Met de „Reiger” in Zuid-Afrika pe strijd tegen'het. ijs |i$che Courant van Donderdag 15 Februari 1940 VIERDE BLAD, PAGINA 1. I •3 van Moedig reddingswerk militairen Hachelijke toestand te Weurt jjen treffend relaas van de spannende uren Problemen en tegen stellingen Tr I ii „DE WITTE NON” (Van een specialen verslaggever.) Een interview. De toestand te Nijmegen. Boomen barsten DE WAAL BIJ DEEST Stuifsneeuw in Amsterdam Noord Tien schepen op de uiterwaarden B. Gebrek M het veerhuis te bruten it hel ys gedeeltelik op den weg geschoven. Indien de rivier weer gaal kruien, sullen dit veerhuis en de in de buurt liggende schepen 't zwaar te verantwoorden krijgen Over een üsdam heengeslagen Door het sterke kruien van de Waal Zondagmorgen 5 uur te Weurt, zoo vernemen wij nu, zijn 10 schepen liggende onder Weurt in de Waal, over een grooten ijsdam geslagen en op de uiterwaarden terechtge komen. teren en eenige mannen in deze laten. Waar wij het Bij een normalen Waalstand zijn deze uiterwaarden droog. Een kleine dam DREIGEND KOLENGEBREK TE GRONINGEN Angstig avontuur van 150 opvarenden 150 Opvarenden van het s.s. „Dr. Wa gemaker” van den dienst den Helder Oudeschild hebben gisteren een angstig avontuur beleefd. TEXELSCHE BOOT DOOR IJSVELD MARSDIEP OPGESTUWD VERKEER IN FRIESLAND ONTWRICHT DE TOESTAND OP AMELAND WORDT HOE LANGER HOE NIJPENDER Al de tien schepen zijn Rijnvaarders. De grootste is circa 2000 ton. Dan zijn er nog van 1500 en 1000 ton, terwijl de B. en scholen af te dat de laatste jaren toch reeds een zoo veranderlijke rol heeft gespeeld als dekkingsmiddel in vele landen, door geheel nieuwe constellaties, eens een geheel andere rol zou gaan vervullen dan tot nog toe het geval was, of wan neer een mogelijkheid, welke des kundigen niet uitgesloten achten over eenige tientallen jaren de rijke voorraden van den Witwatersrand uit geput zouden raken, of althans zooda- I nig zouden zijn verarmd, dat winstge vende exploitatie zeer moeilijk of ón mogelijk wordt Velen gelooven niet aan dit gevaar, doch anderen willen er rekening mee houden om het te voorkomen. Menschen over het ijs uit hun isolement verlost Op de terreinen van de Pannenfabriek v.h. Vermeulen en Bloem te Deest heb ben sinds j.l. Zaterdag verschillende fa milies wonende in boerderijen om deze fabriek, geïsoleerd gezeten. Zij waren ingesloten door het ijs. De burgemeester van Druten, waartoe Deest ook behoort, achtte den toestand van de Waal gister middag omstreeks 4 uur zóó gevaarlijk, dat hij het noodig vond, dat de geïso leerde woningen ontruimd werden. Burgers van Deest hebben een moei- zamen tocht ondernomen over de vlakte van ijsschotsen. Zij bereikten na ruim een half uur de van de bewoonde we reld afgesloten boerderijen. Er was een felle sneeuwjacht. In de woningen wa ren verscheidene oude vrouwen en een moeder met een kindje van drie weken. Nadat allen goed ingepakt waren, is men voetje voor voetje den terugtocht begonnen. Het was een barre tocht. Meermalen struikelde de expeditie over schots en scheef liggende stukken ijs, die niet te zien waren door de dikke sneeuwlaag. Na een voorspoedige reis van Texel naar den Helder verliet de boot om streeks tien uur met honderdvijfüg pas sagiers de haven van den Helder voor de terugvaart. Halverwege het te varen traject, ter hoogte van het Hoentje, stiet het schip op een uitgestrekt ijs veld, dat reeds eenige dagen geleden aan de Zuidkust van Texel was gesignar leerd. De „Dr. Wagemaker’’ wist zich niet uit de klem van het ijs te bevrij den en dreef met het