Met de „Reiger” in Zuid-Afrika
pe strijd tegen'het. ijs
|i$che Courant van Donderdag 15 Februari 1940
VIERDE BLAD, PAGINA 1.
I
•3
van
Moedig reddingswerk
militairen
Hachelijke toestand
te Weurt
jjen treffend relaas van
de spannende uren
Problemen en tegen
stellingen
Tr I
ii
„DE WITTE NON”
(Van een specialen verslaggever.)
Een interview.
De toestand te Nijmegen.
Boomen barsten
DE WAAL BIJ DEEST
Stuifsneeuw in Amsterdam Noord
Tien schepen op de uiterwaarden
B.
Gebrek
M het veerhuis te bruten it hel ys gedeeltelik op den weg geschoven. Indien de rivier weer gaal kruien, sullen dit veerhuis en de in de buurt liggende schepen 't zwaar te verantwoorden krijgen
Over een üsdam heengeslagen
Door het sterke kruien van de Waal
Zondagmorgen 5 uur te Weurt, zoo
vernemen wij nu, zijn 10 schepen
liggende onder Weurt in de Waal,
over een grooten ijsdam geslagen
en op de uiterwaarden terechtge
komen.
teren en eenige
mannen in deze
laten.
Waar wij het
Bij een normalen Waalstand zijn deze
uiterwaarden droog. Een kleine dam
DREIGEND KOLENGEBREK
TE GRONINGEN
Angstig avontuur van 150 opvarenden
150 Opvarenden van het s.s. „Dr. Wa
gemaker” van den dienst den Helder
Oudeschild hebben gisteren een angstig
avontuur beleefd.
TEXELSCHE BOOT DOOR IJSVELD
MARSDIEP OPGESTUWD
VERKEER IN FRIESLAND
ONTWRICHT
DE TOESTAND OP AMELAND
WORDT HOE LANGER
HOE NIJPENDER
Al de tien schepen zijn Rijnvaarders.
De grootste is circa 2000 ton. Dan zijn
er nog van 1500 en 1000 ton, terwijl de
B. en
scholen
af te
dat de laatste jaren toch reeds een zoo
veranderlijke rol heeft gespeeld als
dekkingsmiddel in vele landen, door
geheel nieuwe constellaties, eens een
geheel andere rol zou gaan vervullen
dan tot nog toe het geval was, of wan
neer een mogelijkheid, welke des
kundigen niet uitgesloten achten
over eenige tientallen jaren de rijke
voorraden van den Witwatersrand uit
geput zouden raken, of althans zooda-
I nig zouden zijn verarmd, dat winstge
vende exploitatie zeer moeilijk of ón
mogelijk wordt
Velen gelooven niet aan dit gevaar,
doch anderen willen er rekening mee
houden om het te voorkomen.
Menschen over het ijs uit hun
isolement verlost
Op de terreinen van de Pannenfabriek
v.h. Vermeulen en Bloem te Deest heb
ben sinds j.l. Zaterdag verschillende fa
milies wonende in boerderijen om deze
fabriek, geïsoleerd gezeten. Zij waren
ingesloten door het ijs. De burgemeester
van Druten, waartoe Deest ook behoort,
achtte den toestand van de Waal gister
middag omstreeks 4 uur zóó gevaarlijk,
dat hij het noodig vond, dat de geïso
leerde woningen ontruimd werden.
Burgers van Deest hebben een moei-
zamen tocht ondernomen over de vlakte
van ijsschotsen. Zij bereikten na ruim
een half uur de van de bewoonde we
reld afgesloten boerderijen. Er was een
felle sneeuwjacht. In de woningen wa
ren verscheidene oude vrouwen en een
moeder met een kindje van drie weken.
Nadat allen goed ingepakt waren, is
men voetje voor voetje den terugtocht
begonnen.
Het was een barre tocht. Meermalen
struikelde de expeditie over schots en
scheef liggende stukken ijs, die niet te
zien waren door de dikke sneeuwlaag.
