De naweeën van het ijs
De dreigende Waal
Haa^che Courant van Vrijdag 16 Februari 1940
LKiderlens Jenever
Het wrak
van
Gevluchte bevolking wacht
gelaten af
de „Friesland”
BINNENLAND
OE NIEUWSTE MODE,
Ijsbrekers vorderen
Expeditie uit Elburg trok
op onderzoek uit
zeer langzaam
Oud-den Haag in ons Gemeentemuseum
J. B. ten Hove: Het Zieken met Diaconiehuis in 1824.
De slagkruisers
In drie
J. ten Compe: In het Haagsche Bosch omstreeks 1750.
De nieuwe leening
Kan de lading geborgen
worden
Het Eerste Kamerlid jhr. de Savor-
nin Lohman wil van hooren van den
Volksraad afzien
Prins Bernhard in de Jaarbeurs
vergadering
DE KOLENSCHAARSCHTE TE
GRONINGEN
de Hagenaars zullen interesseeren.
reproducties.
LEERSTOEL IN VLIEGTUIG-
BOUWKUNDE
tkatis-bijvoegsei van de „Haagsche Courant
Weerkundige Waarnemingen
•- DERDE BLAD, PAGINA 1.
De Koningin op inspectie
Bij dit nummer ontvangen de ge-
abonneerden No. 4 van het Tijd
schrift „DE NIEUWSTE
MOD E”.
blijde mare van den minister voor
de bevolking
TOCHT OVER DE WADDEN
Wilde zwanen
Per Lilerflesch: ÖA
DISTILLATEURS <11
EKIDERLEN SCHIEDAM J.JV
f"'] EDUR.EINDE de laatste
Ir 24 uur is de Waal van
Weert tot Dreumel, uitgezon
derd bij Deest, volkomen rustig
geweest.
De grillige ijsmassa op de Waal
heeft nog geen teeken van be
weging gegeveai. De aanhouden
de vorst, zij het nu wat minder
hevig dan de afgeloopen dagen,
doet de ijsschotsen aan elkaar
koeken, met als gevolg, dat er
een compacte massa is ont
staan.
De ijsbrekers vorderen
Eerste Kamer stemt met bedrag en
rentepercentage in
De „Beemsterdijk” te Rotterdam
Op de, reeds door ons besproken, tentoonstelling van „aanwinsten”
(over 1939) van ons Gemeentemuseum, kan men in de kleine voor
zaal twee schilderijen bewonderen, die ojn de onderwerpen vooral
Wij geven hieronder de
v.m.
12 uur:
in
en
kwartier
verzorgen vluchte-
keerd.
Ook
mmen. gegrepen en jjcht aan he|
weer
Dijken loopen nog geen gevaar.
Prins Bemhard heeft gisteravond in
zijn hoedanigheid van Koninklijk com
missaris van de Koninklijke vereeni-
ging tot het houden van Jaarbeurzen
in Nederland, de vergadering van den
Raad van Beheer dier vereeniging te
Utrecht bijgewoond.
Woensdagavond om 10 uur werd te
Deest op de scheepswerf plotseling
alarm geblazen, hetgeen de bevolking
Van officieele zijde vernamen wij,
dat men in het land van Maas en Waal
sinds gisteren wat minder bezorgd was
voor een eventueele dijkbreuk, hoewel
de toestand zorgelijk blijft.
Van Dinsdag af is het water 1 meter
gevallen. De stand was Maandagmid
dag nog 11,75 meter, hetgeen 10 cen
timeter hooger was dan de stand in
1926, toen de dijkbreuk plaats had.
Het water valt nog steeds, zij ’t niet
meer in die sterke mate, als in de af-
geloopen twee dagen, wat een krakend
geluid van zakkend en brekend ijs doet
ontstaan.
Militairen
lingen.
Het antwoord van den minister.
Minister de Geer heeft een nota in
gezonden naar aanleiding van het bo
venstaande eindverslag van de commis-
De terugtocht.
moesten
worden overwon-
Een half uur kruide de Waal
bij Deest.
