De bouw
het nieuwe Raadhuis
van
aan in
Hevige gasontploffing richt
schade aan in de Breitnerlaan
HAAGSCHE COURANT VAN WOENSDAG 24 APRIL 1040
BJ
vragen
en
aan
en
Voor uitvoering eerste gedeelte
B. en W. f2.800.000
Een bewoonster ernstig gewond
hoofd en handen
BINNENLAND
1
U
van
Groot aantal ruiten moest het ontgelden
Binnenkort aanbesteding
eerste bestek
Verhooging van kosten brengt raming totale
bouwsom op f 9.650.000
Van de omliggende huizen van het perceel 116 (met een kruisje aangegeven) werden vrijwel alle
ruiten vernield.
DERDE BLAD, PAGINA 1.
De huiszoekingen in Noord-Brabant
en Limburg
Weerkundige Waarnemingen
Barometerstand van hedenmldck 12 uur
Het dunne pijltjegeeft den stau„ aan
van gisteren.
Ingrijpen ten aanzien van de koersen
der staatsobligaties ongewenscht
De heffingen ten behoeve van
het Leeningfonds 1940
H -s
Barometer
754 m.m.,
u.
uur:
Raad
Stijging der prijzen.
Groote chaos.
het
De aanbesteding.
De oorzaak.
Wij
B. en W. zijn met de stadhuiscom
missie, zich ten volle bewust van
de verantwoordelijkheid, welke het
gemeentebestuur op zich neemt,
wanneer het toch besluit tot uit
voering van den bouw over te gaan,
niet het minst met het oog op de
onzekere factoren, welke bij deze
aangelegenheid een rol kunnen spe
len. Niettemin zouden zij het be
treuren, indien de bouw van het
stadhuis zou worden uitgesteld, met
de bedoeling om „betere tijden af
te wachten”.
De oude mevr, te Nuyl, die na
telefoontje in de slaapkamer was
bleven, heeft onbegrijpelijkerwijs
letsel opgeloopen.
door het gebeurde hevig overstuur en is
later bij familie ondergebracht.
was de
dat de
belang, doch ook aan dat van anderen
gedacht.
lefoon en zeide mij op haar beurt een
onderzoek te zullen instellen.
Heffingen voor het volgende
jaar ontoereikend.
De verwachting, door andere leden
uitgesproken, dat de oorlogstoestand
zóó zware eischen aan de schatkist zal
gaan stellen, dat de heffingen, welke bij
dit ontwerp ten behoeve van het Lee-
ningfonds zijn voorgesteld, weldra on
voldoende zullen blijken, berust op
goeden grond. Zelfs indien de mobili-
satietoestand op dit oogenblik kon wor
den beëindigd, zouden de thans aan
hangige heffingen het volgend jaar on
toereikend zijn om de jaaruitgaven van
het Leeningfonds te dekken.
Het stelsel van opcenten
in het algemeen.
Naar aanleiding van de door ettelijke
leden geuite bedenking tegen het stelsel
van opcenten in het algemeen en tegen
dat van tijdelijke opcenten in het bij
zonder, merkt de minister op, dat het
van de omstandigheden van ieder geval
zal afhangen, of verhooging van de op
brengst van een bestaande belasting het
best door opcentenheffing dan wel door
herziening van het tarief kan worden
verkregen. Voor een tijdelijke verhoo
ging zal in den regel juist een opcen
tenheffing de voorkeur verdienen.
De minister meent, dat er geen reden
is, te betreuren; dat voor het invoer
recht op koffie voorloopig een tijdsduur
van drie jaar is vastgesteld.
Optimisme ten aanzien van de
koersen der staatsobligaties.
Het ingrijpen van Regeeringswege in
de koersvorming onzer staatsobligaties
acht de minister in het algemeen onge-
wenscht. Maatregelen ter stimuleering
van de beurskoersen immers dragen een
kunstmatig karakter, zoodat gevreesd
moet worden, dat zij op den duur eer
schadelijk dan gunstig zouden werken.
