Inlander wel gelijk iemand is
met groeten ijver. De werklust van den
gewonen ondernemingskoelie is groot,
als hij weet waarom hij iets bepaalds
moet doen. Gelukkig voelen de planters
dat zelf ook steeds aan en zij beginnen
te begrijpen, dat hun gewone werkman
iemand is met karakter, naast iemand
met geduld en verdraagzaamheid. Voor
beide partijen heeft de erkenning, dat
„die man met een vies broekje als
eenig kleedingstuk een heer is”, groote
I winst gebracht.
Hoog in het gebergte bij Koeningan
in de residentie Cheribon ligt het
plaatsje Darma. Wie er nu staat
het hoogste punt, 725 meter boven den I titel
zeespiegel, heeft naar alle kanten een landsch!”,
prachtig uitzicht. Maar hij heeft tevens nooten aanspoort, Malei-
het gezicht op een groot werk, dat in sche woorden uit de taal
wording is: de aanleg van de wadoek te bannen,
darma.
Nog liggen er trapsgewijs de velden
op de hellingen van het dal der Tji
Senggaroeng. Nog slingert de rivier
zich door de vallei. Over enkele jaren
in 1942 of 1943 zal het werk eerst
geheel gereed zijn zal het aspect
gansch veranderd zijn. De velden zul
len verdwenen zijn en in hun plaats I
zal zich een kunstmatig meer uitstrek
ken van enorme afmetingen, een reser
voir van bevloeiïngswater met een op
pervlakte van circa 600 bouws en een
bruto inhoud van 40 millioen kubieke
meter.
De geheele laagvlakte van Oost-Che-
ribon zal, wanneer het noodig is, van
daaruit van water voorzien kunnen
worden. Rond 50.000 zullen er profijt
van kunnen trekken.
De bouwkosten worden geraamd op
1 millioen gulden, waarvan 4 ton wordt
verstrekt uit het welvaartfonds van 25
millioen, 2i ton door de desa’s in Oost-
Cheribon, 2J door de belanghebbende
en gewit, in de eerste
plaats de badkamer. Zorg
er even voor, dat de haag
wat wordt bijgesnoeid en
laat de wegkantjes netjes
kortsnijden. Heeft de tuin
jongen niet genoeg ge
reedschappen?
Als er brieven komen,
wil ze dan zoolang bij je
houden.
Vanmiddag zullen we
dan wat in de auto door
den tuin en het bosch
gaan omrijden.
Tot zoover, tot straks!
Gr.
IJ.
Zoo zou het kunnen.
Maar als rechtgeaard
„Indischman” zal de ad
ministrateur zijn gedach
ten als volgt tot uitdruk
king brengen:
uiteraard zeer ruw geschat, aangezien
concrete gegevens hieromtrent nog
niet bekend zijn, op een bedrag van
f 10.000 moet worden gerekend voor
het jaar 1940, aldus het „B.N.”.
Voor het treffen van veiligheids
maatregelen door de verschillende be
drijven en instellingen is n.l. uitgegaan
van het beginsel der zelf-bescherming.
Dit brengt mede dat de kosten ver
bonden &an de maatregelen welke de
gemeente ter bescherming van haar
eigen organisatie moet nemen, ook
door haar moeten worden gedragen.
De diensten, waarvan de organisatie
te Bandoeng reeds ten deele gereed is,
zijn de volgendewaarschuwings
dienst, verbindingsdienst, verduiste-
ringsdienstn, brandweer, opruimings
dienst, herstellingsdiensten, genees
kundige en reddingsdienst, ontsmet
tingsdienst, beperking gas- en scherf-
gevaar en politie.
Wat aangaat de personeelsvoorzie
ning. kan worden medegedeeld, dat be
halve het reeds aanwezige beroepsper-
soneel van politie, brandweer en her
plaats de mandikamer.
Maak er ook werk van,
dat de pagger wat wordt
bij gepotongd, en laat de
gawirs apik babatten.
Heeft de toekang kebon
genoeg prabots?