Barometerstand »an hedenmiddag 12 uur
verlaten en de
wachten gelaten af. wat er met
bezittingen zal gaan gebeuren.
Elburg bereikt,
met spanning den
Verwachting tot den avond van 17 Febr.:
Voor de kuststrook: Lichte dooi of om
het vriespunt, meest zwaarbewolkt, en
kele buien, meest matige wind uit Wes
telijke richtingen.
Voor het binnenland: Lichte vorst tot
om het vriespunt, plaatselijk mist, gedeel
telijk bewolkt. Eenige sneeuw of natte
sneeuw. Zwakke tot matige wind uit Wes
telijke richtingen.
Figuur 1 in dit nummer is een mor
genjapon van gewerkte katoen of lin
nen, klokkend model met ritssluiting,
mouw met een weinig ruimte op kop.
Alleen maat 42 en 46, waarvan het pa
troon a 10 ets. verkrijgbaar is aan ons
Centraal Aanneem bureau. Wagenstraat
35—37.
H.M. de Koningin, vergezeld van
de hofdame Jonk vrouwe van Tets
en den adjudant, generaal-majoor
Jhr. de Jonge van Ellemeet, heeft
zich gistermiddag per auto bege
ven naar den Tielerwaard. De Ko
ningin heeft aldaar de legering en
werkzaamheden van eenige leger-
onderdeelen gezien en tenslotte
van Tiel tot nabij Waardenburg
den Noordelijken Waaldijk gevolgd,
om een indruk te verkrijgen van
den huidigen ijstoestand.
Het van Nijmegen aanstuwende wa
ter moet zich een uitweg zoeken onder
of langs de ijsbarricades en doet dat op
de vreemdste plaatsen. In de uiter
waarden. waar minder dik ijs ligt dan
in de normale bedding van de Waal,
is de minste wrijving en daar is het,
dat het water zich al borrelende en
kolkende doorheen werkt.
Ijsbrekers naderen, maar
langzaam.
Aanvankelijk meldden wij dat er 5
ijsbrekers te Tiel waren. Het bleek
achteraf dat zij pas te Dreumel waren,
deelneming aan een leening te dwingen,
voor het geval, dat de Staat het benoo-
digde bedrag niet tot een gewenscht
rentepercentage op de vrije markt zou
kunnen krijgen.
De leden, hier aan het woord, waren
van oordeel, dat uit overwegingen van
billijkheid verplichte deelneming aan
een leening slechts dan mocht worden
gevorderd, wanneer de uitschrijving ge
schiedde tegen een rente, overeenko
mende met die, welke op het tijdstip
van uitgifte van een staatsleening, on
der de meest nabij komende omstandig
heden, op de vrije markt zou moeten
worden betaald. Zoo zou bijvoorbeeld op
dit oogenblik hier te lande een kooper
van Nederlandsche Staatsschuld door-
eengenomen 4$ pCt. rente maken.
De minister van Waterstaat heeft
den burgemeester van Groningen, in
verband met het dreigend kolengebrek
aldaar medegedeeld, dat er een vol
doende hoeveelheid steenkool naar
Groningen zal worden gezonden.
De meesten hebben al hun have en
goed ja zelfs het vee, moeten achter
laten, in de hoop, er later nog wat
van terug te vinden. Geregeld worden
door enkele militairen en burgers toch
ten over het ijsschotsenveld onderno
men, om achtergebleven vee van voeder
te voorzien. Er is voorloopig geen kans
op, dat dit vee in veiligheid gesteld
kan worden, daar het ijspad naar de
verlaten boerenhoeven vrijwel onbe
gaanbaar is.
De meeste woningen in de uiterwaar
den tusschen Deest en Leeuwen zijn nu
gevluchte bewoners
hun
Een gedeelte van de gevluchte bewo
ners van de uiterwaarden bij Deest, is
op verzoek van het gemeentebestuur
van Druten, onder de hoede gesteld
van militairen. Zij voorzagen de vluch
telingen van stroozakken en eten.
