Wonderen der techniek
Lopik, waar twee nieuwe
zenders komen
Haagsche Courant van Donderdag IS Juni 1940
DERDE BLAD, PAGINA 1.
ft
den benzinenood
Een gevolg
van
in
BINNENLAND
van
In drie en een halve week
had men een zendmast
192 meter hoogte
geheel gereed
Jf.Van onzen specialen verslaggever.)
II.
Een met hout gestookte vrachtau to op het Damrak te Amsterdam.
toe-
Amsterdamsche Gemeenteraad
Nederlandsche Bank
Puin-problemen in de
Maasstad
Wijlen de scheeve toren van Pijnacker is er niets bij 1 De fotograaf
maakte, staande aan den voet van den 192 meter hoogen zendmast,
welken-de Nozema te Lopik heeft laten plaatsen, bovenstaande foto.
Men lette op de klimkooi in het stalen gevaarte.
men
(vo
De werkloosheid in de week van
6 t.ra. 11 Mei 1940
voor hen minder aangename wijze, er
aan herinnerd worden, dat het door hen
ingenomen standpunt onhoudbaar en
ontoelaatbaar is.
Wij beleven bange en zware tijden,
aldus de burgemeester, maar hoe bang
en zwaar ook, wij zijn ons klaar bewust
van de taak, ons toevertrouwd. Die taak
hopen wij in staat te zijn te blijven ver
vullen, niet door een karakterlooze ser
viliteit te toonen, waarvoor niemand
achting heeft, maar door een vastbera
den plichtsbetrachting, die zich ook ken
merkt door stipte en getrouwe nako
ming van hetgeen in de verordeningen
van de Duitsche autoriteiten en in onze
wet en verordeningen is voorgeschreven
of vastgelegd.
Vijfhonderd nieuwe rijksveldwachters
Door de tijdsomstandigheden is een
belangrijke uitbreiding van de Rijks-
veldwacht noodzakelijk geworden en
van overheidswege werd dan ook een
oproeping gedaan voor candidaten.
Het aantal plaatsen bedraagt 500 en
men is thans druk bezig met de schif
ting, daar het aantal gegadigden een
veelvoud hiervan is. De opleiding zal
geschieden te Hilversum, waar de Mo-
del-Politievakschool gevestigd is en het
is de directeur van deze school, mr. P.
Frima, die, naar „de Tijd” meldt, de
zen spoedcursus van zes maanden zal
leiden. De Regeering staat reeds een
crediet toe van 120.000.
18.000 arbeiders met 1300 vracht
auto’s aan het ruimen
„Er begint nu eenige teekening
komen in het opruimingswerk in
Maasstad. Wel stelt de
Honderdzestig ton staal rust met de
punt op een porceleinen isolator, welke,
naar de experts berekend hebben, een
druk van 450 ton kan weerstaan. Zie
hier het voetstuk van den 192 meter
hoogen zendmast, welke te Lopik is
verrezen.
Spoorwegverkeer door Rotterdam
hersteld
Met ingang van Zaterdag, 15 dezei^
zal het baanvak Rotterdam (Delft-
sche Poort Dordrecht, weer bij
het electrische net worden gevoegd.
De treinen zullen rijden, zooals op
de tabellen la en lb van het zoo
juist verschenen spoorboekje is aan
gegeven. Het station Rotterdam-Beurs
blijft echter nog uitgeschakeld.
De zenders.
En dan de zenders zelf. Zij bestaan
ieder uit zes trappen, waarvan de eerste
5 tezamen achter een lang paneel weg
gebouwd zijn. De zesde trap is in een
apart paneel ondergebracht.
Daar de beide paneelen een betrekke
lijk groote lengte hebben en wel 8 en 11
meter is het voor het overzicht ge-
wenscht, de beide zenderdeelen boven
elkander te plaatsen. De zenders zijn
zoodanig gebouwd, dat zij 100 pCt. ge
moduleerd kunnen worden en dat de
golflengte-constantheid tot een zeer hoo
gen graad van volmaaktheid is opge
voerd. Gegarandeerd wordt, dat de zen
ders gedurende een tijdsverloop niet
meer dan drie perioden zullen verschil
len van hun nominale frequenties.