Verwacht mag worden, dat de inzinking
der koersen van tijdelijken aard zal
blijken, zoodat een herstel, ook zonder
dat daartoe maatregelen worden ge
troffen, eerlang zal intreden.
De benzine.
In hoeverre met de voorgestelde ver
hooging van het bijzonder invoerrecht
op benzine de uiterste grens is bereikt,
in dien zin, dat een verdere verhooging
Verwachting tot den avond van 25 Apr.!
Betrokken tot zwaarbewolkte lucht, nu
en dan regen met geringe kans op on
weer, later tijdelijk opklarend; nog eenige
verdere daling van temperatuur.
de opbrengst van de belasting niet zou
doen stijgen maar dalen, valt moeilijk
te beoordeelen. Zulks hangt mede af van
het prijsverloop hier te lande en daar
buiten. Het spreekt intusschen vanzelf,
dat de minister in elk geval niet de
toezegging kan doen, dat een voorstel
tot verdere verhooging niet meer zal
worden gedaan.
Tengevolge van een en ander wor
den de totaal-kosten thans geraamd
op 9.650.000.
een
den
CK
O
Gevolgen van den oorlog.
Vóórdat de bezetting van Kopenha
gen door de Duitschers had plaats ge
vonden, had het stoomschip Orpheus”,
van de M.K.N.S.M. bij de Hoogovens
te IJmuiden een lading ijzer voor Ko
penhagen ingenomen.* Toen het schip
onderweg was, had de bezetting plaats,
waarop de reederij het schip terugriep
en het ijzer weder bij de Hoogovens
werd gelost.
Het schijnt niet juist zoo zetten
B. en W. verder uiteen om thans
in het in 1938 gevoteerde bedrag voor
den geheelen bouw ad ƒ8.100.000 te
vervangen door de thans herziene
bouwsom, al zal de raad, thans tot het
begin van uitvoering besluitende, daar
bij wel geacht mogen worden zich uit
te spreken voor een voltooiing van den
bouw, zoo schijnt het toch aangewezen,
dat zijn besluit formeel niet verder
zal reiken dan tot uitvoering van het
eerste bestek, ten bedrage van
2.200.000 verhoogd met de op 600.003
begroote kosten van onteigening.
Een redder overleden
Gisteren overleed op Terschelling
op 63-jarigen leeftijd Simon Wiegman.
Sinds 1903 was hij een zeer verdien
stelijk lid van de bemanning van de
roeireddingboot van West Terschelling
en daarna van de motorreddingboot
„Brandaris”. Hij heeft 62 redding-
tochten meegemaakt, waarbij in totaal
110 menschenlevens werden gered.
Zijn dood is een groot verlies voor
de Noord- en Zuidhollandsche redding-
maatschappij.
Aan de memorie van antwoord aan
de Eerste Kamer betreffende het wets
ontwerp tot aanwijzing van heffingen
ten behoeve van het Leeningfonds 1940
wordt ontleend
De voorgestelde heffingen zijn toe
reikend voor het verkrijgen van even
wicht op de begrooting voor den ge
wonen dienst van het Leeningfonds
voor 1940. De overige belastingvoor
stellen, welke in het loopende zitting
jaar aan het oordeel der Staten-Gene-
raal werden onderworpen, beoogden het
evenwicht op den gewonen dienst van
de Rijksbegrooting voor 1940 tot stand
te brengen. Het een met het ander heeft
dus gediend om in den nood van de
schatkist, voorzoover deze het gevolg
zou zijn van het ontbreken van even
wicht tusschen de gewone uitgaven en
de gewone inkomsten voor het jaar 1940,
te voorzien.
Nadere mededeeling omtrent de hef
fingen, die tegen 1941 ter versterking
van het Leeningfonds zullen worden
voorgesteld, ter dekking van de alsdan
op dat fonds rustende verplichtingen,
kan op dit oogenblik niet worden ge
daan. Voor den normalen dienst zal,
naar gehoopt wordt, met de Winstbe
lasting en de komende herziening der
Inkomstenbelasting tegen 1941 kunnen
worden volstaan.
de huisvesting van de secretarie-afdee-
lingen nog meer verspreid is.