Het hoofdbestuur van de Nederland
sche vereeniging tot bescherming van
vogels te Amsterdam, deelt mede, dat
er de laatste dagen vele berichten zijn
ingekomen over wilde zwanen, welke
onder invloed van den zeer langen en
strengen winter in Nederland, zijn ver
schenen.
Het hoofdbestuur doet een beroep op
de vogelvrienden om te trachten den
nood onder deze vogels te lenigen door
brood en groente-afval beschikbaar te
stellen.
Daarnaast is het van groot belang
deze zwanen zoo weinig mogelijk te
verontrusten. In herinnering wordt ge
bracht, dat de jacht op alle soorten
zwanen in Nederland reeds jaren lang
is verboden.
Prof. dr. ir. H. J. van der Maas,
ingenieur bij het Nationaal Lucht-
vaart-laboratorium te Amsterdam, die
benoemd is tot hoogleeraar in de
afdeeling der werktuig- en scheeos-
bouwkunde aan de Technische Hooge-
school te Delft, om onderwijs te geven
in de vliegtuigbouwkunde.
deed opschrikken. Een dof gebonk en
gedreun wees er op, dat de ijsmassa
plotseling in beweging was gegaan. In
allerijl verlieten de bewoners van de
op de helling liggende schepen, hun ka
juiten en vluchtten den wal op. Het
kruien zette gelukkig niet door en na
een half uur kon het signaal „veilig”
geblazen worden. Er hadden zich ech
ter bergen ijs van wel 5 meter ge
vormd, welke hier nog steeds liggen.
Faciliteiten der Ned. Bank
toegejuicht.
Vele leden verklaarden de mededee
ling te hebben toegejuicht, dat de Ne
derlandsche Bank in ruime mate facili
teiten zou verleenen bij het nemen in
beleening van obligaties der nieuwe lee
ning, als waarop van officieele zijde het
uitzicht was geopend.
Opdat misverstand worde voorkomen,
zouden zij het op prijs stellen, zoo de
minister wilde mededeelen, op welke
voorwaarden beleening bij de Neder
landsche Bank voor de obligaties der
nieuwe leening zou kunnen geschieden.
Eenige leden zouden de voorkeur er
aan hebben gegeven, zoo de vierde lee
ning binnen een zeker aantal jaren niet
aflosbaar was gesteld. Huns inziens is
het publiek afkeerig geworden van con-
versieleeningen op lager rentepeil dan
de jongste conversie.
Vele leden zouden het op prijs stel
len, zoo de minister bij volgende leenin-
gen de provisie voor banken, thans be
paald op pCt., óf geheel zou laten
vervallen, óf zou verlagen. Zoo zou huns
inziens inschrijving, bijvoorbeeld bij de
Rijksontvangers, zeer wel mogelijk zijn
Eenige leden stelden de vraag, of de
Regeering de bankiersprovisie van I pCt
reeds heeft toegezegd. Zoo neen, dan
zouden zij gaarne vernemen, of de Re-
geering bereid is, die provisie uit de
leeningvoorwaarden te schrappen, het
geen huns inziens nog mogelijk is, ver
mits evengenoemd percentage in de
voordracht als limiet is gesteld.
(Van onzen specialen verslaggever.)
Deest, 15 Februari.
Gisteravond omstreeks half zes heb
ben de ijsbrekers „Siberië", „Chris
tiaan Bruning” en „Jan Blanken” van
den Rijkswaterstaat, welke sedert en
kele dagen bezig zijn met het open
breken van de Waal, Beneden-Leeuwen
bereikt.
Vandaag hebben de drie ijsbrekers
hun tocht voortgezet in de richting
Nijmegen,
a I
o r
Zware tocht.
Om één uur werd de haven van El
burg verlaten en na twee uur rij
den kwam men op de plaats van
bestemming aan. Het was een
moeilijke tocht, waarbij tot zesmaal
toe ijsbarrières, welke zich, even
wijdig met de kust, over een af
stand van vele kilometers uitstrek
ken, moesten worden gepasseerd.
Daarbij moest met behulp van bij
len een weg door de oneffenheden
worden gehakt. Bovendien geraak
ten de auto’s in een dichten
sneeuwstorm, welke het uitzicht
volkomen belemmerde, zoodat tij
dens deze bui moest worden stil
gehouden. Toen het na een half uur
opklaarde, kon de tocht worden
voortgezet.
