De
De O, II hedenmiddag gelicht
DeQueen Elizabeth ’’over den Oceaan
HAAGS» COURANT VAN DONDERDAG 7 MAART 1940
aan
en
In vuilgrijs
zonder passagiers
vertrokken
Vannacht wordt het schip op het
droge gezet
Men neemt aan dat de 3 opvarenden,
die zich nog aan boord bevinden,
den dood gevonden hebben
namen van de
aan boord achter
geblevenen
Een goede oefening
ror HEI LMISFE MOMENT
AAN BOORD GEBLEVEN
het uitzicht de oorzaak
Belemmering
van
van
HET SCHIP
ENKELE
IN
MINUTEN GELICHT
Hedenavond te New York
Door drie drijvende bokken
verwacht
Tegenwoordigheid
geest redde vele
menschenlevens
Bange uren in de
Marinestad
KLOPSEINEN NIET
BEANTWOORD
VIERDE BLAD, PAGINA 1.
IFat een ooggetuige zag
Nachtelijke tocht
Koninklijk medeleven
De bokken aangekomen
Een teekening van de Queen Elizabeth”
G. L. LOGMAN, sergeant-tor-
pedomaker, in t906 te Haar
lem geboren en gehuwd
Allen zijn uit den Helder af
komstig. De beide gehuwden
zijn vader van een kind.
F. W. J. STEEN VOORT, ser-
seant-telegrafist, in 1905 te
Beeck in Duitschland ge
boren, eveneens gehuwd
De huizen van het onbewoonbaar verklaarde hofje aan de Hanneman-
straat, welke voor sloop bestemd zijn, worden gebruikt om de
brandweer van den Gemeentelijken Luchtbeschermingsdienst de zoo
noodige oefening te verschaffen. Nadat één der huisjes in brand is
gestoken, wordt het vuur met 2 stralen gebluscht. Sector 2b aan
den arbeid.
O. E. B. E. L. E. POSTMA,
koksmaat, in 1918 te Buiten
post geboren en ongehuwd.
De drie opvarenden, die op de
duikboot moesten worden ach
tergelaten, zijn
naar het wrak
De 0. 11, de onderzeeboot, die gistermiddag tengevolge van een aan
varing bij de haven van den Helder is gezonken, is hedenmiddag door
drie drijvende bokken gelicht. Gisteravond reeds was men tot de over
tuiging gekomen, dat het uitgesloten moest worden geacht, dat de drie
opvarenden, die in het schip achtergebleven waren, nog in leven zouden
zijn. Daarom werd afgezien van het aanvankelijke voornemen om met
snijapparaten gaten in de scheepshuid te maken, terwijl het schip nog in
de takels hing. De 0. 11 is na naar het einde van de haven gesleept en zal
vannacht op het droge worden gezet, waarna een onderzoek mogelijk
wordt. Wij laten hieronder de berichten volgen, zooals zij ons hedennacht
en in den loop van dezen dag bereikten.
f
in
Belemmerd uitzicht
met
„Amsterdam”
de
zal
van
vaar-
Onze verslaggever telefoneerde van
nacht ons uit den Helder omtrent de
ramp met de O 11 nog het volgende
De „O 11” onmiddellijk na de ramp. De
boot lag aanvankelijk dwars in de
haven.
de bergingsvaartuigen in een luguber
aandoend licht. Hoe laat zullen de bok
ken ter plaatse zijn Het is een vraag,
welke heel den Helder in spanning
houdt. De situatie, waarin de O. 11
zich bevindt, toont veel overeenkomst
met die van de „Thetis”, de Engelsche
onderzeeboot, welke op zoo tragische
wijze ten onder ging op een proef
vaart.
Als de boot gelicht is, zal men on
middellijk trachten door het boren van
gaten de leden van de bemanning, die
zich nog aan boord bevinden, te be
vrijden.
Naar ons ter oore is gekomen,
heeft H.M. de koningin zich met
regelmatige tusschenpoozen op de
hoogte laten stellen van het ver
loop der bergingspogingen.
Te betreuren is, dat by het binnen
varen van de „Amsterdam” de
blauwe vlag niet was geheschen in
den seinmast op het havenhoofd,
zooals dat gebruikelijk is ter waar
schuwing by het uitvaren
groote schepen, dat geen
tuigen mogen binnenloopen.
Na tot 12 uur gewacht te hebben op
het stille tij, werd met vereende krach
ten door de drie drijvende bokken om
ca. 12 uur de eerste gezamenlijke po
ging gedaan om de O. 11, waarvan nog
steeds de achtersteven boven het water
uitstak, te lichten.
