Borgaa
IN FINLAND
Felle nachtelijke brand
te Rotterda
HAAGSCHE COURANT VAN WOENSDAG 21 FEBRUARI 1940
voor
gevaar
omgeving
Holland-F riesland
per
Er bestond groot
de
11
O
Een droeve tocht
bran
door
een
dende Finsche
stad
van
lichterlaaie
II
Gezin moest in allerijl
vluchten
Meu belfa briek
de firma
Breedveld in
1
Al
DERDE BLAD, PAGINA 1.
HM
ü-
richten
In de algeluopen da^en zijn enkele malen fietsers er in geslaagd over het IJsüelmecr tusschen Andijk-
Stavoren te fietsen. Een groep onderweg.
,Jk heb gel o o pen, neen gestrompeld, door
de onuitsprekelijke ellende van een bran
dende stad, waar niets van ook maar de
geringste militaire beteekenis is te vinden en
waar vreedzame menschen wonen in door
gaans bescheiden houten huizen
tweehonderd brandbom
men en een twintigtal
sterk-explosieve
het onheil aan
Weerkundige Waarnemingen
Borgaa staat in brand!
"Ik ben in deze tijd bijzonder voorzichtig-
i ik neem nu inplaats van de scherpe
zepen, die het goed bederven
fêwnAqJitZuip; het houdt mijn
goed prachtig fris en helder."
K /O 0 9 - P L>
XXIL
v.m.
iedereen gezien, maar
BORGAA, 13 Februari.
12
uun
haar
Runeberg staat ongedeerd
Wij
breidde
zich
succes
Een overzicht van het door
de Russen in brand gebom
bardeerde Finsche stadje
Borgaa, waar op den avond
van den 13en Februari na
een hevigen aanval uit de
lucht op meer dan 20 plaat-
sen tegelijk de vlammen
hun vernielend spel aan
vingen. En dat, terwijl er
in heel Borgaa geen mili
tair object te vinden is
O
'(Va* onzen bijzonderen
correspondent.)
(Nadruk verboden
Auteursrecht voorbehouden).
vluchtten in de schuilkelders en wacht
ten gelaten hun lot en dat van hun
have en goed af. Negen van de zeven
tien machines wierpen geen bommen
uitde acht andere des te meer. In
luttele minuten werd het stadje ge
troffen door ongeveer tweehonderd
brandbommen, en door een twintigtal
sterk-explosieve.
Het effect van dit bombardement
was in één woord afzichtelijk. Te
gelijkertijd ontstonden drie-en-twin-
kels in de papperige sneeuw. Zijn er
menschenlevens met dit bombardement
gemoeid Niemand weet het. Waar
schijnlijk is een verlamde vrouw in
haar vlammende huis omgekomen. En
een man is zijn hui» binnengegaan,
maar niemand heeft hem er uit zien
komenGeen zekerheid is er om
trent zijn lot te krijgen. Eerst de nieu
we morgen zal gelegenheid geven, om
de balans van Ruslands „zege” op te
maken.
Volslagen zinneloos bom
bardement.
Ik neem aan, dat het Russische
oorlogscommuniqué van gister-
Heele huizenblokken in ros-
sigen gloed
Toen wij de stad binnenreden, laai
den aan alle kanten de vlammen er
uit. Heele huizenblokken stonden in
rossigen gloed. Rook en smook deden
de oogen tranen, en stukken neerstor
tende balken en dakgooten veroorzaak
ten telkens wilde vonkenregens, waar
voor wij ons in allerijl uit de voeten
moesten maken,
overal.
Inmiddels had een agent van poli
tie den directeur van de fabriek,
den heer Breedveld, die boven de
zaak woont, gewekt. Het gezin van
den heer Breedveld, bestaande uit
diens echtgenoote, dochter en be
jaarde ouders en schoonmoeder,
moesten in nachtgewaad vluchten
en werden voorloopig bij buren
ondergebracht.
Verwachting tot den avond van 22 Febr.