De verwachting, dat de werkloosheid
tengevolge van de mobilisatie zou af
nemen, is niet in vervulling gegaan.
Bestrijding van dit euvel is onder de
drukkende omstandigheden van thans
nog dringender dan tevoren.
Het in 1938 door den raad vastge-
steljle financieringsplan moet, ondanks
verhooging van de cijfers, als uitvoer
baar worden beschouwd.
go
geen
Zij was natuurlijk
Nog geen mededeelingen omtrent de
voorstellen voor 1941.
Wel bouwen.
De behoefte aan een nieuw stadhuis
is nog sterk toegenomen, nu tengevol
ge van de verhuizing van de afdeelin-
gen „Bevolkig, Verkiezingen en Bur
gerlijke stand” en „Militaire Zaken”
In de kamer, waar de ontploffing
zich heeft voorgedaan, stond een gas-
comfoor, dat met een gummislang op
de leiding was aangesloten. De kraan
van dit toestel was gesloten; de wand-
Intusschen rijn sinds het uitbreken
van den oorlog de prijzen van bouw
materialen belangrijk gestegen, terwijl
sinds Januari 1940 de contractloonen
voor de bouwvakarbeiders met 3 pCt.
zijn verhoogd. Tengevolge van deze fac
toren» moet er rekening mede worden
gehouden, dat de algemeene bouwkosten
ruim 20 pCt. meer zullen bedragen;
welko-scho»Mnelingen deze kosten ge
durende de jarenlange periode van den
bouw nog zullen ondergaan, valt uiter
aard niet te voorspellen.
Aan bomontploffing gedacht.
Toen wij arriveerden waren de bewo
ners nog niet over den eersten schrik
heen. Door de ravages kreeg men den
indruk of een bom tot ontploffing is ge
komen en dat hebben de bewoners dan
ook gedacht, toen even voor vier uur de
dreunende slag zich deed hooren, ge
volgd door een hevig gerinkel van glas.
Doch uit de gesprekken, welke wij met
tal van bewoners hebben gehad, kon
worden opgemaakt, dat van een paniek
geen sprake is geweest. In nachtgewaad
zijn verschillenden de straat opgerend
en boden, waar mogelijk, direct de noo-
dige hulp. Alles was in rep en roer,
maar men heeft zijn kalmte bewaard
en niet in de eerste plaats aan eigen
De bewoonster van het naastgele
gen huis, begaf zich met anderen in
nachtgewaad naar de familie te
Nuyl. Hier was de chaos ontzettend.
Neergevallen puin versperde den
weg en allerhande meubels lagen
kris en kras doorheen.
Schriftelijke vragen van het Kamerlid
de Marchant d’Ansembourg.
Het Tweede Kamerlid de Marchant
d’Ansembourg, heeft aan den voorzitter
van den Raad van ministers schrifte
lijke vragen gesteld, naar aanleiding
van het feit, dat tijdens de laatste da
gen in Limburg, en Noord-Brabant op
last van den procureur-generaal bij het
gerechtshof te ’s-Hertogenbosch moer
dan honderd vijftig invallen zijn gedaan
bij leden van de Nationaalsocialistische
Beweging.
Hij vraagt of het den minister bekend
is, dat op 18 April j.l. omstreeks 2 uur
n.m. een afdeeling bestaande uit circa
20 marechaussees en’ rijksveldwachters
de woning van steller dezer vragen, het
kasteel Amstenrade, heeft omsingeld, en
ten aanschouwe van een groote menigte
het geheele complex van gebouwen
twee uur lang op wapens heeft door
zocht, evenals in de bovengenoemde ge
vallen, zonder eenig resultaat?
Tenslotte vraagt de heer d’Ansem
bourg of de minister zich er rekenscliap
van heeft gegeven, dat de bovenbedoel
de feiten wijzen op een discriminatie
van de Nationaalsocialistische beweging
die niet in overeenstemming kan wor
den geacht met de door hem in Septem
ber 1.1. en ook later nog herhaaldeiijk
aangegeven richtlijnen voor het alge
meene regeeringsheleid?