groote ijsblok naar het Marsdiep af. Alle pogingen van ka pitein List om het schip vrij te krijgen, mislukten. Steeds verder geraakte de boot het Marsdiep op. Zoo worstelde het bijna drie uur tegen het ijs, dat zich steeds nauwer om de ..Dr. Wage maker” sloot Eindelijk kwam echter hulp opdagen. Van den Helder af had men n.l. het schip gesignaleerd, waarna twee ma- rine-sleepbooten uitvoeren om assisten tie te verleenen. Inderdaad wisten zij het ijsveld, waarin de „Dr. Wagemaker’* verstrikt was geraakt te breken, zoo- dat/iet schip na ruim vijf uur onderweg te zijn geweest omstreeks half vier de haven van den Helder kon binnenloo- pen. In Amsterdam-Noord ondervond het autoverkeer gisteravond zeer veel last van stuifsneeuw. Op alle wegen naar de dorpen in Waterland vormden zich hooge banken, waardoor de auto’s zich geen weg konden banen en de verschil lende voertuigen bleven steken, o. m. ook enkele bussen van de N. A. C. O. Deze onderneming moest in den loop van den avond dan ook haar diensten naar Durgerdam en Ransdorp staken. de groote hoogvlakte van den Vrijstaat en Transvaal. De bodem is hier op zich zelf niet onvruchtbaar, en kan op velerlei wijze productief gemaakt wor den zoodra men slechts over voldoende water beschikt. Het water is hier het groote probleem, en één krachtige wa terrijke rivier, één groot stuwmeer, zooals men in Egypte bij Assoean in den Nijl heeft kunnen aanleggen, zou wellicht voldoende zijn voor uitgestrek te bevloeiingswerken, maar juist zoo één kostbaar waterresservoir ontbreekt in de geheele Unie. De rivieren zijn het grootste deel van het jaar vrijwel droog, en somstijds is hun bedding ge heel uitgedroogd, terwijl meren in de geheele Unie ontbreken. Dat kleine ge bieden voor landbouw gebruikt kun- I nen worden, dankt men voornamelijk aan het water, dat op vele plaatsen in den grond zit en dat door boorgaten in den rotsbodem naar boven kan worden gepompt, doch deze hoeveelheden zijn vrijwel nooit voldoende voor het be vloeien van groote bedrijven waar de I landbouw intensief beoefend wordt Men is reeds dankbaar, dat men vol- doende vochtigheid heeft om de vee houderij mogelijk te maken. van de kou aan kolen en Zooals ook in den strengen winter van 1929 voorgekomen is, kunnen de bewoners van de Veluwe en andpre boschrijke streken de laatste dagen herhaaldelijk min of meer harde ont ploffingen als van pistoolschoten hoo- ren. Deze worden veroorzaakt door de bevriezing van boomen, voornamelijk beuken, zoo meldt de „Msb.”. Na zoo’n ontploffing vertoont de boom barsten van min of meer groote afmeting en dit leidt vaak tot het doodgaan van den boom. Het boschwezen in zijn geheel heeft het zoo in dezen winter hard te verduren. en IV. wenden zich tot de Regeering Naar wij vernemen, hebben B. en W. van Groningen zich telegrafisch tot de ministers van Waterstaat, Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen en van So ciale Zaken gewend met het verzoek te willen bevorderen, dat het in deze ge meente dreigende kolengebrek, als ge volg waarvan verschillende onder wijsinrichtingen zouden moeten worden gesloten, en een aantal belangrijke ondernemingen, waarin een groot aan tal arbeiders werk vindt, zou moeten worden stopgezet, worden afgewend. Verkleumd, werden de geredden bij burgers te Deest ingekwartierd waar zij zullen blijven tot de woningen weer be woonbaar zullen zijn. Voorloopig zal daar nog geen kans op zijn, De Waal ligt hier nog steeds muurvast, terwijl de vorst voor nieuwe ijsvorming zorgt. zorgt er voor, dat de weilanden