Aanhoudende dooi, betrokken tot half-
bewolkt, geen neerslag van beteekenis,
meest matige Zuidelijke tot Zuidweste
lijke wind.
tig branden op allerlei plaatsen in
de stad. Woonhuizen, een bioscoop,
een groot hotel, een klein hotel, de
machinekamer van een ski-fabriek
het vloog alles in brandDe
kleine bommen, welke een ondra
gelijke hitte veroorzaken, boren
door alle daken en vloeren heen
en richten overal het verschrikke
lijkste onheil aan. Daarnaast ver
nietigen de springbommen dit
keer werden exemplaren van 25 tot
100 kilo gebruikt heele huizen
en straten. Zij slaan diepe kraters
in den grond, herscheppen orde
lijke huizen in onherkenbare puin-
hoopen, en versplinteren’ al wat zij
op hun weg ontmoeten.
Uitbreiding van den brand
voorkomen.
Na alle krachten op het vuur ge
concentreerd te hebben, gelukte het de
brandweer echter, tegen zes uur het
gevaar voor uitbreiding te bezweren.
Toen laaiden de vlammen echter nog
op achter in de fabriek, waar de hout-
opslagplaats was. Om zes uur stortte
een deel van den vloer van de eerste
étage in, een aantal machines met zich
meesleepende.
Omstreeks half zeven kon men zeg
gen, dat de brandweer de vlammen
meester was, tenminste in de fabrieks
gebouwen. Gevaar voor uitbreiding
was er niet meer en de brandweer kon
zich bepalen met de veertien stralen,
waarmede men werkte, groote water
massa’s in het gebouw te werpen.
Fabrieksdirecteur en gezin
moesten in nachtgewaad
de vlucht nemen.
De brand werd omstreeks half
vier door een nachtwaker ontdekt.
Deze zag uit een kelder van het
pand rook opstijgen. Hij waar
schuwde direct de politie, die de
brandweer alarmeerde.
Het gebied van hoogen luchtdruk, dat
gisteren over de Oostzee was gelegen,
heeft zich naar Centraal-Europa ver
plaatst daarbij nog in beteekenis toe
nemend. De temperatuur blijft over
Midden-Europa en de Balkan nog zeer
laag. Daarentegen is de luchtdruk in
Zuid- en Midden-Noorwegen belangrijk
gedaald, waardoor de wind in onze om
geving naar het Zuiden draaide, en wij
in den aanvoer van zachte lucht komen,
die de vorst definitief zal verdrijven.
Ook in Denemarken is het veel min
der koud geworden. Aan de kust van
Zuid- en Midden-Noorwegen verdween
de vorst eveneens.
Het maximum over Groenland is ge
scheiden door een van lagen druk van
het maximum over Centraal-Europa.
Zonsopgang: 22 Febr. 7.05 u.
Zonsondergang: 22 Febr. 5.24 u.
Lantarens aan: 22 Febr. tot 6.33
u. v.m.; 22 Febr. 5.53 u. nam.
Hoogwater te Scheveningen.
22 Febr. 'sm. 1.20 u„ nam. 1.40 u.
Morgen geen schietoefeningen op het
strand.
Terug naar Helsinki.
In den stillen nacht rijdt onze auto
terug naar Helsinki. Niemand zegt een
stom woord. Wij zitten in de beklem
ming van het brandende Borgaa. Wij
voelen iets van schaamte, dat wij kwa
men om „te kijken”. Ik had graag wil
len handelen. Ik had de macht willen
hebben, om dit razende vuur te bezwe
ren, om een eind te maken aan de ver
schrikking van dit beestachtig bedrijf,
dat de hel doet losbarsten over een
stil stadje. Ik ben machteloos. Wij zijn
allemaal machteloos. Ik zou willen we
ten, of nu werkelijk in de harten van
de vliegers daarboven een gevoel van
vreugde en triomf was, toen zij zagen,
dat zij Borgaa in lichterlaaie hadden
gezet. Maar ik weet het niet. Ik weer
alleen, dat dit een helsch werk is, en
dat ik machteloos ben. Buiten Hel
sinki stoppen wij minister Hannula
stapt uit. Hier woont hij. Meegaan met
ons De minister bedanktik wil lie
ver alleen zijn, zegt hijEn eigen
lijk willen wij dat allemaal liever.
Twee uur geleden zat ik in een com
fortabele zaal van een deftig hotel.
