Opvarenden
de „Burgerdijk
van
land terug
in ons
1,
«AAGSCHE COURANT VAN DONDERDAG 15 FEBR. 1940
Verklaringen van gezag
voerder en eersten officier
«Xc d
Duikbootcommandant
Burgerdijk” heeft niet
zig-zag gevaren
weigerde scheeps
papieren in te zien
".TXV'. -
U-boot-kapitein wil
de papieren niet zien
De ondergang van
het schip
^apitein moest seinen, dat hij
aanvaring had gehad
‘«Sn,lIurb'
t»e
naar
Niet zig-zag gevaren!
F
de schip-
onderzeeboot
py getorpedeerde „Burgerdijk”
Niet vrijwillig
controlehaven
Verklaring van den eersten
stuurman
Kapitein moest seinen,
dat hij aanvaring had
gehad
Om-
Weerkundige Waarnemingen
Duikboot gaf geen
antwoord meer
Kots bleek een
De kapitein van de „Burgerdijk”, de heer Scriwanek (links), te
Amsterdam wachtende op den bus, die hem en zijn mannen naar
Rotterdam zal brengen.
In de sloepen
De lading
DERDE BLAD, PAGINA 1.
De redding van
breukelingen
Het motief voor de
torpedeering
niet teru8 liet geven.
°Trb°ekje8
fanning
°rdp“jk. Deana -
h“‘ Sn"k“F-'t!
.•N
worden aangenomen.
duikbootcommandant
tegen
wordt ten onzent weer lucht uit de Noord-
de
depressie-activiteit
naar
aan-
ders
uit en de
voor „alarm”
A
sloep
langszij
Hij zelf is
Teneinde nu een eventueele duik
boot te overtuigen, dat het niet de
bedoeling van de „Burgerdijk” was
om door z.g. zig-zag varen zijn be
wegingen onduidelijk te maken of
den indruk te vestigen een duik
boot te willen ontloopen, is hij niet
plotseling maar juist streek voor
streek, dus zeer geleidelijk aan, op
zijn oude koers teruggegaan.
naar
had
de
de
In de eerste plaats zou de „Burger
dijk” gezigzagd hebben, in de tweede
plaats had de U-bootkapitein de over
tuiging. dat de „Burgerdijk” op weg
was naar een Engelsché haven en in
de derde plaats zou de marconist ge
seind hebben.
kunnen ontslaan. Bovendien
in het aangenomen geval
te
Nederland-
was ge-
eersten offi-
en de vier
schreeuwde
Barometer alhier v.m 8 uur 765 m m.,
12 u. 764| m.m.; thermometer resp.
en een ronde door het geheele schip ge
maakt om te zien of er nog menschen
waren achtergebleven. Toen allen geteld
waren en bleek, dat men compleet was,
is afgestoken.
Barometerstand »sn hedenmiddag 12 uur
Verwachting tot den avond van 16 Febr.:
Voor de kuststrook: Om het vriespunt
tot lichten dooi, meest zwaarbewolkt,
eenige sneeuw, wind: matig tot zwak,
meest Noordelijk.
Voor het binnenland: Matige vorst tot
lichte vorst 's nachts, overdag lichte vorst
tot om het vriespunt, betrokken tot
zwaarbewolkt, eenige sneeuw, matige tot
zwakke meest Noordelijke wind.
Kapitein Scriwanek, die nu weer het
woord nam, vertelde, dat in elke sloep
minstens twee zaklantaarns waren, die
goede diensten bewezen want het was,
zooals hij het uitdrukte, aarde-donker.
Het weer was ruw, koud, regenachtig
en mistig, en nu en dan kwam buis
water over. Kapitein Scriwanek is nog
naar de duikboot gevaren en heeft de
boot aangeroepen, maar hij kreeg geen
antwoord. De duikboot was toen vlak
I bij de „Burgerdijk” en had toegezien op
het strijken van de sloepen. Om 6.20 uur
voeren de sloepen weg en een kwartier
later om 6.35 uur werd de torpedo af
gevuurd.
een I
Ik
de I
stuur-1
tweeden
stuurman looden en bevond 50 vaam I
grond.” 1
Ter verklaring deelde de heer Scri
wanek mede, dat het in de buurt van
de Bishop Rock vol met rotsen en klip
pen zit en dat hij bang was, dat zijn
schip lek zou stooten.