ge spaard blijven. Echter is er in den loop der laatste dagen 50 c.m. water gekomen. Door de kracht van het kruiende ijs zijn deze schepen over dit dammetje heengesla gen en in het water van 50 c.m. terecht gekomen. dat onmiddellijk bevroor door de hevige vorst. Gaat het water binnenkort flink val len, dan zullen deze 10 schepen droog meester en den directeur Mijnlief volg-1 °P bet weiland komen te liggen en zal de en een radiobericht werd uitgezon-1 het nog de vraag zijn, of zij ooit weer den, waarin aan de achterblijvers werd I hl de Waal kunnen worden gebracht, medegedeeld, dat zij bij de volgende De kracht van hct reddingspoging onverwijld mee moes- kruiende ijs ten teruggaan. I Tengevolge van de op sommige plaatsen opeengehoopt liggende sneeuw is gistermiddag het verkeer in Fries land opnieuw ontwricht. Tusschen Joure en Sneek zijn twee trams ingesneeuwd,.welke tegen den avond, nadat een z. g. werktram ter plaatse was gearriveerd, met groote moeite konden worden bevrijd, tot vreugde van de ongeveer 50 passagiers. Op de lijnen Sneek-Joure, Gorredijk- Oosterwolde, Oosterwolde-Assen en Oosterwolde-Steenwijk is het stoom- tramverkeer weder gestremd. Het passagiersvervoer zal voor zoo ver mogelijk met autobussen worden gaande gehouden. Voor de tweede maal op weg. Om 1 uur gingen wij voor de tweede I andere varieeren van 300 tot 1000 ton. maal op weg en reeds na 3 kwartier Twee waren er geladen met 280 ton bereikten wij weer het genoemde aan- kolen. In een oogwenk zijn deze sche- legpunt bij de fabriek. Alles ging nu pen door het kruiende ijs met lading veel vlugger en hoewel nog veel pra- en al over den uiterwaarden-dam heen- ten noodig was, om het trouwe perso- gezet. De schepen lagen eerst in het neel zijn post te doen verlaten, kregen Maas-Waalkanaal. wij hen tenslotte, nadat paarden en I Defensie achtte het eenigen tijd gele- koeien verzorgd waren, in de boot. De I den noodig, uit tactisch oogpunt bezien, waarschuwing van luitenant Doyer, die deze schepen uit het Maas-Waal-kanaal op den uitkijk stond, was hieraan niet te halen en ze bij Weert te stationnee- ren. Wat tr met deze 10 schepen gebeu ren moet is nu de vraag. Het hangt er van af, wat het ijs en het water doet 44 menschen gered. Dinsdagmorgen bereikte ons het be richt, dat op de steenfabriek „Turks- waard” noodseinen gegeven werden. Onze hulp werd gevraagd en natuurlijk gegeven. Op deze fabriekscomplexen bevonden zich totaal 10 volwassenen en 33 kinderen. Een verkenningstocht op de schaats over de ondergeloopen uiter waarden deed ons spoedig den besten weg, om hier te slagen, kennen en dank zij de routine, den vorigen dag opge daan. hadden wij binnen eenige uren ook deze menschen in veilige oorden gebracht. Niemand kan zich het recht aanma tigen. na een verblijf van ruim veer tien dagen in een land, dat bijna zoo 1 groot is als half Europa, een oordeel te willen uitspreken over toestanden of te willen voorgeven, de in dit land heerschende omstandigheden grondig te kennen. De passagiers van de „Rei ger” waren precies vijftien dagen in de Unie van Zuid-Afrika. Wie tevoren verschillende problemen had bestu deerd. kon zijn aldus opgedane kennis aanvullen 'door te trachten, zooveel mogelijk contact te zoeken met autori teiten op verschillend gebied, die in korten tijd een vreemdeling vaak een beter inzicht in bepaalde zaken kun nen geven, dan men zou krijgen, door zelf te gaan onderzoeken zonder des kundige voorlichting. En waar nergens meer dan in de Unie over bijna elk probleem de meeningen