Oud-minister Cajander ontving er een
aantal journalisten, en hield een rede
over de Finsche Volkshulp, waarvan
hij voorzitter is. Die rede was belang
wekkend. Zij gewaagde van den ster
ken vooruitgang op velerlei gebied,
dien men in het Finland van de laatste
twintig jaar opmerken kan, maar ook
van den nood, welke door
den oorlog onder de burgerbe-
volking is ontstaan. Prof. Ca-
jander gaf er tal van staal
tjes van geëvacueerden, die
nu geen werk hebben men-
schen, die in de oorlogsgebie
den woonden, waar de Rus
sen hun vernielend werk heb
ben gedaananderen, wier
have en goed door bombarde
menten zijn vernietigd. Terwijl
prof. Cajander op dien vrien
delijk doceerenden toon, wel
ke menig hoogleeraar levens
lang eigen blijft, ons omtrent dit alles
voorlicht, wordt er iemand uit de zaal
weggeroepen telefoon j
Barometerstanc van hedenmiddag 12 uur
Het dunne pijltje geeft uen stand aan
van gisteren
Een paar minuten later keert hij
terug, en een gerucht neemt zijn snel
len loop langs de tafeltjes, waaraan wij
zitten te luisterenBorgaa staat in
brand
Kan het waar zijn Borgaa, dat
oude, historische stadje, waarvan ik u
al eerder heb verteld Borgaa met zijn
herinneringen aan den dichter Rune
berg. met zijn volkomen onmilitair ka
rakter, met zijn Domkerk, zijn Vall-
gren-museum, zijn schilders en zijn
schrijvers Cajander beëindigt zijn
redevoering. Er wordt in allerijl over
legd hoe komen wij naar Borgaa
Ieder zoekt zijn heil. Vikstén en ik,
vermeerderd met nog een even vrien-
delijken als omvangrijken Amerikaan,
en een man van de Engelsche B B C.,
die een oprechte belangstelling voor de
geschiedenis van Finland blijkt te be
zitten, vinden het bij minister Han
nula, wiens regeeringsauto ter beschik
king komthaastig schieten wij dikke
Heeding aan, en dan gaat het door de
duisternis met twee groene lichtspleet-
jes in de koplampen, maar toch met
teven tig k.m. per uur, op Borgaa aan.
„Wij weten het nieuws van den mi
nister van binnenlandsche zaken, ba
ron von Born, vertelt minister Han
nula. Hij belde tijdens de rede van Ca
jander op, maar détails gaf hij niet.”
„De stad staat in brand”, zei hij. „Mis
schien valt het mee. Laten we ’t ho
pen.” Wij vorderen snel. De chauffeur
kan den weg blijkbaar droomen. „See
there”, roept de Amerikaan, die voor
in zit. Onheilspellend rossig is de he
mel boven Borgaa Op drie, vier plek
ken lijkt het vreemde schijnsel heller
dan elders. Neen, hier valt niet meer
te hopen Borgaa staat in brand
Deze fabriek omvat drie naast el
kander gelegen panden, elk van drie
verdiepingen, waarvan de benedenver
diepingen als fabriek en de hooger ge
legen verdiepingen als kantoren en tee-
kenkamers zijn ingericht.
De brandweer rukte onmiddellijk
met groot materiaal uit, omdat snelle
uitbreiding van den brand werd ge
vreesd. Niet minder dan vijf motor-
spuiten, alsmede een groot aantal slan
genwagens werden in dienst gesteld
om het vuur te bestrijden.
Met het oog op het uitbreidingsge-
vaar deed de politie de omliggende
panden, gelegen in de Rochussenstraat,
de Breitnerstraat» de Saftlevenstraat
en de Ochterveldstraat ontruimen.
luchtstrijdkrachten”
„militaire doeleinden” van
den vijand bestookten, en dat alle
machines „behouden op hun basis
zijn teruggekeerd”. Maar ik heb
die zege van nabij gezienIk heb
geloopen, neen gestrompeld, door
de onuitsprekelijke ellende
een brandende stad, waar
van ook
van
avond zegevierend vermeldt, dat
„onze luchtstrijdkrachten” met
Ruïnes.