Mitsdien stellen B. en W. den raad
voor, om, met wijziging in zooverre
van zijn besluit van 4 Juli 1938, voor
het eerste gedeelte van den bouw van
een nieuw stadhuis een bedrag van
2.800.000 beschikbaar te stellen.
Ik lag al weer in bed toen de explo
sie zich voordeed. Het is niet na te
vertellen, met welk een kracht deze
gepaard ging. Oorverdoovend was
het glasgerinkel en vrijwel geen
ruit in mijn huis is heel gebleven.
Gelukkig stonden enkele ramen
open, anders zou door den lucht
druk de schade aan den inboedel
grooter zijn gew’eest.
Uit huis konden wij niet meer. De
muur in de gang vertoonde groote
scheuren, terwijl de voordeur was
ontzet. Later heeft de brandweer
ons uit ons isolement verlost en met
een koevoet de voordeur ingeslagen.
Hetzelfde deed zich voor in het per
ceel 120, waar men zich eveneens
met geweld toegang heeft verschaft.
Schrik en ontsteltenis is in den vroegen morgen teweeg gebracht in het Benoorden-
houtkwartier. In het perceel Breitnerlaan 116 deed zich even vóór vier uur een
gasontploffing voor, welke met zulk een kracht gepaard ging, dat in het huis een
muur, welke de scheiding vormt tusschen een badkamertje en een kabinet, geheel
werd weggeslagen, het plafond gedeeltelijk naar beneden kwam en in een wijden
straal vrijwel alle ruiten der omliggende huizen werden verbrijzeld. Ook de ruiten
van tegenovergelegen huizen moesten het ontgelden. Een der bewoonsters van het
perceel, de 22-jarige mej. M. J. te Nuyl, leerares handenarbeid, werd door de
explosie tegen den grond geslingerd. Behalve een hersenschudding bekwam zij
ernstige brandwonden aan hoofd en handen. Door den geneeskundigen dienst is
zij naar het diaconessenhuis „Bronovo” overgebracht. Haar toestand is van dien
aard, dat zij nog niet gehoord kon worden. Het mag een wonder heeten, dat zich
verder geen persoonlijke ongelukken hebben voorgedaan. Met man en macht is
men direct begonnen de noodige herstelwerkzaamheden te verrichten.
Het spreekt vanzelf, dat dit echter
niet zou kunnen geschieden dan nadat
de Raad in de gelegenheid zou zijn ge
steld, zich uit te spreken zoowel over
de wijzigingen als vooral ook over de
vraag of in verband met de bijzondere
omstandigheden met de uitvoering van
het plan mocht worden begonnen.
De voorbereiding voor het eerste
bestek is thans zoover gevorderd,
dat binnenkort tot aanbesteding zou
kunnen worden overgegaan.
Naast verhooging van de begrooting
1 door bovengenoemde factoren is het
wenschelijk gebleken den post „onvoor
zien” te vernoegen. Deze post is in 1938
gesteld op 80.000, doch waar zich, ook
onder normale omstandigheden nieuwe
aspecten kunnen voordoen, moet het be
drag van 80.000 bij een werk als het
onderhavige bij nadere overweging te
gering worden geacht. B. en W. zouden
dezen post daarom met ƒ400.000 willen
verhoogen.
Hoe het gebeurde.
Wat er precies gebeurd is, hoorden
wij van mevr. Bothe, die boven het per
ceel woont, waar de ontploffing zich
heeft voorgedaan.
Ik werd vannacht wakker, zoo ver
telde zij ons, door een sterke gaslucht.
Onmiddellijk ging ik een onderzoek in
stellen, doch kon in mijn huis de oor
zaak niet ontdekken. In de voorkamer
was de lucht het sterkst en ik vermoed
de, dat er bij mijn benedenburen iets
niet in orde was. Ik ben daarom naar
de telefoon gegaan en heb mej. te Nuyl
die met haar moeder samenwoont, op
gebeld. Deze kwam dan ook aan de te-
Geen medewerking van het Rijk.