Als er soerats komen,
wil ze dan zoolang bij je
houden.
Vlanmiddag zullen we
dan wat in de auto door
de kebon en de leuweung
gaan klilingen.
Soedah, tot straks!
Gr.
IJ.
Is het eigenlijk niet, om
van wég te loopen? vraagt
de schrijver, en hij ver
volgt:
Het is warempel soms
ternauwernood te veel
gezegd, wanneer men in
gesprek zijnde met een
planter, er soms aan zou
twijfelen, met een Hol
lander of met een In
lander te doen te hebben.
Want uw collega vervolgt
u met verzekeringen, dat
hij zich bij u in de laag
vlakte niet senang ge
voelt, aangezien het hier
te panas voor hem is, zoo
dat hij blij is in de goe-
noeng te wonen, in welk
opzicht hij toch maar tan-
gan dingin gehad heeft, men van een en ander bij de tinwin-
Naar wij vernemen, is er een be
langrijke wijziging ten gunste ontstaan
in de cement-situatie, welke van zoo-
danigen aard is, dat, ofschoon uit be
paalde overwegingen de distributie als
systeem zal worden gehandhaafd,
waarschijnlijk reeds weer van af de
volgende maand aan de aanvragen
van particuliere afnemers ten volle zal
kunnen worden voldaan, schrijft het
„B.N.” van 23 December j.l.
Er zullen n.l. binnenkort uit een voor
Indië nieuw leverantiegebied partijen
worden ingevoerd, die voor minstens
een half jaar in de normale importbe-
hoeften zullen voorzien.
Ook indien het gebruik van cement
in Indië blijft toenemen in de mate als
de laatste jaren het geval was, dan nog
behoeft er voor een tekort voorloopig
geen vrees meer te bestaan.
De toeneming van het gebruik moge
blijken uit de invoercijfers van Java
en Madoera over Januari tot en met
November, dat voor 1937 74.446 tons
was, voor 1938 83.000 tons eri voor dit
jaar 136.298 tons.
Uiteraard zal bovendien de fabriek
te Padang den eersten tijd maximaal
blijven produceeren, zoodat de hoeveel
heid cement welke ter beschikking van
de Indische gebruikers komt, ook in de
komende maanden zal toenemen.
De aanvoeren in November waren,
ondanks de tegenslagen, die men hier
mede heeft gehad, nog vrij behoorlijk.
Alleen op Java en Madoera werd
14.433 ton ingevoerd, hetgeen meer dan
normaal is. Het tekort is dan ook meer
te wijten aan den zeer geringen aan
voer in October, die voor Java en Ma
doera slechts 3861 ton bedroeg.
Wat betreft de landen van herkomst,
de invoer van Japan is de laatste twee
maanden betrekkelijk gering geweest:
October 3861 tons (alle import dus),
November 3349 tens, ongeveer een der
de van wat voor dit jaar normaal was.
De invoer uit België was in October
normaal, in November tweemaal het
maandgemiddelde.
Uti de cijfers blijkt verder, dat in
November een vrij groote hoeveelheid
cement uit Indo-China werd aange
voerd, n.l. 3889 tons tegen een gemid
delde per maand voor dit jaar van
1471 tons.
Wij lezen in de te Medan verschij
nende „Deli Crt.” van 29 December:
Een bekende en gaarne-geziene stad
genoot, de heer H. H. Cohen, arts
te Medan, zal Deli binnenkort ver
laten. Dokter Cohen legt de genees
kundige practijk tegen het einde dezes
jaars neer en vertrekt 6 Januari naar
Europa. Hoewel hieromtrent nog geen
volstrekte zekerheid bestaat, is het wel
waarschijnlijk, dat de heer Cohen niet
naar Medan terugkeert.
Dokter Cohen kwam in 1918 als gou-
vemements-arts naar Ned. Indië. Hl;
werd op Banka geplaatst en was daar
tot 1920 werkzaam. In laatstgenoemd
aar vroeg de heer Cohen ontslag uit
den gouvernementsdienst en vestigde
zich als particulier arts te Medan. Hi
nam de practijk van nu wijlen dokter
Risselada over.