Op dit oogenblik bevonden zich ook
de eerste stuurman, de heer J. H. C.
Dijk, en de tweede stuurman, de heer I
W. van Beers, op de brug die
beiden verklaarden, gedacht te hebben
met een groote rots in zee te doen te
hebben, welke even boven het water
uitstak. Om deze rots te vermijden en
niet te dicht op de kust te loopen had
de kapitein bevel gegeven hard stuur
boord te geven.
Na eenige loodingen kreeg de kapi
tein het vermoeden, dat hij niet met
een rots dicht bij de kust te doen had
en rees bij hem de gedachte of net mis
schien den toren van een duikboot was
geweest, die de branding veroorzaakt
bad.
ik
de
ant-
een
,Ik zal mijn naam maar
niet noemen, dat is beter van niet."
De heer DijK schatte den leeftijd van
den commandant tusschen de 23 en 25
jaar. De duikbootkapitein was in bur-
gerkleeding zooals trouwens alle ove
rige opvarenden van de duikboot, die
de heer Dijk gezien heeft. Alleen een
hunner, iemand die een blauwe bril
droeg, had een zomersche marinepet
op, maar het embleem op die pet was
erg vuil en de heer Dijk kon niet goed
zien, wat dit teeken voorstelde.
De duikboot was donkergrijs, tegen
zwart af, maar nogal verveloos. Op
den commandotoren stond „X 2”. Een
van de matrozen, die in de sloep ge
bleven was, zag nog, dat op den com
mandotoren een brieschende zwarte
kater met opgezetten rug was afge-
beeld, maar de heer Dijk heeft dit zelf
niet gezien. De duikboot zou naar zijn
meening nog geen 150 voét lang zijn
geweest, kapitein Scriwanek
I 120 voet.
ev*n. De h,
!en tUd om
de
d,t zijn hut
-- overige sloepen
Passagiers en
drie sloe-
en twee bak
olies verliep
i en de
achterlaten,
zij meene-
aan boord
in de
'oord-
„lk heb mij toen vreeslijk kwaad
«maakt'’, aldus kapitein Scriwa
nek en gezegd, „dat als wij door
een Britschen torpedojager werden
aangehouden en opgebracht, wij
niet zouden tegenstribbelen, maar
dat wij uit eigen vrijen wil niet
van onze route New YorkRotter
dam afwijken.”
streed de heer Dijk met kracht. Hij ver
klaarde, dat de kapitein van de „Bur
gerdijk" onmiddellijk na het stopsein
van de duikboot den marconist ten
strengste had verboden seinen te geven.
De heer Dijk zeide, dat de toon
waarop dit onderhoud gevoerd werd,
zeer correct was.
Na de weerlegging van het derde ar
gument voor de torpedeering schreeuw
de de kapitein van de duikboot door
het mangat, dat er een lanceerbuis
moest worden klaargemaakt. De heer
Dijk wist niet meer of dit aan bak
boord of stuurboord moest gebeuren.
v.m. 1
-2 gr. en -IJ gr. Celsius.
Barometer na hedenmiddag
dalende.
De heer Dijk, eerste stuurman, ver
telde. dat hij met de sloep
U-boot was geroeid. Hij
scheepspapieren meegenomen.
De heer Dijk overhandigde de
scheepspapieren en zeide, dat de
„Burgerdijk” van New York naar
Rotterdam voer. De eerste vraag
van den U-bootkapitein luidde n.l.
„Waar komt u vandaan en waar
heen gaat u”. De tweede vraag
van den duikbootkapitein luidde
„Wat voor lading hebt u aan
boord.” Daarop antwoordde de heer
DijkTarwe, sojaboonen, lijnkoe
ken. meel, leege vaten en eenig
stukgoed, geadresseerd aan de
Nederlandsche Regeering en Neder
landsche firma’s.