Gisteravond is het s.s. „Beemster
dijk” van de Holland-Amerika lijn, te
Rotterdam aangekomen. Het schip had
slechts twee passagiers aan boord. De
lading bestond uit stukgoederen en
graan voor de Nederlandsche Regee-
ring.
Gistermiddag hebben twee Amster-
damsche metaalhandelaren vergezeld
van vier personen, van Elburg uit,
jver het ijs een tocht ondernomen naar
üet op het IJsselmeer temidden van ijs
en sneeuw weggezonken wrak van het
sj, „Friesland” van de reederij Koppe.
Kaar men zich herinnert is dit schip
vier weken geleden verloren gegaan,
toen het met twee andere booten van
genoemde reederij een poging deed, om
Kampen te bereiken.
De expeditie, welke ten doel had, na
|e gaan, of het mogelijk zou zijn, de
jading, bestaande uit tachtig ton blik,
Ie bergen, werd met twee auto’s ge
naakt, in elk waarvan drie personen
hadden plaats genomen. Het gezelschap
werd geleid door een beurtschipper uit
Elburg. die den weg op het IJsselmeer
op zijn duim kent terwijl men ter oriën
tatie tevens een vloeistofkompas bij
zich had.
zelf een lager rentetype zal moeten
dragen.
Dat van het achter de hand houden
van een gedwongen leening niet ge
bruik moet worden gemaakt om aan de
daaraan voorafgaande leening irreëele
voorwaarden te verbinden, is ook de
meening der Regeering. Zij heeft zich
dan ook beijverd, zooveel doenlijk aan
den geldenden rentestand aan te slui
ten.
Zooals reeds in de memorie van toe
lichting tot het wetsontwerp staat,
heeft de Nederlandsche Bank zich be
reid verklaard „een regeling te treffen,
welke voor hen, die bij de te verrichten
stortingen liquiditeitsmoeilijkheden on
dervinden en deze niet uit eigen kracht
kunnen overwinnen”, het verkrijgen
van de noodige middelen mogelijk te
maken. Deze beperking is opgenomen
om aandrang te kunnen oefenen tot het
verkoopen van goud en het realiseeren
van buitenlandsche saldi, voorzoover
zulks voor het verrichten van de stor
tingen vereischt is. Een dergelijke re
serve was noodig om te voorkomen, dat
op groote schaal bij de Bank geleend
wordt en tegelijkertijd vreemde saldi
worden aangehouden. De minister acht
Barometer alhier v.m 8 uur 764$ m.m„
12 u. 764 m.m.; thermometer resp.
!-J gr. en +2 gr. Celsius.
Barometer na hedenmiddag
dalende.
Het gebied van hoogen luchtdruk over
Scandinavië is thans geheel verdwenen.
De depressie, die gisteren over de Ijszee
lag, trok naar de Botnische golf. Haar
storingsfront lag hedenmorgen over Mid-
den-Noorwegen en Ijsland en het be
weegt zich in de richting van de
Noordzee.
Achter dit front dringen koude arcti
sche luchtmassa’s naar het Zuiden.
De depressie over Noord-Duitschland
vulde verder op.
De luchtdrukverdeeling in onze omge
ving is vrij vlak. De Noordwestelijke
wind voerde in ons land warmere lucht
van de Noordzee aan. waardoor de tem
peratuur gedurende den nacht regelmatig
steeg, en in den ochtend aan de kust zelfs
lichte dooi is ingetreden.
Ook over Centraal-Europa en het Mid-
dellandsche Zeegebied is de luchtdruk
verdeeling vrij vlak. Dientengevolge
kwamen bij windstilte in Hongarije weer
zeer lage temperaturen tot onder -30
graden Celsius voor, terwijl het heden
morgen over vrijwel geheel Italië vroor.
Bij de Azoren begint de luchtdruk te
dalen onder invloed van een naderenden
Oceaan-storing.
Zonsopgang: 17 Febr. 7.15 u.