Alvorens deze laatste vraag bij de
stadhuiscommissie, die daarover in
eerste instantie te oordeelen zou heb
ben, aanhangig te maken, hebben B. en
W. zich verplicht gevoeld nogmaals te
trachten op eenigerlei wijze financiee-
len steun voor de uitvoering van den
bouw uit ’s Rijks kas te verkrijgen,
doch ook deze poging is op een teleur
stelling uitgeloopen, zoodat de gemeente
^If geheel voor de financiering zou
moeten zorg dragen.
Voor het Finsche Roode Kruis
De FinschNederlandsche Vereeni-
ging bericht, dat de arbeiders en de
beambten van de Oranje-Nassau-mijnen
een uur loon hebben afgestaan ten be
hoeve van het Finsche Roode Kruis.
Het aldus opgebrachte bedrag beloopt
2984,01, waaraan genoemde mijnen
harerzijds een gelijk bedrag hebben
toegevoegd.
De Roomsch-Katholieke-, de Alge
meene Nederlandsche- en de Protes-
tantsch Christelijke Mijnwenkersbond
en de beambtenkern van de Oranje-
Nassau-mijnen hadden met de inzame
ling hun instemming betuigd.
B. en W. hebben bij den
voordracht ingediend betreffende
bouw van het nieuwe Raadhuis op het
Alexanderveld.
In zijn vergadering van 4 Juli 1938
besloot de gemeenteraad, overeenkom
stig een voorstel van B. en W. tot den
bouw van het nieuwe stadhuis c.a. in
hoofdzaak overeenkomstig het tegelijk
door den Raad goedgekeurde voorloopig
ontwerp van den architect J. Luthmann.
Tevens stelde de raad een bedrag van
8.100.000 beschikbaar en keurde hij
het voor den bouw door B. en W. ont
worpen financieringsplan, goed. De kos
ten van bouw en inrichting werden ge
steld op ƒ7.500.000 terwijl ƒ600.000
voor onteigening was uitgetrokken.
Bij de verdere uitwerking van het
plan zijn enkele wijzigingen wensche
lijk gebleken, waartoe B. en W. in over
leg met de stadhuiscommissie machti
ging verleenden.
Uit hoofde van deze wijzigingen zou-
4 op den grondslag van de oorspron-
j'ke raming de totaalkosten worden
- -meerderd met ongeveer ƒ197.000 of
J 200.020.
Mej. te Nuyl was tegen den grond
geworpen en bewusteloos geraakt. Door
het begin van brand kreeg zij ernstige
brandwonden aan hoofd, handen en bee-
nen. Bovendien bleek later nog, dat mej.
te Nuyl vermoedelijk een hersenschud
ding had opgeloopen.
alhier v.m. 8
v.m. 12 uur 753J m.m.; thermometer resp.
17 gr. en 21 gr. Celsius.
Barometer na hedenmiddag 12
dalende.
Sporen van de explosie tot
in wijden omtrek.
De Breitnerlaan maakt ter plaatse
een inham. Van de hier staande hui
zen bleef vrijwel geen ruit gespaard.
Door het neervallend glas werd in de
verschillende vertrekken soms belang
rijke schade aangericht. Doch ook in
de huizen welke aan den overkant zijn
gelegen heeft de ontploffing haar spo
ren achtergelaten. Ook hier heeft men
in zijn bed liggen schudden. En nog
maals, een ieder dacht het eerst aan
een bominslag.
Op enkele tientallen meters van
perceel 116 is een wijnhandel ge
vestigd. Door den dreunenden
slag ging de spiegelruit aan gruze-
menten, terwijl tal van wijnfles-
schen sneuvelden. Hier
luchtdruk nog zoo groot,
serredeuren, alhoewel met span-
joletsluiting gesloten, openvlogen
en gedeeltelijk werden ontzet. Ook
van de tegenover deze zaak gele
gen rijwielzaak ging de groote
spiegelruit aan stukken en werd
schade in de etalage aangericht.
De klap in het vroege morgenuur is
tot in wijden omtrek gehoord.