Aan bakboordzij is de heer Dijk de
duikboot genaderd. Dat was heel moei
lijk, want er was veel deining. Een
van de opvarenden van de duikboot
heesch hem naar boven. Vier matro
zen bleven in de sloep achter. In den
commandotoren stond de commandant
van de duikboot den heer Dijk af te
wachten. „Ik stelde me voor in het
Duitsch de geheele conversatie werd
trouwens in deze taal gevoerd
ben Dijk, de eerste officier van
„Burgerdijk”. De commandant
woordde hierop, terwijl hij mij
hand gaf
Op Zaterdag 10 Februari om 4.20 uui
des namiddags bevond de „Burger
dijk" ïich dicht bij Bishop Rock. Zijn
Positie was toen 49 graden, 43 min
Noorderbreedte en 6 graden 27 min
Westerlengte op een afstand van 7 mijl
ban Bishop Rcxjs.,
halve met het zeil bewogen de sloepen
zich voort met behulp van roeiriemen en
pagaaien,
cier van^de^Bu^1 den
ESSTsSr
nw‘Mk h«
d» "AUe »en5
an en de e is aan
Sioens. ‘er 2iJn in«de
lper Dijk gun
bet journaal,
- Paspoorten
-1 mee te
De lading van de „Burgerdijk” be
stond uit 4000 ton tarwe, 2000 ton soja
boonen, 200 ton lijnkoeken, 500 ton
meel en voorts nog diverse stukgoede
ren, aldus de kapitein. Deze bulklading
was aan de Nederlandsche regeering
(Konsigneerd. De stukgoederen be
stonden hoofdzakelijk uit 4000 leege
houten vaten, bestemd voor een embal
lagefabriek in Rotterdam, verschillende
kisten met tractors, een partij rubber
autobanden, een hoeveelheid Ford-
onderdeelen, bestemd voor de Neder
landsche Fordfabrieken te Amsterdam,
en een groote hoeveelheid kistjes flit.
Alle goederen, welke niet voor de
Nederlandsche regeering waren be
stemd, Waren uitsluitend en alleen aan
Nederlandsche firma’s geconsigneerd.
Toen de heer Dijk op de papieren
wees, zeide de duikbootkapitein:
„Papieren interesseeren mij niet"
De heer Dijk antwoordde: „Kijkt u
er maar in. dan zult u zien, dat al
les voor de Nederlandsche Regee
ring en Nederlandsche firma's is.
Daarop antwoordde de kapitein:
„Papieren interesseeren mij niet,
daar kunt u alles wel inzetten wat
wenschelijk acht.”
Op dit moment had de commandant
van de duikboot de enveloppe met
de papieren nog in de hand. De heer
Dijk haalde er het stuwplan uit.
rolde dit uit. hield het den comman
dant voor en zeide: „Kijkt u dan het
stuwplan na.” De kapitein, zoo zeide
de heer Dijk, keek er met een half
oog in en zeide: ,,Wat beteekent
empty barrels”. De heer Dijk ver
taalde „leere Faesser”, waarop de
kapitein opmerkte: „Wat doet u met
leege vaten in Holland?” De heer
Dijk antwoordde: „Dat weet ik niet,
ik weet alleen, dat die leege vaten
voor Nederlandsche firma’s bestemd
zijn.
De commandant ging hier toen niet
verder op in en hij gaf de papieren
over aan een der opvarenden, die
het hoofd uit het mangat stak, dat
zich voor den commandotoren be
vond en de papieren gingen door het
mangat naar beneden. „Ik heb ze
niet meer terug gezien", zeide de
heer Dijk.
Even staarde de U-bootkapitein
voor zich uit en toen zeide hij let
terlijk: „Es tut mir Leid, dass ich
Sie versenken muss”. (Het spijt mij
dat ik u tot zinken moet brengen).