Zonsondergang: 17 Febr. 5.14 u.
Lantarens opsteken: 17 Febr.
tot 6.44 v.m.; 17 Febr. 5.45 u. nam.
Hoogwater te Scheveningen.
17 Febr. ’smorgens 8.40 u.; nam. 9 u.
Morgen geen schietoefeningen op het
strand.
Aan het eindverslag van de Eerste
Kamer over het ontwerp van wet tot
aangaan van een geldleening of -leenin-
gen (tot een bedrag van 300 millioen)
ten laste van het Rijk is het volgende
ontleend:
Zeer vele leden beaamden de noodza
kelijkheid van het aangaan van de voor
gestelde Staatsleening. Eveneens konden
zj zich vereen igen met het in het wets
ontwerp genoemde leeningbedrag en
met het rentepercentage.
Eenige leden trokken, aangezien een
nieuwe leening reeds in uitzicht is ge
steld, in twijfel, of het wel juist was.
181 het, Indien
’•'anne^r er slechts
gen^utnOgCJZ^n' de ,adin8 ber-
I duikJ'i M daarbii de hulP van twee
ruim R*ienen in te roepen, die in het
zullen moeten afdalen, om de la-
lnSaan hijschkettingen te bevestigen,
verder zouden ijzeren mandkachels ter
Verwarming der abeiders moeten wor
den aan boord gebracht. Het vervoer
haar den wal zou met sleden moeten
geschieden, waarbij over de verschil
lende hindernissen planken zouden
dioeten worden gelegd. Met dezen ar
beid zullen, naar verwacht wordt,
niet minder dan veertien dagen ge
moeid zijn.
Indien het weer echter omslaat en
het ijs zou gaan kruien, dan zal van
schip en lading niets meer kunnen wor
den gered.
Het Eerste-Kamerlid jhr. de Sa-
vornin Lohman heeft aan den voorzit
ter van den Raad van Ministers, en
aan de ministers van Defensie en Ko
loniën de volgende schriftelijke vragen
gesteld:
Is de Regeering niet van oordeel, dat
de afdoening van het in te dienen
wetsontwerp inzake de voorgenomen
versterking van de vloot met slagkrui
sers van spoedeischenden aard is,
zulks te meer, waar de behandeling
van deze aangelegenheid toch reeds
door verschillende omstandigheden
aanzienlijke vertraging heeft onder
vonden?
Zoo de Regeering van deze meening
zou zijn, is zij dan bereid mee te dee-
len, waarom door haar geen gebruik
is gemaakt van de haar in art 71 der
wet np de Staatsinrichting van Neder-
landsch-Indië verleende bevoegdheid,
in dergelijk geval van het hooren van
den Volksraad af te zien?
Is de Regeering bereid te bevorde
ren, dat in elk geval het hooren van
den Volksraad binnen dusdanig kor
ten termijn geschiedt, dat het in te
dienen wetsontwerp met dien spoed tot
stand kan worden gebracht, als het
belang en de urgentie der zaak
vorderen?
sie van rapporteurs der Eerste Kamer.
Het volgende is er aan ontleend
Daar de omstandigheden meebren
gen, dat het gevraagde bedrag er in
ieder geval komen moet, bestaat er
naar het inzien van den minister vol
doende reden om, bij onverhoopt niet-
„x „w JUU,* „«.o, slagen van de leening. een gedwongen
door het oefenen van zekere pressie tot leening uit te schrijven, welke dan van
enkele kilometers meer stroomaf
waarts. De brekers hebben met zeer
groote moeilijkheden te kampen. Soms
moet men door ijsbergen van 3 a 4 me
ter heenwerken. Meter voor meter
komen de 5 booten vooruit.
Er wordt echter goede moed ge
houden en men hoopt vandaag of mor
gen, als zich tenminste geen tegenspoe
den voordoen, Tiel te bereiken, waar
men in spanning de komst van de ijs
brekers afwacht. Het wordt hoog tijd,
dat de ijsmassa van Tiel tot Weurt toe
gebroken wordt, want de druk, dien
de dijken moeten weerstaan, is zeer
groot.