fel op elkaar I botsen, ligt het voor de hand, dat men I zijn voorlichting niet bij één partij moet zoeken, doch bij de verschillen- de partijen, die tegenovergestelde standpunten innemen. Als men dan bovendien toch nog oogen en ooren goed de kost geeft, kan men dikwijls zelfs in veertien dagen tijd, dingen waarnemen, waaraan men de opgeda ne kennis zelf kan toetsen om zoo tenslotte toch nog tot een persoonlij ken indruk te komen. Tegenstellingen. Er is wellicht geen andere staat ter wereld, welke zoo vol is van proble men en tegenstellingen als de Unie van Zuid-Afrika. Voor het leeren ken nen van deze problemen natuurlijk zonder dat men zich kan verdiepen in de wijze, waarop zij opgelost zouden kunnen worden is een verblijf van slechts 24 uur in Zuid-Afrika zelfs reeds voldoende. Zij stormen om zoo te zeggen op den vreemdeling af, en de tegenstellingen komt men dage lijks tegen, zoowel in het openbare als in het persoonlijke leven. Men denke zich een land, dat de I grootte heeft van een half werelddeel. dat geheel geschoeid is op den voet I der Westersche beschaving, doch een I blanke bevolking heeft van slechts I ruim twee millioen zielen, dus een I kwart van het aantal, dat is samen gedrongen op het kleine stukje grond gebied, dat Nederland heet. Daarnaast een gekleurde bevolking Naar den wal. Op ons eerste aanbod, deelden ons 5 vrouwen en kinderen mede, dat zij zoo spoedig mogelijk naar den wal wilden. Vier andere vrouwen, de echtgenoote van den bedrijfsleider, Vos, van Din- anderen wilden haar bange uren niet ver- plan hadden, in ver band met het dreigend levensgevaar voor deze menschen, om allen terug te brengen naar Druten, was onze tac tiek er op gericht, om eerst alle vrou wen in veiligheid te brengen, waarna wij hoopten, dat de mannen wel zou den volgen. Het kostte veel overredingskracht en zoo bereikten wij tenslotte na vele moeilijkheden met 9 vrouwen onze boot. Een inscheping volgde en om kwart voor 12 konden wij van den wal af, door het lossen van een schot, den achterblijvers melden, dat allen behou den waren overgekomen. Een nader overleg met den burge- vreemd. De Waal begon sterk te kra ken en over het open wak dreven drei gende ijsschotsen Twaalf mannen, 4 honden en een kat waren de passagierslast van deze tweede vaart. En zoo konden wij ons om 4 uur feliciteeren met het feit, dat 21 menschen een rustiger nacht tege moet gingen, dan de beide vorige ge weest waren. Willem Goossens en Greta Goossens in „De Witte Non”, het tooneel- stuk, dat van Vrijdag 16 dezer af in Scala wordt gegeven door het „Groot Nederlandsch Volkstooneel” onzen specialen verslaggever:) Nadat in Druten Zondagmorgen om- trceks half zeven de toestand op de Steenfabrieken van de gebrs. Mijnlief fueling kritiek was geworden, door- ^at pinnen 10 minuten tijds kolkende ffajennassa’s het ringdijkje rondom fabrieksterrein overstroomden, *.eT(j van militaire zijde het plan ge opperd, om pogingen aan te wenden de verschillende families en de fa- bejefcsarbeiders, die daar den nacht dienst hadden gehad, op te halen of tenminste b» contact met hen te ko pen. De telefonische verbindingen waren verbroken, doordat een niets ontziende ijsmassa de leidingpalen deed afknappen. van ruim acht millioen zielen, de zoo-| genaamde naturellen en de kleurlin gen, vier maal zoo sterk als de blanke I bevolking, doch geheel aan deze on-1 derworpen in sociaal en economisch I opzicht, vrijwel zonder eenige ontwik-1 keling en practisch zonder koopkracht. En om dit alles nog gecompliceer der te maken, vormt