In de sloepen waren natuurlijk te-
vensmiddelen voorradig. Zoo had men,
behalve de scheepsbeschuit, die altijd in
de sloepen aanwezig ia, nog corned beat,
jenever en eenige witte brooden mede
genomen. In de voorste sloep werd het
zeil opgezet en koers gezet in de rich
ting van het land. Het was pikdonker
en er was in het geheel geen zicht. De
wind was Zuid-Zuidoost, dat waa vrij
gunstig. Later is de wind gaan liggen en
toen kwam de zee, die nogal wat zieken
gemaakt had, wat tot bedaren. Men
voelde zich koud en rillerig, hetgeen niet
te verwonderen is, aangezien er tame
lijk wat water over kwam. Af en toe
werd een vuurpijl afgeschoten en ook
met Bengaalsch vuur trachtte men de
aandacht op zich te vestigen Des
avonds om elf uur werd het vuur van
Bishop Rock zichtbaar Dat vuur heb
ben de sloepen recht vooruit gehouden,
zoo goed en zoo kwaad als dat ging. Be-
Om vijf uur kwam plotseling een
duikboot aan bakboord achteruit bo
ven water, op 50 meter afstond. Het
sein „K” d.w.z. „stop onmiddellijk”,
werd gegeven. Kapitein Scriwanek
heeft onmiddellijk na dit sein gestopt
en de duikboot kwam toen geleidelijk
aan bakboord opgeloopen, steeds onge
veer op denzelfden afstand van 't schip
blijvende, dat zijn vaart uitliep. Het
tweede vlaggesein, dat de duikboot gaf,
beteekende „U moet met uw scheeps
papieren aan boord komen” De kapi
tein gaf ook aan dit sein gehoor door
een sloep aan bakboordzijde te laten
uitzetten met den eersten officier den
heer Dijk, en vier matrozen. Toen de
sloep werd uitgezet seinde de duikboot
met een morselamp „U mag uw radio
niet gebruiken”. Dit sein was eigenlijk
overbodig want onmiddellijk toen de
duikboot boven water kwam had de ka
pitein al tot den marconist gezegd, dat
hij de radio, die trouwens in 48 uur
niet gebruikt was voor het geven van
seinen, niet mocht bedienen. Dit is dan
ook niet geschied. Op onze vraag of er
kanonnen van de duikboot op de „Bur
gerdijk” gericht waren, antwoordde
kapitein Scriwanek ontkennend. Wel
stonden er menschen aan dek.
„Ik stuurde 95 graden recht wijzen
de, iets Zuidelijker dan Oost, ruim
buiten Britsche territoriale wateren.
Het was een beetje heiig en het zicht
was drie a vier mijl. Hoewel het nog
niet donker was waren de kenteekenen
van het schip verlicht: het sein „Hol-1
land" brandde midscheeps boven de
machinekamer en de houten vlag op
de campagne was met twee reflectoren
verlicht.
Plotseling zag ik iets als een zwarte
vlek, iets donkers, omringd door bran
ding. Daar wij in dertig uur geen
bestek hadden kunnen maken, omdat
er geen zon en geen sterren te zien
waren wegens de bedekte lucht en den
motregen en volgens ons gegist be
stek wij om half vijf de Bishop dwars
moesten hebben, dacht ik
klip in zee te doen
meende, dat ik een
Noord zat, gaf daarom
boord, liet onmiddellijk den
Gevraagd werd of zich voor het ver
trek uit New York nog iets voorgedaan
had, wat belangrijk is om te vermei
den Kapitein Scriwanek antwoord
de, dat hij vóór zijn vertrek uit
New York naar den Britschen consul
*as gegaan om de laatste gegevens te
Verkrijgen voor de route in Het
Nanaai, hetgeen in verband met het
Mijnengevaar gebruikelijk is.
De Engelsche consuls n.l. zijn in
het bezit van de laatste gegevens om
trent mijnenvelden en andere gevaar
lijke versperringen, welke door de En-
ftlschen gelegd zijn, welke gegevens
Vaak recenter zijn dan die, welke ver
hield zijn in de Engelsche mededeelin-
gen voor zeevarenden.
De consul zeide tot den kapitein,
dat hij Falmouth als visitatiehaven
Moest aanloopen.
met
te hebben,
beetje om
hard
en dus niet voor eenige belli-
Hels, s. „Boskoop” van de K. N.