Speciale vermelding verdient het
optreden van den officier M.S.D.,
hoofd van de machinekamer. Gestel
en den luitenant ter zee 2e kl. F.
Steinmetz, die beiden aan dek ston
den, toen de duikboot geramd werd.
Ze haastten zich door het torenluik
omlaag en hun koelbloedig optre
den is oorzaak geweest, dat de
boot nog boven is gekomen.
De „O 9”, die voorop voer, pas
seerde nog ongehinderd en door
snel manoeuvreeren heeft de kapi
tein van de sleepboot nog kans ge
zien ook de „O 10” mis te varen,
maar bij de „O 11” was dit niet
meer mogelijk.
Naar Reuter te Londen verneemt
heeft het grootste passagiersschip
ter wereld, de „Queen Elizabeth”
van de Cunard White Star Line, in
alle stilte den Atlantischen Oceaan
overgestoken.
Het schip wordt hedenavond te
New ïork verwacht
ter van dit instrument en het bovenste
randje van den toren kwamen boven
water, doch direct zonk de periscoop
weer in de diepte. Velen aan den kant
gaven toen de hoop op redding op. Tot
aller vreugde echter verhief na circa 5
minuten de boot zich tot over de helft
boven water en nu schoten direct van
alle kanten motorsloepen te hulp om
de manschappen, die zich nog in het
schip bevonden, te redden.
Allerwege looft men het helfhaftige
en kordate optreden van de officieren
Steinmetz en Gestel. Deze resp. 24 en
26 jaren oude mannen hebben weten
te voorkomen, dat niet een veel groo-
ter aantal menschen in de boot is
achtergebleven. Ja, zelfs wisten zij met
zooveel beslistheid de noodige maat
regelen op het oogenblik, dat het on
geluk gebeurde, te nemen, dat er onder
dat deel der bemanning, dat op het
moment van de aanvaring onderdeks
op post was, geen oogenblik van
paniekstemming sprake was.
Bange uren zijn het.
Zal het drietal, dat in de O. 11 is
achtergebleven, nog in leven zijn Wie
zal het zeggen. Veel hoop is er niet.
Traag gaat de tijd. De „Sumatra”,
welke langs de kade ligt gemeerd, heeft
een zoeklicht in den achtermast ont
stoken. De felle blauwwitte straal
boort zich door de duisternis en zet
Wij hadden nog een onderhoud met
een ooggetuige van de aanvaring. Hij
zag, hoe de O. 11 door de „Amster
dam” aan bakboord werd aangevaren
en direct begon te zinken.
Het eerste, wat de bemanning aan
dek deed, was het sluiten van de toe
gangen tot de boot. Daarna bleven de
manhen aan boord staan, tot het water
tot hun' hoofd genaderd was. Toen
zwommen zij naar sloepen of walkant.
In de tijd van enkele minuten was de on
derzeeër gezonken. De commandant,
luitenant-ter-zee Goossens, die zich tij
dens de aanvaring op den commando-
toren bevond, was de laatste, die in
het water terecht kwam.
Luchtbellen aan de oppervlakte duid
den de plaats aan, waar de O. 11 moest
liggen. Na een kwartier van angstige
spanning werd de periscoop aan de op
pervlakte zichtbaar. Ongeveer een me-
De marine-commandant schout-bij-
nacht H. Jolles, had zich, vergezeld van
den chef-staf. kapitein-ter-zee J. G. van
den Berg, aan boord van een der drij
vende bokken begeven om het werk van
nabij gade te slaan. Aan den kaqt ston
den ingenieurs en technisch personeel
van de Rijkswerf en tal van officie
ren. Langs de buitenhaven had zich een
dichte menigte belangstellenden verza
meld, die den geheelen ochtend reeds
op dit moment gewacht hadden.
De „Queen Elizabeth”, welke 85.000
ton meet, heeft op 26 Februari de werf
aan de Clyde, waar het voltooid werd,
verlaten Door een groot aantal sleep-
booten werd het gevaarte de rivier af
gesleept. waarna het koers zette naar de
overzijde van den Atlantischen Oceaan.
In groote tegenstelling met de enor
me menigte, die getuige was van het
vertrek van het zusterschip „Queen
Even later kwam de boot, dank zij
het optreden der beide officieren,
weer aan de oppervlakte en kon
het grootste deel der bemanning
door het torenluik de O 11 ver
laten.
...J
Het snelste en grootste schip
ter wereld.