De zenders zijn zoodanig gecon
strueerd, dat de trappen 1. 2 en 3
continu afstembaar zijn van 200-550 na.;
de trappen 4 en 5 zullen varieerbaar
zijn van 300-420 m. en de 6de trap
plus en min 10 pCt. ten opzichte van
de normale draaggolven.
Bij den algemeenen opbouw van de
apparatuur is er rekening mede gehou-,
Burgemeester de Vlugt waarschuwt
hen, die de orde verstoren.
In den voltallig bijeengekomen ge
meenteraad van Amsterdam, heeft de
burgemeester, dr. W. de Vlugt, een
korte openingsrede gehouden, waarin
hij ojn. de aandacht vestigde op de hou
ding der burgerij, in deze voor haar
zoo buitengewoon gewichtige tijdsom
standigheden, welke houding aanspraak
heeft op groote waardeering. Aan voor
spellingen waagt spr. zich niet en in de
toekomst vermag hij niet te zien. Maar
toch mag het oog niet gesloten worden
voor het feit, dat ondanks de be
moeiingen der Overheid, om dit te voor
komen, moeilijkheden zwaarder dan
thans te duchten zijn, moeilijkheden
die ons thans reeds met zorg vervul
len. Spr. hoopt dat ook in moeilijker
dagen dan wij thans beleven, die rust
en die zin voor orde de burgerij in het
algemeen zullen blijven kenmerken.
Verhelen wilde spr. niet, dat er enke
len zijn, die het er op gezet schijnen
te hebben, de rust en orde te verstoren,
enkelen, die bovendien van de gedach
te schijnen uit te gaan, dat er verschil
van inzicht bestaat tusschen de Duit
sche autoriteit en de gemeentelijke
overheid over hetgeen onder rust en
openbare orde dient te worden verstaan.
Die meening nu is, naar spr. bij meer
dan één gelegenheid is gebleken, vol
strekt onjuist en daarom meende hij die
personen ernstig te moeten waarschu
wen, teneinde te voorkomen, dat zij, op
De 192 meter hooge zendmast, het
160 ton wegende stalen gevaarte, welke
door de Nozema op het voor den bouw
van twee zenders te Lopik aangekochte
terrein is geplaatst, moet op de gevoe
lige plaat vastgelegd worden. Aldus had
de fotograaf besloten. En nog wel zoo,
dat iedereen duidelijk een indruk zou
krijgen, wat 192 meter hoogte wil zeg
gen. Het toestel wijst bijna loodrecht
omhoog als de foto gemaakt wordt. Het
resultaat? Men bekijke bijgaand plaatje
maar eens: wijlen de scheeve toren van
Pijnacker is er niets bij!
Hoe is men er in geslaagd hier stelt
de leek vragen om de zendmasten,
die tot basis hebben een gelijkzijdigen
driehoek met een zijde van 2.70 meter,
omhoog te krijgen? De expert, de man
die met groote getallen en uitgebreide
berekeningen goochelt als u en ik met
twee kaatsballen, somt op, hoe zulk een
zendmast gebouwd is. Let op: de eerste
30 meter zijn gemonteerd, terwijl dit
eerste stuk nog op den grond lag en wel
zoodanig, dat er tevens een montage
lift in gemaakt werd. Daarna is dit eer
ste stuk verticaal gezet, waarbij de
tuien, welke het precies in evenwicht
houden, goede diensten bewezen. En ver
volgens is men met den afbouw begon
nen. Eiken dag vorderde men 8 meter,
zoodat na 3) week de heele mast stond,
met een zoogenaamde klimkooi er in. En
met den tweeden mast, welke maar 166
meter hoog is, ging het op precies de
zelfde wijze.
De bouwers gaan er overigens niet
trotsch op, dat zij in betrekkelijk korten
tijd dergelijke kunststukjes tot stand
brachten. Voor hen stond het vast, dat
alles nauwkeurig berekend en getee-
kend was. Zóó moest het goed zijn,
’t Was ook goed!
„Als de heeren eens omhoog willen?”