S. M. is gisteravond met de beman
ning van het getorpedeerde Neder-
landsche s. s. „Burgerdijk”
Umaiden binnengeloopen.
streets elf uur it het schip
Amsterdam opgestoomd. Bij
komt! te IJmuiden heeft de gezag-
wtdeider „Burgerdijk" een relaas
gegeven van het verloren gaan van
tyn schip
de
Pen
bo°rdsl,
ylug en r
S‘nnl"'
a‘ieen |-t
“‘en. Dé
*aren’ werd,
VerdeCld 0
kaPitein
dc eerste
de eerste
lotte het lichUein
Het gebied van hoogen luchtdruk over
Scandinavië heeft in den afgeloopen nacht
sterk aan beteekenis ingeboet onder in
vloed van depressie-aanvallen over de
Noordelijke Ijszee en Duitschland. Er is
nog slechts een kern over Zuid-Noor-
wegen overgebleven. De depressie over
de Ijszee beweegt zich in Zuidelijke rich
ting en is nog zeer actief. Aan haar
achterzijde worden weer zeer koude
arctische luchtmassa’s uit het Poolgebied
naar de Noorsche zee getransporteerd,
en er is nog een verdere koude aanvoer
te wachten, aangezien ook het arctische
maximum over Groenland weer belang
rijk in beteekenis is toegenomen.
Onder invloed van de Duitsohe de
pressie dalen de barometers in de rand
staten, terwijl de wind in ons land weer
de rechtstreeks naar Rotter- naarJ het Noorden is gedraaid Daarbij
wordt ten onzent weer lucht uit de Noora-
zee aangevoerd, zoodat de temperaturen
sinds gisteren belangrijk zijn gestegen
Over de Britsche eilanden moet zich
nog steeds een vrij uitgebreid gebied
s. van hooge drukking bevinden, dat alle
de duikboot- depressies op den Oceaan tegenhoudt,
overigens blijft de depressie-activiteit
nog gering.
Stormwaarschuwingsdienst.
Geseind 15 Febr. te 9.20 uur v.m. aan
de posten van Delfzijl tot Hoek van
Holland:
„Attentiesein neer”.
Zonsopgang: 16 Febr. 7.17 u.
Zonsondergang: 16 Febr. 5.13 u.
Lantarens opeteken: 16 Febr.
tot 6.46 u v.m., 16 Febr. 5.43 u. nam.
Hoogwater te Scheveningen.
16 Febr. ’s morgens 8 u.; nam. 8.20 u.
Morgen geen schietoefeningen op het
strand.
Hij begreep, zoo zeide de heer Dijk,
na dit bevel, dat ’t besluit van de
torpedeering onherroepelijk was.
de kapitein van de duikboot gaf
den heer Dijk nog de volgende or-
,U krijgt een half uur om
het schip te verlaten en als u aan
boord van de „Burgerdijk” bent
moet u den kapitein mededeelen.
dat hij 5 minuten voor het verlaten
van zijn schip het lichtsein „Hol-
land” moet dooven. Als dit gebeurd
is mag de marconist seinen „Colli
sion ship sinking positon fifteen
miles south of Bishop”.
Toen de eerste officier van de „Bur
gerdijk” den U-bootkapitein vroeg,
waarom hij het schip wilde torpe-
deeren, gaf de Duitscher hiervoor drie
redenen op
Een doffe knal weerklonk. Plotse
ling gingen alle lichten aan boord
van de „Burgerdijk”
stoomfluit begon vreeslijk te bla
zen. Met tranen in de oogen zagen
kapitein Scriwanek en zijn mannen
het schip, waar ze zoo trotscb op
waren, langzaam zinken.
Lang konden de sloepen niet op de
plek blijven, daar reeds spoedig groote
hoeveelheden olie kwamen bovendrij
ven. Het was te gevaarlijk om langer
daar te vertoeven. Van een paniek was
geen sprake. De sloepen zijn elkaar toen
genaderd en met touwen aan elkaar ge
bonden.
Nadat de torpedo was afgevuurd, nam
de kapitein van de „Burgerdijk” een
zoeklicht waar. Hij dacht dat er een
schip aankwam, maar het bleek het licht
van de duikboot te zijn die de getroffen
l „Burgerdijk" bescheen.
De eerste reden van de torpedeering
weerlegde de heer Dijk door te zeggen,
dat de „Burgerdijk' niet gezigzagd had,
maar van koers veranderd was, omdat
het schip te dicht onder den wal zat.
De U-bootkapitein reageerde op deze
opmerking niet.
