professor
n en
spreken te Amsterdam
Dr. H. Colij
dr. J. R. Slotemaker de Bruine
DE HOUDING TEGEN
OVER DE NEDER
LANDSCHE UNIE
BINNENLAND
HAAGSCHE COURANT VAN MAANDAG 12 AUGUSTUS 194'0 TWEEDE BLAD, PAGINA 2
Distributie van grutterswaren
Niet geleverde, doch wel
gekochte textiel -
goederen
Pleidooi voor samen
werking op breede
basis
De Nederlandsche Unie
Voor aflevering vergunning noodig
Gezinstoeslag
Goedkoopere spoorbanen
De Leipziger Najaars-Messe
ONDERWIJS EN KERK
Druk bezochte vergaderingen
te Amsterdam
Aflevering van melkproducten
verboden
Stichting van een nieuwe partij
het
Meer dan 6000 exposanten uit 21 landen
Hiermede
in-
Vooral de toelichtingen, die van tijd tot
tijd in interviews op het program gegeven
werden, versterkten dien twijfel. En na
den derden Augustus werd die twijfel ze
kerheid.
Samenwerking op zoo breed
mogelijke basis
Een opheldering
Ter verduidelijking van de desbe
treffende mededeeling van 9 Augustus
wordt bericht, dat de koop en verkoop
van textielproducten tot 1 September
a.s. weliswaar door de handelaars ge
schieden kan zonder dat zij in het be
zit van een algemeene vergunning van
het Rijksbureau voor de distributie
van textielproducten door den handel,
doch dat de aflevering aan het publiek
uiteraard slechts kan plaats hebben
tegen inlevering van het benoodigde
aantal punten van de textielkaart.
Doorbetaling van naar de Oostmark
uitgezonden kinderen.
Vergadering te Eindhoven
Zaterdagavond werd een groote ver
gadering gehouden te Eindhoven, welke
door ongeveer 5000 personen werd be
zocht. Op deze bijeenkomst sprak inr.
J Linthorst Homan, die in algemeene
lijnen het programma der Unie uiteen
zette. Daarna lichtte prof. dr. J. de
Quay het gezichtspunt der Unie ten
aanzien van enkele economische vraag
stukken nader toe.
De vergadering werd besloten met
het zingen van, ,Mijn Nederland”.
Verlenging van rails leidt tot
bezuiniging
De secretaris-generaal, wnd. hoofd
van het Dept, van Sociale Zaken heeft
een brief gezonden aan de onderschei
dene gemeentebesturen, waarin hij me
dedeelt goed te keuren, dat de gezins
ledentoeslag voor kinderen, uitgezon
den naar de Oostmark, aan de onder
steunde hoofden van gezinnen wordt
doorbetaald.
Zaterdag is in de Apollohal de ver
gadering gehouden, welke door het
Provinciale Comité van A.R. Kiesver-
eenigingen in Noord-Holland, in overleg
met de betrokken instanties der Chr.
Hist. Unie is belegd en in welke ver
gadering als sprekers het woord voer
den de heeren dr. H. Colij n en prof. dr.
J. R. Slotemaker de Bruine.
Voor deze vergadering bestond een
zoo groote belangstelling ,dat de groote
zaal, die ruim 5000 personen kan be
vatten, bij lange na geen plaats bood,
om allen, die de vergadering wilden bij
wonen, plaats te bieden. Daarom werd
een drietal vergaderingen achter elkaar
belegd, n.l. des middags te half twee en
te vier uur en des avonds te half acht.
Tegen half twee, het aanvangsuur der
eerste vergadering, was de zaal dan ook
tot de laatste plaats bezet.
Terwijl, met begeleiding van het mu
ziekkorps „Dient den Heere” uit Am
sterdam-West werd gezongen, Ps. 90:1
en 9, betraden de bestuursleden van het
Provinciaal Comité der A.R. kiesver-
eenigingen in Noord-Holland met de
drie sprekers het podium.
De voorzitter van het Provinciaal Co
mité van A.R. Kiesvereenigingen in
Noord-Holland, prof. dr. V. H. Rutgers
ging hierna voor in gebed en sprak een
openingswoord, waarin hij alle aanwe
zigen, in het bijzonder de twee sprekers
hartelijk welkom heette.
Vervolgens verkreeg dr. H. Colijn het
woord.
Instituut voor arbeidersontwikkeling
zet zijn arbeid voort.