Wanneer de „Queen Elizabeth” in
New York zal zijn aangekomen, zal het
schip een der merkwaardigste eerste
reizen hebben afgelegd, die ooit door
een schip zijn ondernomen. Het schip,
is negen dagen geleden van de werven
aan de Clyde vertrokken. Het was vuil
grijs geschilderd en had geen passa
giers aan boord. Ofschoon duizenden
personen op de hoogte waren van het
vertrek der „Queen Elizabeth”, is het
geheim goed bewaard gebleven.
De „Queen Elizabeth” is het snelste
schip ter wereld. De machinerieën ont
wikkelen 200.000 p.k. Men is vier jaar
bezig geweest met den bouw en het
schip is voorzien van de modernste ma
chinerieën. Het is 344 meter lang, vier-
eneenhalve meter langer dan de „Queen
Mary”. Er is accomodatie voor 2400
passagiers, 300 meer dan aan boord
van de „Queen Mary”.
Uitvoerige voorzorgsmaatregelen zijn
sleepboot- Reeds heeft men alle maat
regelen genomen om straks, als de uit
Rotterdam en Amsterdam ontboden
bokken arriveeren, onverwijld met de
bergingswerkzaamheden een aanvang
te maken. De noodige kabels zijn
reeds door duikers onder de O 11 ge
bracht. De belangstelling op de kade
vermindert, maar zij, die gebleven zijn,
raken niet uitgepraat over de tragische
gebeurtenis.
onderzeebooten
bakboordszijde
om spoediger
komen.
De marinesleepboot „Amsterdam”,
welke de „O 11’ ramde, heeft bij
het binnenloopen van de haven wel
de houtboot gezien, doch door de
hooge deklast van dit schip niet de
laag op het water liggende onder
zeebooten bemerkt, zoodat de sleep
bootkapitein de O-booten, toen deze
achter de houtboot vandaan kwa
men om deze aan bakboordszijde
voorbij te varen, plotseling voor
zich zag. Omgekeerd zijn waar
schijnlijk de duikbootcommandan
ten onkundig geweest van het feit,
dat de „Amsterdam” wilde binnen
loopen, daar zij anders ongetwij
feld vaart verminderd zouden heb
ben en achter de houtboot geble
ven, tot de „Amsterdam” gepas
seerd was.
De gezichten staan strak en er
wordt nauwelijks gesproken, want
sedert voor het laatst een duiker
is afgedaald en deze op zijn klop-
seinen geen antwoord heeft ge
kregen, is helaas de hoop, dat de
drie opvarenden, die in den onder
zeeër achterbleven, nog in leven
zijn, vrijwel opgegeven.
De slachtoffers zijn de sergeant-
torpedomaker Logman, de serg.-
telegrafist Steenvoort en de koks
maat Postma.
te New York genomen tegen mogelijke
pogingen tot daden van sabotage.
Naar men gelooft werd de „Queen
Elizabeth”, hoewel dit nog niet beves
tigd werd, door marine-eenheden bij
haar tocht over den Atlantischen
Oceaan geëscorteerd, ter bescherming
tegen eventueele duikbootaanvallen.
Het Britsche publiek heeft met veel
voldoening de tijding van den tocht
van het schip vernomen. De bladen
brengen op hun voorpagina’s foto’s van
het schip, toen het tien dagen geleden
de Clyde afgesleept werd. De „Daily
Herald” vraagt in een hoofdartikel
„Welk beter bewijs is er noodig, dat
we, om onze monden dicht te houden,
geen Gestapo noodig hebben”. Indien
men beschouwt hoevele menschen iets
van het geheim geweten moeten heb
ben, omdat ze er door hun werk bij
betrokken waren, mag men trotsch zijn
op de loyaliteit en het gezond verstand
van den Britschen werker.
Mary”, waren thans nog geen honderd
menschen aanwezig.
Het schip zal te New York ligplaats
krijgen tusschen de „Queen Mary” en
de „Normandië”. De „Mauretania” is
weggesleept om plaats voor het nieuwe
reusachtige schip te maken.
Het dok behoort toe aan de Ham-
burg-Amerika Lijn en is sedert het
begin der vijandelijkheden door de Cu
nard White Star Line gehuurd.
voor het
oogenblik om te doen, dat de onder
zeeër niet door den stroom wordt weg
gezogen. Er is vrijwel geen hoop meer,
dat het boegcompartiment watervrij is
gebleven, integendeel, vrij vast staat,
dat twee compartimenten vol zijn ge-
loopen. Dat heeft het duikeronderzoek
wel uitgewezen.