De fotograaf kijkt mij aan en ik kijk
terug. 192 meter klimmen in een kooi,
waarin je alleen op de kracht van de
armen bent aangewezen? ’t Moge aan
lokkelijk zijn voor Michiel de Ruyter’s,
maar de man-van-de-krant voelt er
niets voor. Die bedankt voor het vrien
delijk aanbod. En de fotograaf dito,
want die werd duizelig alleen al bij het
staren omhoog in het gevaarte.
Wonderen der techniek! Zij, die van
verre de zendmasten zien oprijzen, den
ken er niet eens over na hoe men der
gelijke gevaartes eigenlijk op de plaats
van bestemming weet te brengen, of hoe
men ze in evenwicht weet te houden.
Maar zij, die hun nieuwsgierigheid van
dichtbij bevredigen, worden vervuld van
een diep respect voor de prestaties van
Hollandsche vakmenschen, die precies
uitgerekend hebben aan welke voor
waarden een moderne zender moet vol
doen om goed te functioneeren en die
er in geslaagd zijn in Nederland een
plaats te ontdekken, waar deze voor
waarden inderdaad het best vervuld
worden.
Zij vertellen iets van het hoofdge
bouw, waar in de kelderverdiepingen
tevens schuilkelder 20 k.m. aan kar
beis komt Daarnaast is het gebouw,
■waar de zendapparatuur reeds gedeelte
lijk is aangebracht, een hoogspannings-
gebouw. En daarom heeft men den vei-
ligheidsgrond zoo hoog mogelijk opge
voerd. Nergens zal men hout zien. En
evenmin zal het mogelijk zijn, dat lee-
ken door het openen van een verkeerde
deur in groot gevaar komen. Want opent
men een deur, die niet geopend mag
worden, dan wordt daardoor de span
ning van den zender afgeschakeld en
is het gevaar opgeheven. Een hoogspan-
ningsgebouw in optima forma: zeker,
dat mag men zeggen. Maar ook: een ge
bouw, waarin bezoekers zich volkomen
op hun gemak zullen voelen. Overal zijn
er voorzorgsmaatregelen getroffen.
Professor mr. A. M. de Jong voor
gedragen voor de benoeming
tot directeur.
Op de agenda van de op 1 Juli a.s*
te houden vergadering van aandeel-»
houders van de Nederlandsche Banlfi
staat als eenig punt vermeld de be
noeming van een directeur. Als num
mer één staat op de voordracht prof,
mr. A. M. de Jong, thans onderdirec
teur van de Bank.
Prof. nir. A. M. de Jong, is 48 jaar
oud. Sedert 1921 is hij bij de Neder
landsche Bank werkzaam. Op 1 Ja
nuari 1934 volgde hij mr. C. J. de
Vrieze op als chef van de afdeel ing
secretarie. Op 1 April 1935 werd prof,
de Jong onder-directeur.
Sedert 1 October 1932 is hij buiten
gewoon hoogleeraar aan de Neder
landsche Handelshoogeschool te Rot
terdam voor het geld-, crediet- eo
bankwezen.
den, dat in den vollen omvang reserves
aanwezig zijn; bij de kleinere onder
deden geschiedt dit door' het in twee
voud aanbrengen van die onderdeelen;
bij de grootere onderdeelen, zooals b.v.
de eindlampen, welke een vermogen
zullen hebben van 100 kW elk, is voor
de 4 bedrijfslampen per groep van 2
telkens 1 reservelamp ingebouwd, welke
door omschakeling oogenblikkelijk in
bedrijf gesteld kan worden in de plaats
van een lamp, welke tijdens het bedrijf
defect zou raken.
De voor den zender benoodigde span
ningen en stroomen worden deels ge
leverd door machines, deels door gelijk-
richters. Ook deze machines en gelijk-
richters zijn in duplo aanwezig, even
als de koelwaterpompen. Alleen de
groote gelijkrichters van de eindtrap-
pen zijn niet gedupliceerd, doch bezitten
een gemeenschappelijke reserve.
De dupliceering is ook doorgevoerd
in de stroomleveringen, welke geschie
den door de P.U.E.M. (Prov. Utrecht-
sche Electriciteits Mij.), die hiertoe een
hoogspanningsstation in het zender-
gebouw heeft ingericht, waar vier ka
bels van het provinciale net uitkomen.
