Het eenheidsprijzenbedrijf
IN FINLAND
luchtalarm!
Haagsdie Courant van Donderdag 8 Februari 1940 d
DERDE BLAD, PAGINA 1.
q
opperbevelhebber inspecteert de wacht
e
nieuwe
naar
de trein.
Op weg
Helsinki stopt
STADSNIEUWS
F
Sirenes klinken
PROPAGANDA VOOR
CULTUREEL TOERISME
Vergadering van de
Nederlandsche Maat
schappij voor Nijverheid
en Handel
irTW?
JMLLMmilt ■U.*
I nK
,t».
ten
Weerkundige Waarnemingen
üverziclit van de Finsche hoofdstad Helsinki, welke al zoo vaak door do Russische
luchtmacht is gebombardeerd.
Een goede
houding tusschen
Twee inleidingen over voor-
en nadeelen
De nieuwe opperbevelhebber van land- en zeemacht, generaal H. G. Winkelman, heeft zijn intrek genomen
in het gebouw van den Generalen Staf. Vóór het betreden van het gebouw inspecteerde generaal
Winkelman de wacht.
TuuuuutTuuutTuuutTuuuut
■l“2”J»
V -
DE EERSTE NEDERLANDSCHE
HEEMKUNDE-WEEK MET
PASCHEN.
Karelische 1
„Karelische Neus”
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
4
Barometerstand van hedenmiddag 12 uur
-
matige eenheidsprijzen. Verschillende
i
l
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
i
t
i
i
i
i
i
i
i
Deloyale concurrentie
Spr. wilde aantoonen, dat hier wel
degelijk sprake is van deloyale con
currentie. Uitgaande van de stelling
„alle waar naar zijn geld” zeide spr..
dat het toch eigenlijk niet aangaat en
dat het veel lijkt op misleiding, als
men den klanten „prullen” in de hand
stopt voor een klein bedrag. Toch zal
de suggestie van het „goedkoope”, al
is de kwaliteit inferieur, de artikelen
van het eenheidsprijsbedrijf nog vele
koopers doen vinden.
Spr. haalde vele voorbeelden aan,
dat de middenstand betere kwaliteiten
levert voor een slechts weinig hooge-
ren prijs. Er zijn twee punten waarop
de middenstand altijd bij het eenheids
prijsbedrijf ten achter zal blijven: de
reclame en de uiterlijke verschijnings
vorm. Nu weten vele middenstanders
wel, hoe zij weerstand zouden kunnen
bieden aan de concurrentie van het
eenheidsprijsbedrijf. De financiën spre
ken hierbij echter mee en zijn zelfs
de beslissende factor. Een fout is ge
weest de intrede van vele ondeskundi-
gen in den middenstand, die met ge-
heet die in het Zweedsch. Ze gaan vier
dagen verlof houden en zijn van plan
die goeddeels slapende door te brengen.
Mijn reisgenoot Ekelund en ik moeten
verder. Nog goed één uur, en wij zul
len in Helsinki zijn. Maar ik zei in een
vorigen brief al hier in een oorlogvoe-
ernd land, is niets zeker. Wij rijden uit
Rühimaki weg. Ekelund en ik hervatten
ons gesprek over Sillanpaa, wiens boe
ken Ekelund grootendeels in ’t
Zweedsch heeft vertaald. Nu hij den
Nobelprijs gekregen heeft, is de belang-
In den loop van den nacht trad een be
langrijke wijziging in de algemeene lucht-
drukverdeeling in. Het gebied van hoogen
luchtdruk over Scandinavië, dat gisteren
voortdurend langzaam in beteekenis af
nam, begon zich te herstellen, terwijl in
het maximum over het Iberische schier
eiland en het Middellandsche Zeegebied
de barometers begonnen te dalen. Ten
gevolge hiervan nam de strooming van
warme Oceanische luchtmassa’s over
Frankrijk in intensiteit af. Het geheele
Zuiden van ons land kwam in den nacht
in deze warme strooming. In het Noorden
van ons land begon de luchtdruk sterk te
stijgen onder invloed van de hernieuwde
uitbreiding in Zuidelijke richting van het
maximum over Scandinavië. Hierdoor
bleef de wind Oostelijk en werd iets kou
dere lucht uit Duitschland aangevoerd,
terwijl ook de scheiding tusschen de
strenge en de lichte vorst, welke zich juist
ten Zuiden van Denemarken over Noord-
Duitschland moet bevinden, zich weer in
Zuidelijke richting naar onze omgeving
beweegt. In Noorwegen. Zweden en de
randstaten komen nog steeds zeer lage
temperaturen voor.