deze kleine blan-| ke bevolking dan nog geen gesloten I eenheid, maar is zij verdeeld in twee taalgroepen, de iets sterkere groep der Afrikaansch sprekenden en de iets ge ringer in aantal zijnde groep Engelsch sprekenden, tusschen welke beide groepen, behalve het taalverschil, nog de oude tegenstelling is blijven han gen uit de dagen van den strijd tus schen Boeren en Britten, een nog steeds niet geweken verbittering, voor al aan den kant van groote groepen Afrikaners, tegen den Engelsch spre kenden landgenoot, die nog steeds be schouwd wordt als de indringer en de overweldiger. I Bodemschatten. Wij moeten hieraan onmiddellijk toe- jn een afzonderlijk artikel zullen wij voegen, dat er zeer velen zijn, zoowel I bespreken, hoezeer de welstand van van de Afrikaansch als van de Engelsch Zuid-Afrika samenhangt met zijn be sprekende bevolkingsgroep, die deze demschatten, de mineralen, welke in houding reeds lang hebben laten varen. I groote hoeveelheden in den grond ver- omdat zij begrepen hebben, dat slechts I borgen zitten. Wij noemen slechts de samenwerking als eensgezinde Unie-1 diamantmijnen, doch vooral en in de burgers het land kan groot maken. I eerste plaats de goudwinning. Er zijn Echter ook het vinden van de juiste jaren geweest, dat Zuid-Afrika de helft vormen voor deze samenwerking vormt I van <je wereldgoudproductie opbracht, een van de problemen, waarvoor Zuid- en goud is een van de belangrijkste Afrika zich gesteld heeft. I uitvoerproducten van de Unie, waarop Op geheel ander gebied liggen de de welvaart van het geheele gebied van problemen, waarmee het land te wor- den Witwatersrand, en volgens som- stelen heeft door zijn bodemgesteld- migen eigenlijk die van het geheele heid en zijn klimatologische omstan- land, drijft. En daarmee roeren we digheden. De tegenstellingen zijn hier weer een ander en volgens sommigen nog duidelijker. Naast het woestijnge- zelfs een der belangrijkste problemen bied van de Kalahari heeft men de van de Unie van Zuid-Afrika aan. Het vruchtbare en regenrijke vlakte van de I economische leven is, geheel op de op- Kaapprovincie, met een overvloed van brengst van de goudwinning gebaseerd, zonneschijn en een subtropisch kli- en velen vragen zich met bezorgdheid maat, een rijken tuin voor fruitteelt I af. in welke positie Zuid-Afrika zal en wijnbouw. De zwarte bergen, waar-1 komen te verkeeren indien het goud, tegen de vochtige zeelucht van de Kaap I moet opstijgen, waardoor de regens in genoemd Kaapsch gebied ontstaan, vormen den overgang naar de uitge strekte Karroo-hoogvlakte, die hier achter begint en zijn oorzaak, dat deze hoogvlakte op sommige plaatsen nau welijks enkele centimeters regen per jaar heeft. Het is een uitgestrekt, dor gebied, waarop hier en daar cactus planten en aloe’s groeien, en verder een soort droge heide-struik, waardoor op deze vlakte althans schapenteelt moge lijk is. De wolproductie van de Karroo vormt een belangrijken factor in den Zuidafrikaanschen uitvqpr. Dan. verder naar het Noorden, komt Bij Nijmegen is de Waal flink gezakt. De kaden zijn nu droog, maar zij zijn geheel bedekt met achtergebleven schot sen. Er komt nog steeds nieuw ijs van boven afzakken. De schepen van de „Nijmeegsche Boot” zijn Dinsdag bijtijds weggehaald en gebracht naar het z.g. „gat van Weurt” (monding van het Maas-Waal kanaal). Een der officieren, luitenant Cor man, vertelde ons van zijn bevindin gen het volgende Om ongeveer 12 uur namen wij waar, dat op het fabrieksterrein van bovengenoemde firma de terreinver- lichting