„Wat blijft er nu over voor neutrale
schepen”, aldus de heer Dijk
„U gaat toch in ieder geval naar de
Downs”, repliceerde de Duitscher. I
Hierop antwoordde de heer Dijk
„Wij gaan niet naar een controlehaven
I tenzij wij gedwongen worden. Als wij
worden aangehouden door een manne-
vaartuig, dat ons last geeft naar een
controlehaven op te stoomen, hebben
wij daaraan te voldoen. Wanneer het
een Fransch marinevaartuig is, zullen
wij opstoomen naar een Fransche ha
ven. Wanneer een Duitsch marinevaar
tuig ons dat beveelt, zullen wij een
Duitsche haven aandoen en wanneer
een Engelsch vaartuig ons zulk een
bevel geeft, zullen wij opstoomen naar
een Engelsche haven.”
Toen herhaalde de kapitein„U
gaat toch in elk geval naar de Downs”.
In vertwijfeling, aldus de heer Dijk,
riep ik uit: „Wat moeten we dan
doen”, waarop de Duitscher letterlijk
zeide„D a n gaat u maar om
de Noord.”
Ook het derde argument van den
duikbootkapitein. n.l. dat de „Burger-
schatte dijk” door radioseinen zijn positie aan
I Landsend zou hebben opgegeven, be-
Voor dat de heer Dijk van boord ging
vroeg hij den kapitein of hij de
scheepspapieren terug mocht ontvan
gen. Hierop werd hem geen antwoord
gegeven. Na een minuut of vijf was hij
terug op de „Burgerdijk” en intus-
schen was de duikboot achterom naar
stuurboord gegaan.
Terwijl eerste stuurman Dijk zich
aan boord van de duikboot bevond
seinde deze een drievlaggensein, n.l.
het sein „Railing". Kapitein Scriwa-
ne vertelde, dat hij van dit sein niets
egreep. Hij seinde terug met het vlag-
fchrèp”Begrijp u niet”. Door
af SWHei\Werd hem van de duikboot
Een m?’ Sein Weer halen,
boot een nï °f?en later gaf d* duik-
‘eekens voor^alarm” aggensein’ n'L de
Scriwanek f.ë J »'»arop kapitein
..begtijp n ef m,le hrt
12 uur:
zou
zou er
voor haar alle reden bestaan aan J
Je daad haar goedkeuring te ont-
houden, teneinde de onderstelling
te niet te doen, dat Duitschland,
foor thans ook schepen, geladen J
met voor de volksvoeding van
leutrale staten onontbeerlijke goe-
deren, te torpedeeren, elementaire
t levensrechten van neutralen zou t
J willen aantasten. In dit verband
werd nog in herinnering gebracht,
dat het grootste deel der lading
van J* L--
dam
gerente tusschenhaven bestemde t
„Burgerdijk” aan een f’
sche regeeringsinstantie
Z adresseerd, waarvan d:
commandant zich zonder moeite
kon overtuigen.
Nederland brengt
bedenkingen in bij
Duitsche regeering
Naar wij vernemen, heeft de
Nederlandsche Regeering naar
aanleiding van de torpedeering
t van de „Burgerdijk" reeds haar
ernstige bedenkingen tegen deze
daad aan de Duitsche regeering J
kenbaar gemaakt, in afwachting
van het schriftelijk tot deze Re-
t geering te richten betoog.
Dat de Nederlandsche Regeering
volledige schadeloosstelling zal J
vorderen, kan als vanzelfsprekend
worden aangenomen.
t In gezaghebbende kringen werd
nog vernomen, dat, indien al, ge- X
zien het apert onrechtmatige van
deze handeling, de mogelijkheid
niet mag worden uitgesloten, dat
X de duikbootcommandant tegen
zijn instructies heeft gehandeld,
dit de Duitsche Regeering toch
niet van haar verantwoordelijkheid
alleen d,
v°'Sens di» dr*e sloepen
nam Plaats in J* Oept,nrol. De
officier kree ^Weede sloep,
sloep en j 8 het bevel over
,;Je- De heer ”d® Stuurman
1 hecft ten"
b°ord uitgedaan
de r
van de
nemen.
derden
berm
een
I
I p-f