Na een voorspoedige reis van Texel
naar den Helder verliet de boot om
streeks tien uur met honderdvijfüg pas
sagiers de haven van den Helder voor
de terugvaart. Halverwege het te varen
traject, ter hoogte van het Hoentje,
stiet het schip op een uitgestrekt ijs
veld, dat reeds eenige dagen geleden
aan de Zuidkust van Texel was gesignar
leerd. De „Dr. Wagemaker’’ wist zich
niet uit de klem van het ijs te bevrij
den en dreef met het groote ijsblok naar
het Marsdiep af. Alle pogingen van ka
pitein List om het schip vrij te krijgen,
mislukten. Steeds verder geraakte de
boot het Marsdiep op. Zoo worstelde
het bijna drie uur tegen het ijs, dat
zich steeds nauwer om de ..Dr. Wage
maker” sloot
Eindelijk kwam echter hulp opdagen.
Van den Helder af had men n.l. het
schip gesignaleerd, waarna twee ma-
rine-sleepbooten uitvoeren om assisten
tie te verleenen. Inderdaad wisten zij
het ijsveld, waarin de „Dr. Wagemaker’*
verstrikt was geraakt te breken, zoo-
dat/iet schip na ruim vijf uur onderweg
te zijn geweest omstreeks half vier de
haven van den Helder kon binnenloo-
pen.
In Amsterdam-Noord ondervond het
autoverkeer gisteravond zeer veel last
van stuifsneeuw. Op alle wegen naar de
dorpen in Waterland vormden zich
hooge banken, waardoor de auto’s zich
geen weg konden banen en de verschil
lende voertuigen bleven steken, o. m.
ook enkele bussen van de N. A. C. O.
Deze onderneming moest in den loop
van den avond dan ook haar diensten
naar Durgerdam en Ransdorp staken.
de groote hoogvlakte van den Vrijstaat
en Transvaal. De bodem is hier op
zich zelf niet onvruchtbaar, en kan op
velerlei wijze productief gemaakt wor
den zoodra men slechts over voldoende
water beschikt. Het water is hier het
groote probleem, en één krachtige wa
terrijke rivier, één groot stuwmeer,
zooals men in Egypte bij Assoean in
den Nijl heeft kunnen aanleggen, zou
wellicht voldoende zijn voor uitgestrek
te bevloeiingswerken, maar juist zoo
één kostbaar waterresservoir ontbreekt
in de geheele Unie. De rivieren zijn het
grootste deel van het jaar vrijwel
droog, en somstijds is hun bedding ge
heel uitgedroogd, terwijl meren in de
geheele Unie ontbreken. Dat kleine ge
bieden voor landbouw gebruikt kun-
I nen worden, dankt men voornamelijk
aan het water, dat op vele plaatsen in
den grond zit en dat door boorgaten in
den rotsbodem naar boven kan worden
gepompt, doch deze hoeveelheden zijn
vrijwel nooit voldoende voor het be
vloeien van groote bedrijven waar de
I landbouw intensief beoefend wordt
Men is reeds dankbaar, dat men vol-
doende vochtigheid heeft om de vee
houderij mogelijk te maken.
van de kou
aan kolen en
Zooals ook in den strengen winter
van 1929 voorgekomen is, kunnen de
bewoners van de Veluwe en andpre
boschrijke streken de laatste dagen
herhaaldelijk min of meer harde ont
ploffingen als van pistoolschoten hoo-
ren. Deze worden veroorzaakt door de
bevriezing van boomen, voornamelijk
beuken, zoo meldt de „Msb.”. Na zoo’n
ontploffing vertoont de boom barsten
van min of meer groote afmeting en dit
leidt vaak tot het doodgaan van den
boom. Het boschwezen in zijn geheel
heeft het zoo in dezen winter hard te
verduren.
en IV. wenden zich tot de Regeering
Naar wij vernemen, hebben B. en W.
van Groningen zich telegrafisch tot de
ministers van Waterstaat, Onderwijs,
Kunsten en Wetenschappen en van So
ciale Zaken gewend met het verzoek te
willen bevorderen, dat het in deze ge
meente dreigende kolengebrek, als ge
volg waarvan verschillende onder
wijsinrichtingen zouden moeten worden
gesloten, en een aantal belangrijke
ondernemingen, waarin een groot aan
tal arbeiders werk vindt, zou moeten
worden stopgezet, worden afgewend.