Zonsopgang: 9 Febr 7.30 uur.
Zonsondergang: 9 Febr5 uur.
Lantarens aan: 9 Febr. tot 7 uur
v.m.: 9 Febr. 5.29 uur nam.
Hoogwater te S c h e v e n i n g e n.
9 Eebr. ’s morgens 3.20 u.; nam. 3.40 u.
Morgen géén schietoefeningen op het
strand.
Verwachting tot den avond van 9 Febr.:
Voor het Noorden: Wind: meest matig,
Noordoostelijk: weer invallende of toe
nemende vorst; nevelig tot betrokken of
zwaarbewolkte lucht; plaatselijk eenige
neerslag.
Voor het Zuiden: Wind: zwak tot matig,
aanvankelijk veranderlijk, later uit Oos
telijke richtingen; daling van temperatuur
tot om het vriespunt; mistig of nevelig
tot betrokken lucht; nu en dan eenige
neerslag.
bewijs overgaan tot be-
het groot-winkelbedrijf.
sterke, gezonde middenstand
-s spr. altijd kans op een
behoorlijk bestaan naast de grootbe-
van dezen brief was
nog niet in ons bezit. Wij
onmiddellijk na aankomst
spr., dat 9.94 procent van het budget
in het eenheidsprijsbedrijf besteed zou
kunnen worden.
Slechts 6.11 procent wordt echter
waarschijnlijk in het eenheidsprijsbe
drijf besteed. De totale besparing, wel
ke wordt verkregen door inkoopen in
het eenheidsprijsbedrijf is dus zeer ge
ring en de sociale weldaden van dit
bedrijf acht spr. dus niet zoo groot.
Spr. trad in het krijt voor de bona
fide middenstanders, die zich door vlijt
hebben opgewerkt. Het is noodzake
lijk, dat voor deze menschen iets wordt
gedaan. De sociale positie van den
werkman in het eenheidsprijsbedrijf is
ongetwijfeld niet slecht, maar bij het
middenstandsbedrijf is deze zeer zeker
niet slechter, terwijl de sfeer er beter
is. De sociale beteekenis van het bona
fide middenstandsbedrijf is vele malen
grooter dan die van het eenheidsprijs
bedrijf en het is zeer jammer, dat de
middenstander last en schade onder
vindt van het laatste. Spr. was het met
dr. Polak eens. dat een officieel onder
zoek alleen kan aantoonen, hoe groot
die schade is.
Kort geleden was de wereld veront
rust over de groote Japansche concur
rentie. De stemming, welke hierdoor
gewekt werd in den handel, ging verre
uit boven de werkelijke schade door
deze concurrentie veroorzaakt. Dit
geldt ook voor de eenheidsprijzenwin
kels.
der landsbevolking bleef dit alles terra
incognita.
Thans kan echter een toerisme wor
den gepropageerd, dat feitelijk uitslui
tend en alléén bestemd is voor den Ne
derlander zelf, waaraan een buitenlan
der weinig of niets heeft, omdat hij de
noodzakclijke voorwaarde voor dit ge
not mist in zijn buitenlanderschap.
De ideëele kant van deze beweging is
van groote beteekenis. Zij zal den zin
van het reizen verdienen en het natio
naal gevoelen versterken.
Immers, in de kennismaking met wat
het eigen heem aan onvervreemdbare
goederen bezit in kunst en cultuur, zal
het verlangen groeien, om dit geestelijk
eigendom tot eiken prijs te verdedigen.
De heemkunde, d.i. de kennis van het
eigen heem, het eigen heim. staat in
deze campagne op den voorgrond en 'n
begin van practische uitvoering zal er
nu aan gegeven worden in de komende
Paaschvacantie, wanneer de eerste Ne-
derlandsche Heemkunde-week. met het
folkloristische centrum, „De Meihof" te
Oosterbeek als middelpunt, wordt ge
houden.