was aangestoken, hetgeen voor ons het bewijs was, dat men hulp noo dig had. Op initiatief van luitenant Doyer werd, in overleg met den burgemees ter van Druten. den heer Bruineman. I een reddingplocg samengesteld, waar voor zich spontaan vele militairen vrij willig aanboden. In verband met de plaatsruimte in de te gebruiken boot, konden wij slechts een 4-tal mannen gebruiken. In het holst van den nacht. Een halve compagnie stelde zich be schikbaar, om in het holst van den nacht een op 15 k.m. afstand gelegen boot uit het Maas-Waal-kanaal te ha len en deze per auto naar den Waal- tanddijk onder Druten te vervoeren. Bij het krieken van den Maandag ochtend terd deze boot op de ijs vlakte gedeponeerd, in tegenwoordig heid van de gelegerde troepen. Het kostte ons veel moeite, om een geul te bakken, aldus luit. Corman, maar na verloop van Ij uur hadden wij de IN meter groote ijsvlakte doorgehakt en hadden wij de boot in een open vak. We kregen hier den bollen Waal- stroom. doordat blijkbaar door de af sluitende ijsdammen in de Waal-bed- ding de Waal momenteel haar weg zoekt over de uiterwaarden. Naar het fabrieksterrein. Over een watervlakte van 800 me ter, bezaaid met draaikolken van groot formaat, manoeuvreerden wij de sloep naar het fabrieksterrein. Onze eerste poging, om langs den ringdijk op een booger gelegen gedeelte van het ter rein te komen, mislukte, doordat er blijkbaar een gat in den zomerdijk was geslagen. Tenslotte vonden wij een plaatsje, vanwaar het mogelijk was, om over steenstapels en andere hindernissen een punt te bereiken, waar een mon deling contact met de geïsoleerden Oogelijk was. Een sterke stroom kwam op deze Plaats tusschen 2 loodsen het terrein °P en veroorzaakte eenverval van i 70 centimeter. Het gelukte ons, een lijn aan de andere zijde van dezen lolkstroom te bevestigen, waarbij één ®zer mannen een onvrijwillig bad had k accepteeren. De aanhouder wint tenslotte en na eens IJ uur hadden wij in letter lijken en figuurlijken zin de woning van den bedrijfsleider, P. Vos, „ge nomen”. petroleum Het wordt op Ameland steeds nijpen der en de Wadden worden zoo langza merhand behalve dan enkele geuten, die open blijven en den overgang over zee beletten, zoo vol met ijs. dat men zich in Siberië waant. Er begint hier gebrek aan veel arti kelen te komen en het is ondenkbaar, dat Amelartd met de voorziening van verschillende behoeften kan wachten tol de vaart openkomt. Velen, die zich tot dusverre bij de zuivelfabriek te HoS lum om brandstof konden wenden, zien zich thans dezen weg afgesloten^ omdat het bestuur in zijn vergadering van gisteren besloot, niet meer af te ge» ven dan in beslist noodzakelijke gevaU len, zooals voor zieken en ouden van d». gen. omdat men anders zelf gebrek aan kolen krijgt. In verband met den voorraad brandstof hebben W. besloten, alle openbare op het eiland van Maandag a.s. sluiten. Twee militaire vliegtuigen brachten I 196 k.g. anthraciet. Aan petroleum is eveneens behoefte. Verschillende winkeliers zijn uitverkocht; aangezien tachtig procent der bewoners van het eiland op petroleumstellen kookt, is het begrijpelijk, welk een ramp petroleum- nood voor het eiland zal worden. Het kan nog wel een maand duren, voor de vaart open Is. Men hoopt echter, dat er spoedig hulp komt en men acht het niet uitgesloten, dat er een boot kan aankomen in hef. AmelandcrgaL tusschen Terschelling en I Ameland. f'| I J i geringeo T- S-

Gedigitaliseerde gedrukte materialen Haags Gemeentearchief

Haagsche Courant | 1940 | | pagina 13