Verkleumd, werden de geredden bij
burgers te Deest ingekwartierd waar zij
zullen blijven tot de woningen weer be
woonbaar zullen zijn. Voorloopig zal
daar nog geen kans op zijn, De Waal
ligt hier nog steeds muurvast, terwijl
de vorst voor nieuwe ijsvorming zorgt.
zorgt er voor, dat de weilanden ge
spaard blijven.
Echter is er in den loop der laatste
dagen 50 c.m. water gekomen. Door de
kracht van het kruiende ijs zijn deze
schepen over dit dammetje heengesla
gen en in het water van 50 c.m. terecht
gekomen. dat onmiddellijk bevroor door
de hevige vorst.
Gaat het water binnenkort flink val
len, dan zullen deze 10 schepen droog
meester en den directeur Mijnlief volg-1 °P bet weiland komen te liggen en zal
de en een radiobericht werd uitgezon-1 het nog de vraag zijn, of zij ooit weer
den, waarin aan de achterblijvers werd I hl de Waal kunnen worden gebracht,
medegedeeld, dat zij bij de volgende De kracht van hct
reddingspoging onverwijld mee moes- kruiende ijs
ten teruggaan. I
Tengevolge van de op sommige
plaatsen opeengehoopt liggende sneeuw
is gistermiddag het verkeer in Fries
land opnieuw ontwricht.
Tusschen Joure en Sneek zijn twee
trams ingesneeuwd,.welke tegen den
avond, nadat een z. g. werktram ter
plaatse was gearriveerd, met groote
moeite konden worden bevrijd, tot
vreugde van de ongeveer 50 passagiers.
Op de lijnen Sneek-Joure, Gorredijk-
Oosterwolde, Oosterwolde-Assen en
Oosterwolde-Steenwijk is het stoom-
tramverkeer weder gestremd.
Het passagiersvervoer zal voor zoo
ver mogelijk met autobussen worden
gaande gehouden.
Voor de tweede maal
op weg.
Om 1 uur gingen wij voor de tweede I andere varieeren van 300 tot 1000 ton.
maal op weg en reeds na 3 kwartier Twee waren er geladen met 280 ton
bereikten wij weer het genoemde aan- kolen. In een oogwenk zijn deze sche-
legpunt bij de fabriek. Alles ging nu pen door het kruiende ijs met lading
veel vlugger en hoewel nog veel pra- en al over den uiterwaarden-dam heen-
ten noodig was, om het trouwe perso- gezet. De schepen lagen eerst in het
neel zijn post te doen verlaten, kregen Maas-Waalkanaal.
wij hen tenslotte, nadat paarden en I Defensie achtte het eenigen tijd gele-
koeien verzorgd waren, in de boot. De I den noodig, uit tactisch oogpunt bezien,
waarschuwing van luitenant Doyer, die deze schepen uit het Maas-Waal-kanaal
op den uitkijk stond, was hieraan niet te halen en ze bij Weert te stationnee-
ren. Wat tr met deze 10 schepen gebeu
ren moet is nu de vraag. Het hangt er
van af, wat het ijs en het water doet
44 menschen gered.
Dinsdagmorgen bereikte ons het be
richt, dat op de steenfabriek „Turks-
waard” noodseinen gegeven werden.
Onze hulp werd gevraagd en natuurlijk
gegeven. Op deze fabriekscomplexen
bevonden zich totaal 10 volwassenen en
33 kinderen. Een verkenningstocht op
de schaats over de ondergeloopen uiter
waarden deed ons spoedig den besten
weg, om hier te slagen, kennen en dank
zij de routine, den vorigen dag opge
daan. hadden wij binnen eenige uren
ook deze menschen in veilige oorden
gebracht.