Reeds spoedig verwierf hij zich hier
een breeden kring van vrienden. Hoe
zeer men zijn oordeel voor de Medan-
sche gemeenschap op prijs stelde, bleek
o.a. uit het feit, dat de heer Cohen als
medicus (dus niet als vertegenwoordiger
van een of andere partij) tot lid
den Gemeenteraad gekozen werd.
Van dat college heeft hij ongeveer
vier jaar deel uitgemaakt. Zijn deskun
dige adviezen hebben der Gemeente Me
dan in dien tijd veel profijt verschaft.
In 1927 verliet de heer Cohen Deli
om zich gedurende een periode van vier
jaar in Europa in oor-, neus- en keel
ziekten te specialiseeren.
Na de beëindiging van dezen studie
tijd keerde hij in 1931 naar Medan te
rug. Van dat jaar af tot heden is hij
hier onafgebroken als huisarts en spe
cialist voor oor-, neus- en keelziekten
werkzaam geweest.
Sinds vier jaar is de heer Cohen
voorts bestuurslid van den Geneeskun
digen Kring ter Oostkust van Sumatra.
Zijn vrienden en patiënten zullen
den heer Cohen noode dit land zien ver
laten. Met hem repatrieert een zeer
bemind en hoogst verdienstelijk gewest-
genoot. Zooals wij echter reeds schre
ven is het niet geheel en al uitgesloten
dat Deli den heer Cohen nog eens terug
ziet. Voorloopig ligt het echter iri de be
doeling de Indische loopbaan thans voor
goed te besluiten.
het werk
overlaat.
De aarden dam wordt geneet !n I
eigen beheer uitgevoerd, de aftaptun-
nel en overlaat bij aanbesteding. De
tunnel, een staal- en betonconstructie,
is thans reeds zoo goed als klaar, aan
de andere onderdeden van het werk
wordt met man en macht gewerkt. Het
werkvolk verblijft op het terrein der
werkzaamheden: een paar flinke, rui
me barakken verschaffen het onder
dak.
De aanleg van den dam heeft ont
werper en uitvoerder voor bijzondere
moeilijkheden gesteld, doordat men
hier te maken heeft met een zeer slech
ten ondergrond, welke ten deele uit
veenklei en voor een ander deel uit
blauwe klei bestaat. Veenklei heeft het
nadeel, dat zij niet zeer vast is; men
vindt er plantenresten e.d. in. De blau
we klei geeft nog grooter moeilijkhe
den; het is n.l. een taaie, veel water
bevattende grondsoort,welke het water
zeer moeilijk afstaat. Is het water er
echter eenmaal aan onttrokken, dan
vormt de blauwe klei een stevige, harde
massa, welke een ondergrond vormt
zoo goed als een ingenieur zich maar
wenschen kan.
Met deze moeilijkheden, veroorzaakt
door den grond, wordt natuurlijk ter
dege rekening gehouden. Voor den aan
leg van den dam is dan ook een spe
ciaal laboratorium opgericht voor het
onderzoeken van de beste consolidatie-
mogelijkheden van den grond.
Het doel van dezen wadoek-aanleg
is in het kort reeds vermeld. Het kan
nader gepreciseerd worden in dezer
voege, dat de wadoek uitsluitend wordt
aangelegd voor het verhoogen van de
Oostmoesson-debieten in Oost-Cheri-
bon. Dank zij de wadoek zullen de mi
nimum Oost-moesson-debieten verdub
beld worden.
GETROUWD:
P. M. Kempef en J. G. Swens, Soera
baja. J. A. B. Plomb en Bep Geurink,
Bandoeng. J. R. Gunning en E. L. Boe
len, Bat.-C. A. Samusamu en P. L. de
Fretes, Magelang-Bandoeng. J. H. ter
Marsch en W M. Reed, Batavia. H. ten
Sande en E. de Kreij, Soerabaja. J E.
Lucas en A. F. J. Moora, Londoet Estate
(Sum. Oostkust). J. W. van Maaneu
en A. S. Beens, Bandoeng.