Over deze Heemkunde-week heeft de
bekende folk'orist. de heer D. J. v. d.
Ven interessante bijzonderheden mcege-
deeld.
De meest competente deskundigen op
het veelzijdige gebied der heemkunde,
zullen in woord en beeld de deelnemers
nader brengen tot de kennis van eigen
land en volk.
In onmiddellijk aansluitende wandel
tochten en uitstapjes zal dan tevens het
gesproken woord getoetst kunnen wor
den aan de verzamelingen van het Ned.
Openlucht Museum te Arnhem Het na
tuurleven zal kunnen worden waarge
nomen in het nationale park De Hooge
Veluwe" en de prachtig beschermd ge
bléven gebieden van „Het Geldersche
Landschap”.
Men zal het vendelzwaaien zien te
Huissen en de volksdansen in „De Mei
hof”.
Het programma, dat zeer omvangrijk
is, wordt op 30 Maart besloten met een
groot volksdansbal te Arnhem.
De reizigers stappen uit, zoeken, gehuld in
een wit laken of een lichte jas, dekking in
de sneeuw. De order luidt: gaan liggen in
een greppel, tegen een dikken boom, of
naast een steenhoop. Een goed half uur
liggen, dan sterft het motorgeronk weg,
klinken de „Alles-veilig”-signalen en
wordt de treinreis voortgezet: er is
niet geschoten
DE ZU1DAFRIKAANSCHE GEZANT
ONGESTELD.
Dc Zuidafrikaanschc gezant, dr H.
D. van Broekhuizen, is wegens lichte
ongesteldheid gedurende een week ver
hinderd te ontvangen.
drijven.
Nu door de oorlogsomstandigheden
het buitenland voorloopig uit het ar
beidsterrein der Alg. Ned. Vereeniging
voor Vreemdelingenverkeer is verval
len, richt zij haar aandacht, meer dan
voorheen het geval kon en mocht zijn,
op de stimuleering van het binnenland-
sche toerisme.
Verschillende plannen zijn daartoe in
voorbereiding, waarvan wij noemen: de
samenstelling van een nieuwe, doeltref
fende hotelgids; de uitgave van een
tochtenboek voor Nederland en een cam
pagne voor cultureel toerisme
Over dit laatste onderwerp heeft de
directeur der A.N.V.V. de heer H W. R.
de Waal, ons een dezer dagen nader in
gelicht
UITBREIDINGSPLAN
REIGERSBERGEN.
Op de Gemeentesecretarie, afdeeling
S. en B. (kamer no. 32) zal van mor
gen af tot en met 7 Maart a.s. iederen
werkdag van 9 tot 12 uur en van half 2
tot 5 uur ('s-Zaterdags van 9 uur tot 12
uur 30), voor een ieder ter inzage lig
gen het ontwerp van een plan tot her
ziening van het plan van uitbreiding
der Gemeente, voor zoover betreft ter
reinen, gelegen ten Zuid-Oosten van
den Leidschestraatweg, tusschen het
park van het Huis ten Bosch, het park
Marlpt en den Bezuidcnboutscheweg
(plan Reigersbergen) in een kaart, een
toelichtende beschrijving en bijbehoo-
rende bebouwingsvoorschriften als be
doeld in artikel 39 der Woningwet.
Belanghebbenden kunnen gedurende
dien termijn cventueele bezwaren bij
den Gemeenteraad indienen.
Het departement den Haag van de
Nederlandsche Maatschappij voor Nij
verheid en Handel hield gisteravond
in het gebouw van de Haagsche Cou
rant een vergadering, waarin door de
heeren mr. F. L. Polak, directeur van
de N.V. Magazijn de Bijenkorf te Am
sterdam en dr. E. J. Tobi, economisch
adviseur der N.V. Nederlandsche Mid-
denstandsbank, een inleiding werd ge
houden over het „eenheidsprijsbedrijf”.
Als eerste spreker verkreeg mr. F.
L. Polak het woord.
Sinds enkele jaren klinkt, aldus de
spr., de roep om breideling van het
grootwinkelbedrijf uit politieke zoowel
als bedrijfskringen, meestal zonder
voldoende kennis van zaken. Het een
heidsprijsbedrijf verkoopt goedkoope
huishoudelijke artikelen tegen zeer
leend geld zaken hebben opgericht,
welke niet floreeren. In den midden
stand is een strijd naar binnen tegen
deze „beunhazen” en een strijd naar
buiten tegen de eenheidsprijsbedrijven.