Niemand kan zich het recht aanma
tigen. na een verblijf van ruim veer
tien dagen in een land, dat bijna zoo 1
groot is als half Europa, een oordeel
te willen uitspreken over toestanden
of te willen voorgeven, de in dit land
heerschende omstandigheden grondig
te kennen. De passagiers van de „Rei
ger” waren precies vijftien dagen in
de Unie van Zuid-Afrika. Wie tevoren
verschillende problemen had bestu
deerd. kon zijn aldus opgedane kennis
aanvullen 'door te trachten, zooveel
mogelijk contact te zoeken met autori
teiten op verschillend gebied, die in
korten tijd een vreemdeling vaak een
beter inzicht in bepaalde zaken kun
nen geven, dan men zou krijgen, door
zelf te gaan onderzoeken zonder des
kundige voorlichting. En waar nergens
meer dan in de Unie over bijna elk
probleem de meeningen fel op elkaar
I botsen, ligt het voor de hand, dat men
I zijn voorlichting niet bij één partij
moet zoeken, doch bij de verschillen-
de partijen, die tegenovergestelde
standpunten innemen. Als men dan
bovendien toch nog oogen en ooren
goed de kost geeft, kan men dikwijls
zelfs in veertien dagen tijd, dingen
waarnemen, waaraan men de opgeda
ne kennis zelf kan toetsen om zoo
tenslotte toch nog tot een persoonlij
ken indruk te komen.
Tegenstellingen.
Er is wellicht geen andere staat ter
wereld, welke zoo vol is van proble
men en tegenstellingen als de Unie
van Zuid-Afrika. Voor het leeren ken
nen van deze problemen natuurlijk
zonder dat men zich kan verdiepen in
de wijze, waarop zij opgelost zouden
kunnen worden is een verblijf van
slechts 24 uur in Zuid-Afrika zelfs
reeds voldoende. Zij stormen om zoo
te zeggen op den vreemdeling af, en
de tegenstellingen komt men dage
lijks tegen, zoowel in het openbare
als in het persoonlijke leven.
Men denke zich een land, dat de
I grootte heeft van een half werelddeel.
dat geheel geschoeid is op den voet
I der Westersche beschaving, doch een
I blanke bevolking heeft van slechts
I ruim twee millioen zielen, dus een
I kwart van het aantal, dat is samen
gedrongen op het kleine stukje grond
gebied, dat Nederland heet.
Daarnaast een gekleurde bevolking
Naar den wal.
Op ons eerste aanbod, deelden ons
5 vrouwen en kinderen mede, dat zij
zoo spoedig mogelijk naar den wal
wilden.
Vier andere vrouwen, de echtgenoote
van den bedrijfsleider, Vos, van Din-
anderen wilden haar
bange uren niet ver-
plan hadden, in ver
band met het dreigend levensgevaar
voor deze menschen, om allen terug te
brengen naar Druten, was onze tac
tiek er op gericht, om eerst alle vrou
wen in veiligheid te brengen, waarna
wij hoopten, dat de mannen wel zou
den volgen.
Het kostte veel overredingskracht en
zoo bereikten wij tenslotte na vele
moeilijkheden met 9 vrouwen onze
boot. Een inscheping volgde en om
kwart voor 12 konden wij van den wal
af, door het lossen van een schot, den
achterblijvers melden, dat allen behou
den waren overgekomen.
Een nader overleg met den burge-
vreemd. De Waal begon sterk te kra
ken en over het open wak dreven drei
gende ijsschotsen
Twaalf mannen, 4 honden en een kat
waren de passagierslast van deze
tweede vaart. En zoo konden wij ons
om 4 uur feliciteeren met het feit, dat
21 menschen een rustiger nacht tege
moet gingen, dan de beide vorige ge
weest waren.
Willem Goossens en Greta Goossens
in „De Witte Non”, het tooneel-
stuk, dat van Vrijdag 16 dezer af
in Scala wordt gegeven door het
„Groot Nederlandsch Volkstooneel”
onzen specialen verslaggever:)
Nadat in Druten Zondagmorgen om-
trceks half zeven de toestand op de
Steenfabrieken van de gebrs. Mijnlief
fueling kritiek was geworden, door-
^at pinnen 10 minuten tijds kolkende
ffajennassa’s het ringdijkje rondom
fabrieksterrein overstroomden,
*.eT(j van militaire zijde het plan ge
opperd, om pogingen aan te wenden
de verschillende families en de fa-
bejefcsarbeiders, die daar den nacht
dienst hadden gehad, op te halen of
tenminste b» contact met hen te ko
pen. De telefonische verbindingen
waren verbroken, doordat een niets
ontziende ijsmassa de leidingpalen
deed afknappen.
van ruim acht millioen zielen, de zoo-|
genaamde naturellen en de kleurlin
gen, vier maal zoo sterk als de blanke I
bevolking, doch geheel aan deze on-1
derworpen in sociaal en economisch I
opzicht, vrijwel zonder eenige ontwik-1
keling en practisch zonder koopkracht.