BEVALLEN:
De Lange geb. van Aalderen, d., Soe
rabaja. E. van der Zee geb. Riede, d,
Modjokerto. Van Freese geb. Zwanik-
L. J. V. Kommer
geb. v. h. Weding, d., Soerabaja. Dedert
geb. Nijhoff, d., Kisaran. Th. H.
Schreuel geb. van Kregten, z„ Malang.
P. C. Toenjes geb. Jansen, Bandoeng.
F. van de Broek geb. Mulder, z., Tji
mahi. Moltzen geb. van Mens, z„ Djati-
roto. C. P. Trense geb. Klaasens, cL,
Bandoeng. R. D. M. Verbeek, d., Soe
rabaja. W. Hoek geb. de Boer, d., Medan.
H. B. Wansink geb. Romaine, dSoe-
bdl!^- Van Dijken, d„ Batang Serangan
(S.O.K.). A. Lopes Cardozo geb. Neu-
teboom, d„ Benkoelen. Donleben geb.
de Klerk, d., Buitenzorg Van Staalen
geb. Swaab, d., Bandoerig B Th. W.
van Hasselt geb. Schildmeyer, d., Ban
doeng. Barends geb. von Steiger, d,
Bandoeng. D. Th. de Bont geb- Ren
ders, z„ Bandoeng. Kneefel geb. Too-
lenaar, z„ Garoet..
Waarde X.
Wil het even oeroesen,
dat de vrachtauto wordt
gebongkard, en dat alle
barang goed in huis komt.
De toekang kebon en de
djongos moeten daarbij
helpen. De baboe moet
zorgen, dat ze alvast de
slaapkamer sapoet, de
spreien in bed legt en de
klamboe pasant. Zij moet
ook een djait oeroesen.
Wil even den langganan
opbellen, dat we verhuisd
zijn, anders krijgen we
soesah met de barang.
Bestel dan meteen een
bottel pait voor mij, voor
het geval er dezer dagen
een paar sobats komen
mampirren. Wil het ook
even oeroesen, dat het
huis wordt getjet en ge-
kapoerd, in de eerste
Ir. E. Perelaer, ir. bij ’s lands Water
staat, p.a. den heer E. Perelaer sr., huize
„Ernie", NunspeetZ. J. Kainama, gouv.
Ind. arts bij de D.V.G., Suezkade 134. al
hier J. F. M. Oosterman. controleur bij
den dienst der In- en Uitvoerrechten en
Accijnzen, Burgem. ’sJacoblaan 23, Bus-
sumH. A. Lumenta, ambtenaar 2e kL
bij den dienst der In- en Uitvoerrechten
en Accijnzen, 2e Helmersstraat 6 II, Am
sterdam mr. H. Hoogenberk. controleur
bij het B.B., Oranjelaan 12, Hilversum
J. Poen, Mulo-onderwijzer, van Loo-
straat 38, alhier; A. L. Kuijp, bodemkun-
dig ambtenaar. Kromme Kerkstraat 11,
Deventer; A. Ros, havenmeester 2de kL,
Gr. Hertoginnelaan 112, alhier; J. L.
Reynhart, contr. b. d. Opium- en Zout-
regie, Galvanistraat l-(2), alhier; G H.
Berkel, Eur. schoolhoofd O.W.L.O„ Pla-
tolaan 51, Zeist; ir. H. J. C. Gout, ir. b. d.
P.T.T., per adres Prins Hendrikstr. 84,
alhier en ds. J. van Vessem, Indisch pre
dikant (hulpprediker) te Tomohon,
Schermlaan 48 a, Rotterdam.
R. Kijlstra, asp -controleur bij het B.B.,
Piersonlaan 11, Amersfoort; ir. H. van
Merkom, ingenieur b.d. S.S., Wattstraat
14a, alhier; D de Zwaan, accountant 2e
kl. b.d. Belasting-accountantsdienst, Seg-
broeklaan 39. alhier; ds. E. Durkstra, In
disch predikant (hulpprediker) te Soë,
Albert Grootlaan 18, Bussum; J. Kragt,
controleur le kl. b.d P.T.T.. Archimedes-
straat 129, alhier; C. de Vries, controleur
le kl. b.d. P.T.T., Kastanjelaan 31, Apel
doorn.