Eén dezer kabels verbindt de zenders
rechtstreeks met de electrische centrale
en is dus practisch niet onderhevig aan
storingen, veroorzaakt door neven
belastingen.
De P.U.E.M. levert de energie bij een
spanning van 10.000 V4 deze spanning
gaat rechtstreeks door naar de groote
gelijkrichters, waar zij opgetransfor
meerd wordt tot 20.000 V. ten behoeve
van de beide eindtrappen van den
zender.
Voor de overige zendertrappen als
mede voor alle andere diensten, waar
voor electrische energie benoodigd is,
te
de
buitengewone
omvang van de werkzaamheden hooge
eischen aan de organisatie, maar het
werk vlot steeds beter.”
Deze mededeeling werd ons gedaan
door den chef van dg opruimingswerk
zaamheden, ir. C. Franx, die ook ver
telde, dat thans 18.000 mannen bij het
ruimingswerk zijn tewerk gesteld. Het
aantal vrachtauto’s, dat puin rijdt, wis
selt dagelijks, maar beweegt zich toch
om de 1300. Waarschijnlijk zullen niet
meer arbeiders worden aangenomen,
omdat men elkaar anders maar in den
weg zou loopen. Bovendien worden
alle arbeiders door tusschenkomst van
de arbeidsbeurs aangenomen, zoodat de
gemeentelijke technische dienst over
deze kwestie geen zorgen heeft.
Anders is het met het puinvraag-
stuk, dat binnen enkele weken een van
de meest urgente moeilijkheden van
Rotterdam is geworden. Op het groote
terrein langs de Rochussenstraat kan
men niet onbeperkt blijven doorgaan
met puin storten. De hoeveelheid puin,
die per schip vervoerd wordt, is be
trekkelijk klein, en de Schie is vrijwel
gedempt. Aan de Kortekade is men
bezig met het versterken van de oevers
van den Kralingschen plas, maar in
dien plas zelf kan geen puin worden
gestort, zelfs wanneer men deze oplos
sing, die van alle zijden protesten zou
doen opkomen, zou willen gebruiken.
De bodem van den plas is immers
veen en wanneer het zware puin daar
op gestort zou worden zou de puinlaag
steeds meer wegzakken, terwijl elders
in den plas de bodem steeds meer om
hoog zou komen. Het zou dus een
werk worden, waarmede men nimmer
gereed zou komen en ir. Franx beves
tigde, dat de gemeentelijke technische
dienst dit plan zelfs nimmer heeft ge
had. Momenteel is men bezig met het
zoeken naar gelegenheden om het puin
kwijt te raken, maar van vaststaande
plannen is nog geen sprake.
.4 De geruchten, dat bij het ruimings
werk zooveel ongevallen zouden zijn
voorgekomen, moeten naar het rijk der
fabelen worden verwezen. Natuurlijk
komt het voor, wanneer men met bijna
20.000 man werkzaam is, dat hier en
daar eenige ongelukken plaats hebben.
Publieke belangstelling
Dat de belangstelling van het pu
bliek voor het vraagstuk van het op
ruimingswerk groot is, ondervindt de
gemeentelijke technische dienst dage
lijks. Van verschillende zijden krijgt
men adviezen om het werk te vereen
voudigen. Dergelijke adviezen worden
alle door den chef van het werk be
oordeeld, hoewel de opgaven, die door
de adviseurs behandeld worden, niet
allemaal zoo eenvoudig zijn als som
migen wel denken. Een plan bijvoor
beeld om muren te sloopen door mid
del van een heistelling, waartusschen
een zware slinger tegen de muren zou
beuken, de manier waarop in de ge
schiedenis tijdens oorlogen stadswallen
werden aangevallen, is niet uitvoer
baar, omdat men dan niet weet, naar
welke zijde de muren zullen omvallen.
Nu men echter met ontplofbare stof
fen werkt is het sloopen van
zware stukken bouwwerk ten zeerste
vergemakkelijkt. Al zijn nog niet alle
moeilijkheden overwonnenhet gaat
met het opruimingwerk den goeden
kant op!