In dezen strijd dreigen nu de bonafide
middenstanders ten onder te gaan.
Spr. wcnscht nu alleen maar een pauze
in dezen strijd, om de bonafide midden
standers op adem te laten komen. La
ter zullen zij dan naar sprekers over
tuiging best het hoofd kunnen bieden
aan de eenheidsprijsbedrijven.
De Vestigingswet kleinbedrijf geeft
den middenstand een voortreffelijk wa
pen tegen de beunhazen, maar tegen
de eenheidsprijsbedrijven is niets te
beginnen. Een overheidsingrijpen acht
te spreker dan ook zeer gewenscht.
Spr. is niet blind voor de fouten van
den middenstand, maar dat de bona
fide leden hiervan beschermd moeten
worden acht spr. een belang voor het
Nederlandsche volk.
Na de pauze was er gelegenheid tot
debat en het stellen van vragen.
Aanwezig waren o.a. de chefs van
de afdeelingen economische zaken en
middenstandszaken van het departe
ment van Economische Zaken.
Bij ontvangst
ne zevende
zullen deze
plaatsen.
VIII
(Van onzen sped alen verslaggever.)
HELSINKI, 1 Februari.
Na een voorspoedige reis ben ik in de
Finsche hoofdstad aangeland, en nu zit
ik in hotel „Societetshuset”, recht te
genover het twintig jaar geleden door
den in Amerika levenden Finschen ar
chitect Saarinen gebouwde hoofdsta
tion. Voorspoedig was mijn reis om
twee redenen. De belangrijkste ik
deelde mijn slaapcompartiment met
den Finschen schilder Ragnar Ekelund
en wij praatten den halven nacht over
zijn land, zijn werk en het leven hier.
De minder belangrijke wij hadden
maar één keer luchtalarm onderweg.
Toen wij vanmorgen tien uur in Rühi
maki binnenliepen, waar wij eindelijk
tijdens vijf minuten oponthoud een
kopje slappe koffie bemachtigen kon-
den koffie, suiker en benzine zijn de
eenige gerantsoeneerde artikelen
hier stond ik naast een Finschen
soldaat, die een praatje begon (hij
sprak, als velen, beide talen Finsch
en Zweedsch). Of ik van Tammerfors
kwam? Neen, van Wasa, en van Tam
merfors, waar ik vannacht voorbij
kwam, heb ik niets gezien. Ik kom
er yandaan, zegt de soldaat, een
mooie stad. Dan vraagt hij of wij alarm
hadden vanochtend. Nee, zeg ik, en dat
zal met dit weer het sneeuwt hard
wel niet komen ook. Daar mengt zich
een tweede soldaat in het gesprek
't Is geen Molotofweer vandaag,
zegt hij ironisch. Sinds begin December
heet helder weer hier „Molotofweer”,
en verduisteringsgordijnen noemen dc
Finnen „Molotofgordijnen”. Dc twee
soldaten zijn net van het front op dc
Karelische landengte gekomen dc
„Karelische Neus” (Karclska Naset)
Naar zijn meening. is de cultureele
zijde van het vreemdelingenverkeer, tot
schade van de zaak, vele jaren onge
motiveerd, verwaarloosd. Men heeft zich
eigenlijk nooit de moeite gegeven een
behoorlijk inzicht te verkrijgen van het
geen het eigen land zijn bewoners op
cultureel gebied te bieden heeft, noch
zich verdiept in de vraag, in hoeverre er
belangstelling voor bestaat.
De eerste Nederlandsche Kunstweek.
welke vorig jaar gehouden werd, gaf.
althans wat het laatste punt betreft, een
overtuigend antwoord. Zij toonde be
schamend duidelijk aan, hoezeer men
deze facet van het toerisme had mis
kend en wat men. door de jaren heen,
inzonderheid den intellectueelen onder
de trekkers had onthouden.
Deze fout zal men van nu af aan
trachten te herstellen en daartoe bieden
de bijzondere omstandigheden van het
oogenblik: de door den oorlog zeer be
perkte reismogelijkheden, een uitsteken
de gelegenheid.