Dr. W. Ph. Coolhaas, ass.-resident ter
beschikking van den directeur van B. B.,
Lange Voorhout 90, alhier.
J. van Duijneveldt, boekhouder bij de
gem. Palembang, Fahrenheitstraat 223, al
hier
J. Z. Rookhuijzen, hoofd van den In-
ningsdienst der stadsgem. Batavia per
adres Ned.-Indische Handelsbank, alhier.
Geen vrees meer voor nieuw tekort.
Het orgaan van de „Vad.
.Club” te Batavia haalt
met instemming een ar
tikel van Ch. M. Kunst
in het orgaan van den
N.-I. Plantersbond aan,
op waarin deze, onder den
„Spreekt Neder-
zijn landge-
Lebé en desa (dorps
geestelijke en dorpsge
meenschap) behoeven na
tuurlijk niet vertaald te
worden.
Maar gesteld, dat een
administrateur naar een
andere onderneming ver
huist. Een employé moet
hem daarmee behulpzaam
zijn, waarom hij dezen
man een briefje stuurt,
luidende als volgt:
Waarde X.
Wil het even regelen,
dat de vrachtauto wordt
afgeladen, en dat alle
meubilair goed in huis
komt. De tuinjongen en
de bediende moeten daar
bij helpen. De waschmeid
moet zorgen, dat ze al
vast de slaapkamer op
veegt, de lakens in bed
legt en het muskietennet
ophangt. Zij moet ook
suikerfabrieken en 100.000 gulden door voor een naaister zorgen,
het land. Een belangrijk deel van het Wil even den leverancier
totaal gaat intusschen weg aan onteige- opbellen, dat we verhuisd
ningskosten; deze beloopen n.l. niet zijn, anders krijgen we
minder dan 263.000. last met de bestellingen.
Het werk omvat in de eerste plaats Bestel dan meteen een
den aanleg van een aarden dam, waar- flesch jenever voor mij,
door het dal zal worden afgesloten. De voor het geval er dezer
maximum hoogte van dezen dam zal dagen een paar vrienden
22 meter bedragen, de voetbreedte rond aankomen. Wil er ook
250 meter. Door middel van een aftap- werk van maken, dat het
tunnel van 160 meter lengte zal het huis wordt geschilderd
water weer ingelaten worden in de kali
benedenstrooms van den dam. De dis
tributie geschiedt door middel van de Panamahoeden heeft slechts in het klein
bestaande aftappingen in de rivier. plaats o.a. te Tasikmalaja en in de om-
Deze aftaptunnel, die tevens dienst geving van Buitenzorg; een middelmati
ge industrie vindt men, zoover wij we
ten niet op Java.
Het nieuwe bedrijf wordt op groote
schaal en volgens de moderne techniek
opgezet.
De bedoeling is namelijk vilten en
strooien hoeden te maken, zoowel voor
de Europeesche als voor de Chineeschè
en Inlandsche bevolkingsgroepen. De
daarvoor benoodigde machines zijn
reeds in Amerika, Engeland en België
besteld, terwijl een groot deel der ove
rige installaties van Indische machine
fabrieken wordt betrokken.
Naar het blad verder bericht, is de
uitbreiding van de dameshoedenfabriek
noodig geworden door de groote vraag
welke uit alle deelen van den Archipel
gedurende de laatste maanden binnen
gekomen is, De verkoop naar de buiten
gewesten neemt bijna dagelijks toe en
sedert eenigen tijd heeft export plaats
naar Singapore.
Ook voor de heerenhoeden, waarvan
het grootste deel bestaat uit strooien
(Panama) hoeden is de binnenlandsche
markt verzekerd en ook voor de vilten
zal, gezien den prijs, de afzet opgetwij-
bevredigend zijn.