En om dit alles nog gecompliceer
der te maken, vormt deze kleine blan-|
ke bevolking dan nog geen gesloten I
eenheid, maar is zij verdeeld in twee
taalgroepen, de iets sterkere groep der
Afrikaansch sprekenden en de iets ge
ringer in aantal zijnde groep Engelsch
sprekenden, tusschen welke beide
groepen, behalve het taalverschil, nog
de oude tegenstelling is blijven han
gen uit de dagen van den strijd tus
schen Boeren en Britten, een nog
steeds niet geweken verbittering, voor
al aan den kant van groote groepen
Afrikaners, tegen den Engelsch spre
kenden landgenoot, die nog steeds be
schouwd wordt als de indringer en de
overweldiger. I Bodemschatten.
Wij moeten hieraan onmiddellijk toe- jn een afzonderlijk artikel zullen wij
voegen, dat er zeer velen zijn, zoowel I bespreken, hoezeer de welstand van
van de Afrikaansch als van de Engelsch Zuid-Afrika samenhangt met zijn be
sprekende bevolkingsgroep, die deze demschatten, de mineralen, welke in
houding reeds lang hebben laten varen. I groote hoeveelheden in den grond ver-
omdat zij begrepen hebben, dat slechts I borgen zitten. Wij noemen slechts de
samenwerking als eensgezinde Unie-1 diamantmijnen, doch vooral en in de
burgers het land kan groot maken. I eerste plaats de goudwinning. Er zijn
Echter ook het vinden van de juiste jaren geweest, dat Zuid-Afrika de helft
vormen voor deze samenwerking vormt I van <je wereldgoudproductie opbracht,
een van de problemen, waarvoor Zuid- en goud is een van de belangrijkste
Afrika zich gesteld heeft. I uitvoerproducten van de Unie, waarop
Op geheel ander gebied liggen de de welvaart van het geheele gebied van
problemen, waarmee het land te wor- den Witwatersrand, en volgens som-
stelen heeft door zijn bodemgesteld- migen eigenlijk die van het geheele
heid en zijn klimatologische omstan- land, drijft. En daarmee roeren we
digheden. De tegenstellingen zijn hier weer een ander en volgens sommigen
nog duidelijker. Naast het woestijnge- zelfs een der belangrijkste problemen
bied van de Kalahari heeft men de van de Unie van Zuid-Afrika aan. Het
vruchtbare en regenrijke vlakte van de I economische leven is, geheel op de op-
Kaapprovincie, met een overvloed van brengst van de goudwinning gebaseerd,
zonneschijn en een subtropisch kli- en velen vragen zich met bezorgdheid
maat, een rijken tuin voor fruitteelt I af. in welke positie Zuid-Afrika zal
en wijnbouw. De zwarte bergen, waar-1 komen te verkeeren indien het goud,
tegen de vochtige zeelucht van de Kaap I
moet opstijgen, waardoor de regens in
genoemd Kaapsch gebied ontstaan,
vormen den overgang naar de uitge
strekte Karroo-hoogvlakte, die hier
achter begint en zijn oorzaak, dat deze
hoogvlakte op sommige plaatsen nau
welijks enkele centimeters regen per
jaar heeft. Het is een uitgestrekt, dor
gebied, waarop hier en daar cactus
planten en aloe’s groeien, en verder een
soort droge heide-struik, waardoor op
deze vlakte althans schapenteelt moge
lijk is. De wolproductie van de Karroo
vormt een belangrijken factor in den
Zuidafrikaanschen uitvqpr.
Dan. verder naar het Noorden, komt
Bij Nijmegen is de Waal flink gezakt.
De kaden zijn nu droog, maar zij zijn
geheel bedekt met achtergebleven schot
sen. Er komt nog steeds nieuw ijs van
boven afzakken.
De schepen van de „Nijmeegsche
Boot” zijn Dinsdag bijtijds weggehaald
en gebracht naar het z.g. „gat van
Weurt” (monding van het Maas-Waal
kanaal).