Nederland bevat ongekende schatten
aan beziens- en wetenswaardigheden in
zijn stedenschoon, zijn architectuur, zijn
kunstverzamelingen, folkloristische at
tracties, enz. maar voor het meerendeel
stelling voor zijn werk nog veel grooter
geworden dan ze al was. Maar eigen
lijk zijn zijn boeken niet te vertalen.
Hij heeft een hoogst persoonlijken stijl
en woordenkeus. Bij de vertaling gaat
daarvan altijd veel verloren. Maar
hij
Barometer alhier v.m. 8 uur 759 m.m.,
v.m. 12 uur 759) m.m.; thermometer resp.
5 gr. en 4 gr. Celsius.
Barometer na hedenmiddag 12 uur
stijgende.
Critiek.
Felle critiek wordt geleverd op het
distributiestelsel. Men verwijt het een
heidsprijsbedrijf, artikelen met behoor
lijke winstmarge weg te zuigen uit den
verkoop door andere detaillisten.
Elke winkelier is geheel vrij in keuze
van artikel, prijs enz. Waarom is een
eenheidsprijsbedrijf dan unfair Vol
gens spr. bestond er een leemte in het
distributiesysteem, welke door het een
heidsprijsbedrijf is opgevuld. Tal van
artikelen, voordien voor een groot deel
der bevolking onbereikbaar, vinden nu
ook in minder gegoede kringen een
afzetgebied. Er is baanbrekend werk
verricht door het eenheidsprijsbedrijf.
Eventueele schade aan andere bedrij
ven wordt hierdoor naar spr.’s inzicht
royaal gecompenseerd.
De nieuwe wetenschap werpt een
helder licht op nut en noodzaak van
het bestaan van het eenheidsprijsbe
drijf. Het werkt immers mede aan prijs
verlaging en prijsherstel van vele arti
kelen, dus met andere woorden, het
werkt als prijsregulateur. Daarnaast
zal steeds behoefte blijven bestaan aan
kleine zelfstandige winkeliers, omdat
een volkomen standaardiseering van
den publieken smaak nooit verwerke
lijkt zal kunnen worden.
De ontwikkelingskansen van de een
heidsprijsbedrijven zijn aan nauwe
grenzen gebonden.
Het grootste eenheidsprijsbedrijf in
Nederland heeft in de laatste 8 jaar
slechts een beperkte uitbreiding onder
gaan. Dit illustreert de beperkte kans
°P monopolievorming.
Slechts een officieel onderzoek zal
*™nen uitmaken of het eenheidsprijs-
bedrijf den ondergang beteekent van
vde kleine zaken. Men mag niet zon-
der,schijn van
perkmg Van
Een j
heeft volgens
goed, zegt Ekelund. maar als ze ko
men komen ze laag en geven mitrail-
leurvuur. Dat is erger. Maar ze komen
niet. Het brommen wordt sterker, dan
ineens zwakker. Weggejaagd? Neerge
schoten? Koers veranderd? Wij weten
het niet. Rustig liggen we in de sneeuw.
Ekelund heeft cigaretten. en ik mijn
goede vrienden zullen niet weten hoe
ze ’t hebben 1 ik heb lucifers.
Ergo kunnen wij een cigaret opsteken.
Het is koud. Wij liggen op dikbe-
sneeuwde steenen. Het kan uren du
ren, zegt Ekelund berustend. Maar het
duurt niet langer dan een goed half
uur. „Alles veilig zeggen de signalen.
Wij strompelen het bosch uit en den
trein in. De machinist geeft een fluit-
stoot daar gaan wij weer. Langs de
spoorbaan zien wij af en toe tot ruïnes
gebombardeerde huizen, en van tallooze
gebouwen zijn de ruiten gesprongen.
Het eerste bombardement van Hel
sinki op 30 November heeft zoowat alle
ruiten van de sovjetlegatie gekost, ver
telt Ekelund droogjes.