Het instituut voor arbeidersontwikke
ling heeft besloten, naar aanleiding van
de besprekingen met mr. M. M. Rost van
Tonningen, regeeringscommissans voor de
cultureele organisaties van de moderne
aibeidersbeweging, zijn arbeid voort te
zetten. In een tot de leden gericht mani
fest zal dit standpunt nader worden uit
eengezet
De Nederlanders te Hamburg
Het D.N.B. meldt uit Hamburg: On
geveer 3000 in Hamburg levende
Nederlanders hebben zich bij elkaar
aangesloten in de Nederlandsche ko
lonie te groot-Hamburg. De vereeni-
ging wil alle, in de Hanzestad Ham
burg wonende Nederlanders, in zoo
verre zij van arische afstamming zijn,
bijeen brengen.
deren (sanatorium Dekkerswald
beek en Heliomare, Wijk aan Zee)
mede-oprichter der vereeniging tot
vordering der wetenschap onder de
tholieken.
Van detaillist aan consument
toegestaan.
De secretaris-generaal, waarnemend
hoofd van het Departement van Land
bouw en Visscherij, brengt ter kennis,
dat met ingang van 10 Augustus 1940
tijdelijke aflevering van gecondenseer
de melk, melkpoeder, blokmelk en
gesteraliseerde melk, in blik verboden
is. Dit verbod geldt niet voor afleve
ringen van magere melkpoeder en voor
leveringen aan de Nederlandsche zui-
velcentrale, afdeeling zuiveL Evenmin
geldt dit verbod ten aanzien van nor
male afleveringen door producenten of
handelaren, niet zijnde detaillisten, aan
de industrie, welke melkpoducten
pleegt te verwerken.
Deze afleveringen mogen slechts ge
schieden, indien hiervoor door genoem
de centrale toestemming is verleend.
Onder normale leveringen worden in
het algemeen verstaan die leveringen,
welke overeenkomen met de afleverin
gen in 1939.
Aan de winkeliers is het voorts toe
gestaan hun voorraad gecondenseerde
melk of melkpoeder aan den consu
ment te verkoopen. Aanvulling van hun
voorraad zal tengevolge van dit ver
bod tijdelijk niet mogelijk zijn.
Die nuchtere, klare werkelijkheid be.
teekent internationaal, dat men de gewij
zigde toestanden op het continent van
Europa als feit moet aanvaarden. Hoe de
oorlog ook eindigt, naar den mensch ge
sproken kan men geen andere uitkomst
zien dan dat het Duitsche overwicht op het
vasteland van Europa moet worden aan
vaard. Dat een nieuwe orienteering op na
tionaal terrein noodzakelijk is, behoeft
wel geen betoog. Maar even duidelijk is
het, dat wij aan een vernieuwing van ons
staatsbestel tijdens de bezetting niet kun.
nen bouwen en ook niet moeten willen
bouwen, al zijn er tal van begeerten, die
wij in ons hart koesteren en al mogen wij
de omtrekken van het toekomstbeeld voor
ons zelf trachten in gereedheid te bren
gen. Her.oriënteering is ook op sociaal
en economisch gebied noodzakelijk, al
was het alleen maar door de veranderde
verhoudingen, die op het continent van
Europa geboren zijn. Maar hierbij zal men
er wel op hebben te rekenen, dat som
mige sociale of economische hervormin
gen zoodanig afhankelijk zijn van de toe
standen, zooals die na den oorlog zullen
zijn, dat het dwaasheid is er nu reeds
bespiegelingen over te houden.
Het blijkt niet het doel te zijn om te
trachten de bestaande organisaties en
stroomingen in ons volksleven in een bed
ding te brengen, teneinde een groote na
tionale beweging te verkrijgen, maar fei
telijk te komen tot de stichting van een
nieuwe partij, met de daarbij gedachte
algeheele oplossing van de andere op be
ginselen opgebouwde partijen. Ook is vrij
duidelijk aangekondigd, dat bijv, onze
jeugdbeweging, die bijna een eeuw oud
is, zal moeten worden samengesmolten
met de andere onder eenhoofdige leiding.
Toen spreker op 31 Juli in zijn advies
aan de kiesvereenigingen den raad gaf
zich voorshands te onthouden, zal dit
voorshands thans dienen te vervallen. Zoo,
vervolgde spr., zoo kan het niet, want
zoo wordt het voor 1/3 van het Nederland,
sche volk onmogelijk mee te doen.