De constante opstuwing van ijsschot
sen tegen de dijken veroorzaakt groote
spanningen.
op den terugtocht
^T“°eilijukheden won-
Üsrirho denS het "nemen” v»n een der
««richels is een der mannen, die zich
-i de voeten kon maken,
vaart had gezet, door den
1 gladde ijs niet
anr van Hornhaizen naar
Schiermonnikoog
Gisteren hebben drie inwoners van
Homhuizen, de gebroekers Broekema
en de heer Dijkhuis, een tocht over de
wadden naar Schiermonnikoog ge
maakt. Zij hebben dezen in drie uur
volbracht
Het ijs, dat de mannen op hun tocht
passeerden, was wel sterk, doch op
sommige punten moeilijk begaanbaar.
Het drietal bracht den nacht op het
eiland door en zou heden terug
wandelen.
Tiengemeten in het ijs
De langdurige en strenge winter
brengt voor de bewoners van het eiland
Tiengemeten vele moeilijkheden met
zich. Zware ijsgang in het Vuile Gat
maakt dikwijls gedurende verscheidene
dagen aaneen den overtocht onmoge
lijk.
Met zeer veel moeite brengen zoo nu
en dan de veerlieden proviand. De voor
ziening met veevoeder is nog bezwaar-
lijker, daar dit met schepen van groo-
teren omvang moet geschieden. Ten
gevolge van den Noordoosstenwind be
vinden zich aan den Noordkant van het
eiland, waar de aanlegplaatsen zijn,
groote bergen kruiend ijs, van 4 a 5
meter hoog. De schoolkinderen hebben
reeds van vóór Kerstmis de school aan
den Nieuwendijk niet kunnen bezoe
ken. Wie van of naar het eiland gaat,
weet niet wanneer hij terug zal kunnen,
want de situatie is erg wisselvallig.
Onderzoek aan boord.
Uit het onderzoek bij het wrak
kwam vast te staan, dat dit tot aan
de reeling in het ijs is weggezakt. Ijs
schotsen en sneeuwbergen stapelen
zich«odom de „Friesland” op. Ook
het achterdek is geheel onder de witte
massa bedolven. De brug, de salon-
ruimte, de schoorsteen en de voormast,
staken boven de oppervlakte uit. De
zes mannen hebben, zoo goed en zoo
kwaad als het ging, aan boord een on-
toek ingesteld. Zij verschaften zich
door een der gebroken ramen van den
salon, toegang tot het inwendige van
het schip. De salon, welke bij den on
dergang van het schip onder water was
feloopen, is thans met een dikken ijs
vloer bedekt, waaruit kromgetrokken
stoelen en resten van ander meubilair
grillig omhoog steken.
Op handen en voeten naar
binnen
Men moest op handen en voeten naar
binnen kruipen, omdat er tusschen bo
dem en plafond nog maar een ruimte
van 60 c.m. was. De machinekamer is
door ijs en water in een ruïne herscha
pen. De stuurhut en de boven den sa
lon gelegen kajuit hadden hoegenaamd
teen schade opgeloopen. Op het voor
dek, waar een dikke laag ijs zich even
eens overal heeft vastgezet, heeft men
getracht tot de laadruimte door te drin
gen. doch daarin is men door tijdgebrek
“Jet geslaagd. Men heeft een klein ge
ven het bovenluik van sneeuw
'IJ weten vrij te maken, waarbij
^ek, dat boven het luik nog ruim
naive meter water staat. Na vijf
op het wrak te hebben ver-
Sr?* 13 11160 naar Elburg terugge-
Öwichels is c
niet tijdig uit
toen de auto v
*agen. welke op’
«on rer-
telaat gewond.
0™ half zes werd
»aar de bevolking
»cht had gevolgd.
Binnen eenige dagen
naar het wrik.
binnen*^ bandclaren rijn voornemens
wrek i. 8C agen °Pnieuw naar het
onderzL8av Voortzettin8 van het
zal hé? k genS hun verklaringen
wLÏÜ' ndlen de vorst aanhoudt of
een lichte dooi in-