Van wachtgeldregeling wordt veel
gebruik gemaakt.
De directeur van den Rijksdienst der
werkloosheidsverzekering en arbeids
bemiddeling deelt mede, dat blijkens
gegevens, verzameld door het centraal
bureau voor de statistiek het aantal
leden van gesubsidieerde vereenigin-
gen met werkloozenkas in de week van
6 t/m. 11 Mei 1940 bedroeg 600.933,
waaronder 75.671 landarbeiders. Op
deze personen is van toepassing de
regeling der Werkloosheidsverzekering,
vervat in het Werkloosheidsbesluit
1917.
Van de 525.262 verzekerden zonder
de landarbeiders was 14,9 pCt. de
geheele week werkloos (in de vorige
verslagweek, 22 t/m. 27 April 14,8
pCt). Een gedeelte van de week was
werkloos 3,7 pCt. (vorige verslagweek
1,9 pCt.). Kennelijk weerspiegelt zich
in dit cijfer de werkloosheid, welke in
de laatste dagen dezer week is aan
gevangen.
Brengt men hen, die een gedeelte der
week werkloos waren, voor een derde
gedeelte (dus voor 2 dagen werkloos
heid) in rekening, dan verkrijgt
het werkloosheidspercentage 16,1
rige verslagweek 15,4).
In verband met den huidigen
stand wordt hoe langer hoe meer door
werkgevers gebruik gemaakt van de
mogelijkheid om met subsidie van de
overheid wachtgeldregelingen in het
leven te roepen, om het dienstverband
met het personeel, voorzoover het niet,
of niet volledig werk heeft, te behou
den. Zelfs door de groote Nederland
sche ondernemingen wordt thans van
deze mogelijkheid gebruik gemaakt
wordt de 10.000 V. in een NOZEMA-
transformatorstation neergetransfor-
meerd van 310 V.220 V., welke span
ning naar de verschillende motoren en
apparaten gevoerd wordt om omgezet
te worden in de spanning- en stroom-
soort, welke voor de verschillende dee-
len van den zender beschikbaar moet
zijn.
Het koelwater, dat voor het koelen
van gelijkrichterlampen en dergelijke
benoodigd is, stroomt rond in een ge
sloten koelsysteem, zoodat telkenmale
hetzelfde koelwater weer voor koelen
gebruikt wordt. Deze maatregel voor
komt de afzetting van ketelsteen en
dergelijke in de apparatuur. Teneinde
de warmte, welke in het koelsysteem
wordt opgenomen, af te voeren, wordt
‘dit water in z.g. tegenkoelers gekoeld
met water, dat uit op het terrein ge
slagen bronnen wordt gepompt. Alle
pompen voor deze handelingen zijn in
tweevoud aanwezig, nemen bij weige
ring automatisch elkanders werk over
en geven door het inwerkingstellen van
signaalinrichtingen van alle onregel
matigheden direct kennis. Indien on
danks deze maatregelen het koel
systeem zou haperen, b.v. door het op
drogen van de bronnen, kan men door
het omzetten van enkele handwielen
oogenblikkelijk koelen door middel van
water, dat door de drinkwaterleiding
wordt aangevoerd.
In de tusschenperiode, welke tijdens
dit omschakelen verloopt, zorgt een z.g.
hydrofoor-installatie voor het rond
persen van water langs de kostbare
zendlampen, zoodat oververhitting hier
van practisch nimmer is te vreezen.
Teneinde de zend-apparatuur ook te
kunnen beproeven op vol vermogen,
zonder dat energie behoeft uitgezonden
te worden, is een z.g. kunst-antenne
aangebracht, welke bestaat .uit een
systeem van spoelen, condensatoren en
gekoelde weerstanden, welke eenzelfde
electrisch beeld vertoont als de an
tennes en deze dus kan vervangen.
Werkt de zender normaal, dan wordt
de energie van de eind trap toegevoerd
aan een feederlijn, welke eindigt in een
feederhuisje, dat aan den voet van
beide maten is geplaatst Van deze
feederhuisjes wordt de energie door
daartoe passende afstemmiddelen aan
de masten, welke van het zelfstralende
type zijn, toegevoerd.