Wij dringen het „Grand Hotel” in.
Heel het dak staat in lichterlaaie.
Het andere hotel, „Unter den Linden”
heet het, is al tot den grond toe afge
brand. Hier rest nog hoop op gedeel
telijk behoud. Langs de trappen druipt
stinkend bluschwater. Op de eerste
verdieping zien wij een venijnig gloei
end gat van nog geen tien centimeter
middellijn het markeert den weg van
de brandbom, die door dak en plafonds
ingeslagen is midden in het podium van
de groote zaal. De groote zaalHier
stond ik, bij mijn vorig bezoek, met
Segerstraale te kijken naar zijn prach
tig fresco aan den wand. Nu lekt vies
water langs de nobele figuren, waarin
hjj de vrijheid geëerd heeft, en het
zaklantaarntje van minister von Born
Barometer alhier v.m. 8 uur 769 m.m,
12 u. 768 m.m.; thermometer resp.
4i gr. en +6| gr. Celsius.
Barometer na hedenmiddag
dalende.
HierWij staan vlak achter het
standbeeld van Runeberg, dat ik tien
dagen geleden zoo rustig met Seger
straale stond te bekijken. Op anderhal-
ven meter afstand van het beeld heeft
een bom een gat van meer dan een
meter diep en van zeker twee meter
doorsnee, in den grond geslagen. Maar
Runeberg staat ongedeerd. Fier ver
heft zich zijn rijzige gestalte boven al
deze ellende, en het is, alsof de rust
van zijn beeltenis op de menschen zelf
is overgegaan. Niemand schreit. Nie
mand zegt meer dan het hoognoodige.
Stil zijn deze menschen, stil en vast
beraden. Zij werken als paarden aan
de redding van eigen en anderer eigen
dommen, zij zijn tot het uiterste hulp
vaardig en voorkomend, maar zij blij
ven dezelfde rustige burgers, die zij
altijd waren.
EN NOOIT ZEEP VAN ONBEKENDE HERKOMST
f WH
In den afgeloopen nacht, omstreeks
half vier, is een felle brand uitge
broken in de fabriek van winkel
betimmeringen en aanverwante
artikelen „St. Laurens” van de
firma C. Breedveld, aan de Ro
chussenstraat te Rotterdam.
huiswaarts te
gaan: doorloo-
pen met natte
kleeren in 20
graden vorst is
onverantwoor
delijk. Dan zoe
ken wij den
burgemeester.
Hij is niet te
vinden. Seger
straale is óók
riet te vinden.
Iedereen heeft
niemand weet
iemand te vinden. In het raadhuis lig
gen een vier, vijf niet geëxplodeerde
bommen. Ik bekijk dat helsche tuig
met bitterheid en afschuw. Uit het
kelderluik zie ik in de verte links en
rechts de vlammen uit de stad slaan.
Wat baat hier zelfs de beste brand
weer? Waar moet men beginnen? Wij
hervatten onzen triesten tocht. Een
oude vrouw loopt met een plant, die
zij in een doek gewikkeld heeft Een
man sleept meubelen op een hoop. Een
ander probeert vergeefs zich een weg
door rook en vlammen te banen. Af
en toe zakken wij tot diep over de en-
Het vuur
snel uit.
De brand was in den kelder in het
rechtergedeelte van het gebouw ont
staan, vermoedelijk door de overver
hitting van de centrale verwarming,
en breidde zich met razende snelheid
door het gebouw uit.
Toen de eerste slangen wagens arri
veerden, hadden de vlammen de eerste
étage reeds bereikt en binnen enkele
minuten de verdieping aangetast. Ook
in de breedte en diepte verbreidde het
vuur zich snel, zoodat toen de eerste
motorspuit gereed was om water te
geven, de geweldige houtvoorraad, wel
ke in het gebouw was opgeslagen,
reeds fel brandde. Daarom werd meer
materiaal gehaald en korten tijd later
arriveerden nog drie motorspuiten en
een automatische ladder. Deze ladder,
welke van het allernieuwste type is,
werd nog nimmer gebruikt en heeft
voortreffelijke diensten gedaan. Om
vier uur werd met een zestal stralen
water gegeven. Desondanks bleef het
vuur zich met groote snelheid uitbrei-
Brandslangen liggen
Een brigade uit Stockholm, tot
hulp aan Finland sinds kort
in Helsinki gestationneerd.
werkt mee, en doet het hard.