Trouwens, anders was het waar
schijnlijk wel mogelijk geweest de
OU met het aanwezige bergingsmate-
riaal te lichten.
De „Amsterdam” heeft de boot wel
op een zeer kwetsbare plaats geramd.
Men verwacht dat, als eenmaal de
bokken ter plaatse zijn gearriveerd,
met het lichten nog ettelijke uren heen
zullen gaan.
Het is ons gelukt de plaats van het
wrak per vlet te naderen. Het is in
middels reeds middernacht geworden
en nog steeds staan er belangstellen
den langs de kade. Het wachten op
de bokken duurt tergend lang. Tegen
het gezonken vaartuig liggen een bok
van de marinewerf en daarnaast eenige
andere marinevaartuigen. Zeeofficie
ren staan op het dek, dat door het
zoeklicht van de Sumatra en vijf
schijnwerpers, opgesteld bij de Hars-
sens, spookachtig wordt verlicht.
Bij het bovenkomen bleek, dat
opvarenden zich hadden voorzien van
de z.g. „Draegerlong”, een zuurstof
apparaat. De long is een eenvoudige
rubberzak, welke op de borst hangt.
Een er aan bevestigde luchtslang wordt
in den mond genomen, terwijl een knij
per op den neus wordt geplaatst.
Den heer Steinmetz troffen wij later
op den middag in gezelschap van een
zeer gelukkige moeder en nog eenige
familieleden aan. Hij had eenige uren
in het hospitaal doorgebracht, doch
had geenerlei letsel bekomen Over het
voorgevallene wenschte hij zich niet
Uit te laten,
Geen ceremonieel welkom.
Er zal geen ceremonieel welkom
zijn, maar het is mogelijk, dat duizen
den de aankomst van het sehip zullen
gadeslaan.
Het schip is ter hoogte van Nantuc
ket gesignaleerd. Indien dit juist is
wordt dit als een zekere aanduiding
beschouwd, dat het schip heden aan
komt. Den geheelen nacht zijn werklie
den op de pier in de weer geweest.
Extra-bewaking was reeds aanwezig.
Wat betreft de oorzaak van de aan
varing, wordt de volgende ver
onderstelling geuit. De drie onder
zeeërs O 9, O 10 en O 11 voeren in
kiellinie de haven uit, juist op het
moment, dat een houtboot, welke
voor controle bij den steiger van
de Texelsche boot had gelegen,
bezig was te vertrekken en zich
reeds in het midden van de haven
bevond. Vermoedelijk hebben de
het houtschip aan
willen passeeren
uit de haven te
■■■jaw»: .v.
Hun familieleden zijn reeds des mid
dags met het gebeurde in kennis ge
steld.
De O 11 steekt slechts met den ach
tersteven schuin boven water uit.
Van den commandotoren is alleen de
achterzijde te zien, de periscoop en de
mast. De rest van de boot ligt onder
Water.
Iets verder drijft op het rimpellooze
watervlak de telefoonboei.
Hoofdzakelijk is het er
Vannacht om kwart over één is de
eerste bak met een hefvermogen van
50 ton, in de buitenhaven van den
Helder aangekomen. Gistermiddag om
twaalf uur was het gevaarte uit Am
sterdam vertrokken, getrokken door
sleepbooten. In snel tempo werd de
reis door het Noord-Hollandsch
Kanaal gemaakt. Overal waren de
bruggen reeds open en alleen voor de
spoorbrug heeft men even moeten
wachten
In den loop van den nacht Kwamen
de beide andere bokken van 60 en 70
ton hefvermogen aan, en vanmorgen
om vijf uur zijn de drie bokken
het lichten begonnen.
De nacht in den Helder.
De avond valt over den Helder. Nog
steeds liggen op de plaats, waar de
Q 11 is gezonken, een bok en een
Luitenant ter zee Steinmetz bedacht
zich geen oogenblik en liet direct de
noodige maatregelen nemen. De water
dichte deuren werden gesloten. Toen
men merkte, dat de boot zonk, werd
onmiddellijk een der tanks „geblazen”,
Dit blazen geschiedt met samengeperste
lucht. Doordat er een lek in een der
luchtleidingen was, moest dit blazen zeer
snel geschieden, daar anders te veel
lucht werd gebruikt. Daar men wist,
dat zich enkele mannen in de boeg-
buiskamer bevonden, werd getracht
met hen in telefonische verbinding te
treden. Dit lukte wel, doch men kon
elkaar slecht verstaan door het geraas,
dat de ontsnappende lucht maakte’.
Alles speelde zich zeer snel af.
v X'v vfrXy. y' A -MV