Teneinde een goede uitstraling te
verzekeren, zal men in den grond rond
om de masten aardnetten graven, be
staande uit straalsgewijze uitloopende
koperdraden, welke even lang zijn als
de uit te zenden golflengte.
En tot slot het antwoord op de vraag
hoeveel energie er verloren zal gaan
tijdens den toevoer naar den mast De
experts hebben ook dat uitgerekend.
Zij houden het er op, dat 90 pCt. van
de toegevoerde energie nuttig zal wor
den uitgestraald. De genomen maatre
gelen laten slechts speling voor een
verlies van 10 pCt, dat eerder minder
dan mèèr zal worden.
(Nadruk verboden).
Van de 300 schuil gangen
maar één beschadigd
Men is van gemeentewege reeds hier
en daar begonnen, d< schuilgangen
weer in goeden staat te brengen, wat
betreft de bekleeding met grond en
graszoden. Een werk, dat echter in
hoofdzaak wacht op het beschikbaar
komen van personeel.
Bij een gesprek, dat we met den chef
der Bouwpolitie, den heer ir. W. Val-
derpoort, hadden over deze schuilgan
gen, wees deze er op, dat deze uitvin
ding van den inspecteur der bouw-
rpolitie Meukmkamp zich proefonder
vindelijk als zeer gunstig had bewezen.
Van de 300 dezer schuilgangen in Rot
terdam is er sleehts één beschadigd,
namelijk aan den Westersingel. En dit
dan nog niet door vallend puin, doch
door een weggeslagen stuk topgevel.
Rotterdam heeft behoefte
aan 75.000 vierkante me
ter glas.
Volgens een ruwe schatting vaneen
deskundige, is te Rotterdam na 14 Mei
voor de vernieuwing van venster- en
spiegelruiten behoefte ontstaan aan
75.000 vierkante meter glas, waarbij
dan nog géén rekening is gehouden
met hetgeen in de binnenstad is ver
loren gegaan.
De Rotterdamsche glashandelaren en
de schilders-glazenmakers hebben da
delijk energieke pogingen aangewend
om in deze enorme behoefte te voor
zien. Men stond daarbij voor groote
moeilijkheden, want in de eerste plaats
waren de voorraden van alle handela
ren op één na, door brand vernietigd
of voor een zoo groot gedeelte bescha
digd, dat er hoegenaamd niets meer
van was te gebruiken. Men was dus
aangewezen op collega’s in den lande
en reeds spoedig kon men op de wegen
naar de omliggende gemeenten en de
naastbij gelegen steden auto’s en zelfs
sleeperswagens aantreffen, waarop
groote hoeveelheden glas konden wor
den geladen.
Men kan zeggen, dat in Rot
terdam thans ongeveer 40 pCt. van
alle gesprongen ruiten is vernieuwd.
Met aller medewerking is nu naar
ruwe schatting ongeveer 30.000 vier
kante meter glas in het gapend ven
ster van burger en winkelier geplaatst,
maar het zal nog wel één of twee
maanden duren, voordat in alle woon-
en winkelhuizen de ruiten zijn ge
plaatst
De oorzaak van dït lange tijdsver
loop is te zoeken in de omstandigheid,
dat ons land geen enkele vensterglasfa-
briek teltwij zijn aangewezen op den
invoer uit ’t buitenland. Vóór den oor
log leverden Engeland, Duitschland en
vooral België het glas, dat hier noodig
was, doch het is te begrijpen, dat En
geland als leverancier is uitgeschakeld
en België heeft zelf te veel glas noo
dig, dan dat men een redelijke hoe
veelheid uit dat land kan verwachten.
Er blijft dus alleen Duitschland als
glasleverancier over. Reeds is in han-
delskringen de mededeeling ontvangen,
dat voor het Duitsche glas een lever
tijd van 4 a 5 weken moet worden ge
rekend, doch met het oog op de ver-
voersmoeilijkheden kan» deze termijn
misschien wel worden vergroot.
'v flMM JJ. >*-«•
rs-, ƒ- - r