Er heerschte eenige uren na de ont
ploffing op de Breitnerlaan groote be
drijvigheid. Timmerlieden en glazen
makers hadden druk werk om de aan
gerichte schade te herstellen. In per
ceel 116 moesten enkele muren, welke
erg wankel stonden, worden weggebro
ken, terwijl balken voor het stutten
werden aangebracht De motorspuit
van het bureau Laan Copes van Cat-
tenburch behoefde bij de blussching
van den brand niet handelend op te
treden. De gep. luitenant-kolonel van
het Indische leger, B. Stom, had het
vuur in den kiem weten te smoren.
Het politie-onderzoek stond onder
leiding van aen hoofdinspecteur H. D.
Pool. Door den fotografischen dienst
van de politie zijn verschillende opna
men gemaakt. De wethouder, prof. ir.
C. L. v. d. Bilt, die in de omgeving
woont, kwam zich vanochtend van de
aangerichte schade op de hoogte stel
len. Van de zijde van het publiek was
de belangstelling eveneens groot.
Toestand slachtoffer ernstig.
vernamen nog, dat de toe
stand van mej. te Nuyl, die in
het Diaconessenhuis Bronovo
wordt verpleegd, nog ernstig te.
Door uitstel zou afstel drei-
gen.
De vrees schijnt gegrond, dat uitstel
zou beteekenen, dat het plan in zijn
huidigen vorm, zooals dit na een
moeizame procedure gedurende tal van
jaren eindelijk vasten vorm heeft aan
genomen, nimmer zou worden verwe
zenlijkt en dat de tijdroovende en gron
dige voorbereiding en de reeds ge
maakte kosten dus vergeefsch zouden
zijn geweest.
Is derhalve naar menschelijke bere
kening binnen afzienbaren tijd geen
verlaging van bouwkosten, eerder een
grootere verhooging, te verwachten, de
volgende overwegingen pleiten boven
dien voor doorzetten.
Over onze omgeving ligt een vlak ge
bied van lagen luchtdruk, dat hier te
land somber weer en regen brengt De
ochtendtemperaturen zijn sinds gisteren
nog gestegen. Echter zullen heden niet
meer zulke hooge maximum-temperatu-
ren worden gereikt als gisteren, toen hier
en daar maxima boven 25 graden Celsius
werden bereikt.
Vermoedelijk ontwikkelt zich in een
storingsfront, dat over Frankrijk ligt
een nieuwe storing, die via België ook
naar onze cmgeving zal trekken.
Over Spanje en Portugal is de lucht
druk snel stijgende. De hooge druk, die
zich thans tusschen de Portugeesche kust
en de Azoren bevindt, wordt alweer aan
getast door een nieuwe depressie.
Zonsopgang: 25 April 4.42 u.
Zonsondergang: 25 April 7.15 u.
Lantarens aan: 25 April tot 4.13 u.
v.m., 25 April 7.44 u. nam.
Hoogwater te Scheveningem
25 April ’s m. 3.40 u., nam. 4 u.
Morgen schietoefeningen op het strand
van Scheveningen tot Katwijk tusschen
10.30 u. v.m.6 u. nam.
kraan is echter in geopenden toestand
aangetroffen.
Zeer waarschijnlijk is nu de gummi
slang door langdurig gebruik zoodanig
gerekt, dat zij van de wandkraan is
afgeschoven, waardoor het gas vrij in
de kamer is gestroomd. Ook is het
mogelijk, dat de slang plotseling is in
gescheurd.
Beide komt bij ouder wordende
gummislangen vrij dikwijls voor. Hoe
gevaarlijk het is de wandkraan van
gasapparaten met dergelijke gummi
slangen na gebruik niet al te sluiten,
heeft deze ontploffing wel bewezen.
Vermoedelijk is door het oversprin
gen van een vonk door het omdraaien
van den electrischen schakelaar het
gas tot ontploffing gekomen.
Geruchten van allerhanden aard
over een mogelijke andere oorzaak van
de ontploffing hebben ook nog de
ronde gedaan. Zij missen echter eiken
grond. Zoowel de justitieele dienst C.
van de politie, de dienst van Bouw
en Woningtoezicht en het Gasbedrijf
zijn bij hun onderzoek tot bovenge
melde conclusie gekomen.
i
46^