De mannen dragen deels over
hun kleeren witte overalls
wie weet, of straks de Rus
sen niet zullen afkomen op
hun rossigen prooi, om met
machinegeweren los te trek
ken op de menschen, die be
zig zijn te redden, wat er nog
te redden valt Overal op
de straten staan meubels. Ik
zie vrouwen, die telkens op
nieuw door een dichten walm
huizen binnendringen, om er
vervolgens uit te komen met een
stoel, een tafel, een matras, een
paar stukken keukengerei. Ik loop
achter minister von Born, dien wij in
de stad aangetroffen hebben, door de
eene straat naar de andere. Hij raapt
iets op een stuk van een brandbom.
Een man van de luchtbescherming
voegt zich bij ons. Hij zal de ergste
kraters aanwijzen, door de springbom
men in den grond geslagen.
TWEE DIKKE STUKKEN VOOR SLECHTST CTS.
Borgaa is in brand
geschoten en het
vuur woedt op
zoovele plaatsen
tegelijk, dat de
brandweer voor
een schier onmo
gelijke opgave
staat.
verlicht schamel en spookachtig de
ruïne van het podium. Hier, in dit ho
tel, heeft de kunstenaarskring van
Borgaa zijn onderdak. Hier plachten
schilders en schrijvers elkander te
ontmoeten, en van gedachten te wisse
len over wat mooi en goed en belang
rijk is in deze wereld. Nu slaan over
al venijnige vlammen uit, en straks
zal woestenij zijn, wat vanmiddag nog
orde was en bezit van waarde. Wij
gaan mistroostig verder. De commis
saris van politie heeft zich bij ons
kleine gezelschap gevoegd, en vertelt,
hoe de machines na hun eersten raid
nog eens zijn teruggekomen, gelukkig
zonder veel nieuwe schade aan te rich
ten. De straten zijn deels modderpoe
len geworden de hitte doet de hard-
bevroren sneeuw smelten en verandert
ze in smerige brei. Moeizaam gaan wij
voort. Een plons onze gids valt in een
diepen bómkrater en haalt een nat
pak. Wij kunnen niet anders doen dan
hem raden, haastig
van
stad, waar niets
maar de geringste mili
taire beteekenis is te vinden, waar
vreedzame menschen wonen, in
doorgaans bescheiden houten hui
zen. En ik kan u nauwelijks zeg
gen, welk een gevoel van onover-
winnelijken weerzin tegen den oor
log zich van mij meester maakte,
toen ik getuige moest zijn van de
„successen” van dit volslagen zin
neloos bombardement, recht ge
richt tegen de burgerbevolking,
blijkbaar met geen ander doel on
dernomen, dan om deze menschen
te berooven van hun huis en hun
dak, van hun leven en hun bezit.
den. De vlammen sloegen hoog boven
de fabriek uit en waren ver in den om
trek zichtbaar.
Inmiddels waren op het terrein van
den brand aangekomen de substituut-
officier van justitie, mr. R. A. An
dringa, de directeur van den Gemeente
lijken Vervoer- en Motordienst dr. ir.
M. F. de Bruyne, de heer P. J. E.
Snippe, commissaris van politie, ver
scheidene inspecteurs, wethouder A. P.
de Zeeuw en vele hoofdlieden van de
brandweer.
Omstreeks half vijf stond de geheele
fabriek, welke een lengte heeft van
twintig meter en een breedte van veer
tig meter, in lichterlaaie. Ondanks da
geweldige watermassa’s, welke in het
vuur werden geworpen, bleven de
vlammen fel uitslaan, en bestond er
groot gevaar voor de belendende per-,
ceelen.
Zeventien Russische vlieg
machines
Het was ongeveer drie uur in den
namiddag, toen boven Borgaa zeven
tien Russische vliegmachines versche
nen. Er kon tijdig alarm worden ge
slagen twaalf minuten vóórdat de
bommenregen begon. menschen