Maar intusschen zijn de bombarde
menten voor de burgerbevolking het
ergst van alles. De hoofdredacteur van
„Vasabladet”, met wien ik gistermiddag
zat te praten, vertelde, hoe de men
schen na 4 uur ’s middags, als
het donker begint te worden,
opleven sommigen brengen de
uren van 104
kelders door, i
bezwaren, zooals slechte kwaliteit, uit
mergeling van arbeiders en eigen per
soneel hoort men tegen het systeem
inbrengen. Niet slechts in Nederland
maar overal in de wereld hoort men
dergelijke klachten. In Zweden, Zwit
serland en Frankrijk is op grond van
klachten officieel pen onderzoek inge
steld met een positief gunstig resul
taat voor de eenheidsprijsbedrijven. Er
kleven natuurlijk fouten aan het
systeem, maar in Nederland zijn deze
fouten wel zeer gering. Het eenheids
prijssysteem kan niet zijn gebaseerd
l op misleiding van de klanten. Door
minderwaardige kwaliteit zou het be
drijf zijn geheelen verkoop ineen doen
i storten. Het is een sprookje, dat het
eenheidsprijzenbedrijf door de waren
huizen kan worden gebruikt voor
loozing van incourante waren.
Een particuliere enquête heeft ge
leerd, dat in Nederland een 2000 arbei
ders alleen voor het eenheidsprijzen
bedrijf werkzaam zijn.
Een officieele enquête wordt door de
I belanghebbenden ook in Nederland ge
wenscht.
Waardoor kan de prijs der artikelen
van zulk een bedrijf zoo laag zijn
Standaardmaten en gecentraliseerde in-
I koop zijn de voornaamste factoren. Een
bescheiden winstmarge, een zeer be
perkte service in den winkel enz. doen
eveneens hun invloed op den prijs sterk
gelden.
„ordening” zal de ver-
-„..„u groot- en kleinbe-
rijf in de juiste banen moeten leiden.
Het gaat tenslotte om de bescher-
van de Nederlandsche industrie
®en buitenlandsche concurrentie.
Rede dr. Tobi.
Vervolgens kreeg dr. E. J. Tobi het
^°°rd. Hij zeide, een tegenstander van
et eenheidsprijzenbedrijf te zijn. Aan
c hand van cijfers van het Centraal
ureau voor de Statistiek over de kos-
van levensonderhoud berekende
’s middags,
te
brengen
I dagelijks in schuil-1
omdat het heen- en
weerhollen hen
enerveert. In Hel
sinki moet soms
van vier tot acht
keer per dag
alarm geslagen
worden. Wat dat
voor werkende
menschen zeggen
wil is licht te be
grijpen.
Wij evenwel ko
men er op onze
reis met één
alarm af. Om elf
uur stoomt de
trein Helsinki bin
nen. Daar er geen
kruier is te vinden
sleept Ekelund een
deel van mijn' ba
gage. In dc hal
van „Societetshu
set” is een groot
bord neergezet.
Het vermeldt het
eenige Finsche
woord, dat iedere
vreemdeling ken
nen moet Vac-
stonsuojaan
Naar den schuil,
kelder
(Nadruk verbo
den. Auteursrecht
voorbehouden.)
Luchtalarm.
Luchtalarm 1
Dus tóch
Ekelund schudt het hoofd. Oef Die
Russen Wij pakken ons haastig in
pelsjassen en nemen een laken mee
over den arm. De trein rolt langzaam
nog een eindje door, terwijl de machi
nist uitkijkt naar een plek, die wat
dekking belooft. Stop. De conducteur
opent ijlings de wagons. Alle reizigers
haasten zich naar buiten, in licht ge
kleurde jassen of gewapend met een
laken. Naast de spoorbaan is een grep
pel. Tot over de knieën zakken wij in
de sneeuw en de een helpt den ander
om erdoor te komen. Dan hollen wij het
bosch in. De order is gaan liggen in
een greppel, tegen een dikken boom, of
naast een steenhoop. Ieder zoekt iets
van zijn gading. Ik vind een zwaar
rotsblok, draai mij in mijn pelsjas en
ga liggen. Dan trek ik het laken over
mij heen. En nu maar afwachten. Eke
lund ligt naast mij. Hoor, daar ko
men ze Ik hoor nog niets, maar even
later, jawel daar bromt iets in de
verte. Voor bommen liggen we hier
I’ll
1
R„ W*
i
a j
4 ;s»