Een der officieren, luitenant Cor
man, vertelde ons van zijn bevindin
gen het volgende
Om ongeveer 12 uur namen wij
waar, dat op het fabrieksterrein van
bovengenoemde firma de terreinver-
lichting was aangestoken, hetgeen voor
ons het bewijs was, dat men hulp noo
dig had.
Op initiatief van luitenant Doyer
werd, in overleg met den burgemees
ter van Druten. den heer Bruineman. I
een reddingplocg samengesteld, waar
voor zich spontaan vele militairen vrij
willig aanboden. In verband met de
plaatsruimte in de te gebruiken boot,
konden wij slechts een 4-tal mannen
gebruiken.
In het holst van den nacht.
Een halve compagnie stelde zich be
schikbaar, om in het holst van den
nacht een op 15 k.m. afstand gelegen
boot uit het Maas-Waal-kanaal te ha
len en deze per auto naar den Waal-
tanddijk onder Druten te vervoeren.
Bij het krieken van den Maandag
ochtend terd deze boot op de ijs
vlakte gedeponeerd, in tegenwoordig
heid van de gelegerde troepen. Het
kostte ons veel moeite, om een geul te
bakken, aldus luit. Corman, maar na
verloop van Ij uur hadden wij de
IN meter groote ijsvlakte doorgehakt
en hadden wij de boot in een open
vak.
We kregen hier den bollen Waal-
stroom. doordat blijkbaar door de af
sluitende ijsdammen in de Waal-bed-
ding de Waal momenteel haar weg
zoekt over de uiterwaarden.
Naar het fabrieksterrein.
Over een watervlakte van 800 me
ter, bezaaid met draaikolken van groot
formaat, manoeuvreerden wij de sloep
naar het fabrieksterrein. Onze eerste
poging, om langs den ringdijk op een
booger gelegen gedeelte van het ter
rein te komen, mislukte, doordat er
blijkbaar een gat in den zomerdijk was
geslagen.
Tenslotte vonden wij een plaatsje,
vanwaar het mogelijk was, om over
steenstapels en andere hindernissen
een punt te bereiken, waar een mon
deling contact met de geïsoleerden
Oogelijk was.
Een sterke stroom kwam op deze
Plaats tusschen 2 loodsen het terrein
°P en veroorzaakte eenverval van
i 70 centimeter. Het gelukte ons, een
lijn aan de andere zijde van dezen
lolkstroom te bevestigen, waarbij één
®zer mannen een onvrijwillig bad had
k accepteeren.
De aanhouder wint tenslotte en na
eens IJ uur hadden wij in letter
lijken en figuurlijken zin de woning
van den bedrijfsleider, P. Vos, „ge
nomen”.
petroleum
Het wordt op Ameland steeds nijpen
der en de Wadden worden zoo langza
merhand behalve dan enkele geuten,
die open blijven en den overgang over
zee beletten, zoo vol met ijs. dat men
zich in Siberië waant.
Er begint hier gebrek aan veel arti
kelen te komen en het is ondenkbaar,
dat Amelartd met de voorziening van
verschillende behoeften kan wachten tol
de vaart openkomt. Velen, die zich tot
dusverre bij de zuivelfabriek te HoS
lum om brandstof konden wenden,
zien zich thans dezen weg afgesloten^
omdat het bestuur in zijn vergadering
van gisteren besloot, niet meer af te ge»
ven dan in beslist noodzakelijke gevaU
len, zooals voor zieken en ouden van d».
gen. omdat men anders zelf gebrek aan
kolen krijgt.
In verband met den
voorraad brandstof hebben
W. besloten, alle openbare
op het eiland van Maandag a.s.
sluiten.
Twee militaire vliegtuigen brachten
I 196 k.g. anthraciet. Aan petroleum
is eveneens behoefte. Verschillende
winkeliers zijn uitverkocht; aangezien
tachtig procent der bewoners van het
eiland op petroleumstellen kookt, is het
begrijpelijk, welk een ramp petroleum-
nood voor het eiland zal worden.
Het kan nog wel een maand duren,
voor de vaart open Is.
Men hoopt echter, dat er spoedig hulp
komt en men acht het niet uitgesloten,
dat er een boot kan aankomen in hef.
AmelandcrgaL tusschen Terschelling en
I Ameland.
f'|
I
J
i
geringeo
T-
S-