Dit doet spreker leed voor de zaak, die
hem zeer ter harte ging. Het doet hem ook
leed voor het driemanschap, dat van goe
den wille is, maar dat door onvoldoende
inzicht in de structuur van het Neder
landsche volk het spoor bijster is ge
raakt. Op allerlei detailbezwaren tegen het
program gaat spreker thans niet in. Want
veel belangrijker blijft de vraag: als het
dan niet zoo kan, wat kan er dan wel
geschieden?
Naar wij vernemen zijn de Ned. Spoor
wegen voornemens over te gaan tot het
verbeteren van de spoorbanen door ver
lenging van de rails. Deze verlenging kan
op eenvoudige wijze geschieden. Een gang
bare spoorstaaflengte is die van achttien
meter. Twee zulke staven aaneengelascht
geven een staaf van 36 meter. Men ver
krijgt door dit lasschen niet alleen een
verbetering van de baan maar tevens lage
aanlegkosten Een spoorstaaf van 24 meter
is per meter duurder dan een van achttien
meter, zelfs een gelaschte spoorstaaf van
36 meter is per meter nog goedkooper dan
een van 24 meter. De spoorbanen kun
nen op deze wijze dus goedkooper worden.
Bovendien wordt bij toepassing van deze
werkwijze nog dit voordeel verkregen, dat
korte stukken spoorstaaf ook nog weer
productief kunnen worden gemaakt. Wan
neer de spoorstaaf wordt afgekeurd, dan
geschiedt dat ijoofdzakelijk om de slijtage
aan den kop. indien de koppen worden
afgezaagd blijven er stukken spoorstaaf
over, die nog volwaardiger bruikbaar zijn.
Door lasschen kunnen deze stukken dan
worden samengevoegd tot staven van de
gewenschte lengte. Het is de bedoeling om
het lasschen van de spoorstaven centraal
te don geschieden en wel in de werk
plaats voor den bovenbouw te Utrecht.
Het is echter noodig daarvoor een speciale
installatie te stichten, waar dit lasschen
electrisch kan geschieden. Bezwaren tegen
het vervoer van zulke lange staven zijn
niet aanwezig. Ook in het buitenland wor
den zij zonder eenige moeite toegepast.
De in te richten werkplaats zal uiteraard
van vrij grooten omvang moeten zijn, om
dat de staven niet alleen gelascht moeten
worden, maar ook geschaafd of gefraisd.
Al zulk streven schaadt de eensgezind
heid, die thans bovenal noodig is. Dit be.
teekent niet, dat men op sociaaLecono-
misch gebied intusschen niets kan ver
richten; alles wat kan strekken tot ver
sterking van het gemeenschapsbesef, tot
hechter samenbinding van het Nederland
sche volk met eerbiediging van de gees
telijke verscheidenheid, verdient met
kracht te worden gesteund.
Op zulk een besis zou het mogelijk zijn,
samenwerking te verkrijgen, waarvan nu
een derde deel van het Nederlandsche
volk om gewichtige redenen zich zal heb
ben te onthouden. In dit opzicht is er ook
in eigen kring nog heel wat te doen,
want ook daar werd wel wat heel erg
naast elkaar heengeleefd. Het is dan ook
verheugend te kunnen zeggen, dat Anti-
Revoluti onna i ren en Christelijk-Histori-
schen begonnen zijn hun eigen organisa
ties met elkander in aanraking te bren
gen, door een contact-commissie in het
leven te roepen, waarin die organisaties
met elkaar hun parallel loopende belangen
kunnen bespreken.
Spreker besloot met de betuiging van
zijn inzicht, dat de vormen waaronder een
groote nationale beweging zich moet
openbaren, bijzaak zijn, mits de leidende
gedachte van die vormgeving Nederlandsch
is in den historischen zin, dat volksinvloed
niet wordt buitengesloten.
Ook de vraag, welke personen leiding
moeten geven is bijzaak, mits deze leiders
inderdaad berekend zijn voor hun taak,
zuiver Nederlandsch denken en voelen en
een goede dosis historisch besef bezitten,
en tegelijk beseffen, dat de Nederlandsche
bevolking is samengesteld uit 1/3
roomsch-katholieken, 1/3 orthodox.protes-
tanten en 1/3 op wie het humanisme be
slag heeft gelegd Met alle twee aspecten
zal rekening moeten worden gehouden,
Rede dr. H. Colijn
Spr. ving aan met de herinnering aan
den titel van zijn jongste geschrift. Hij
heeft de critiek vernomen, dat men niet
op de grens van twee werelden moest
blijven staan, doch moedig de nieuwe we
reld, die voor ons lag, moest binnentreden.
Op zichzelf vereischt die critiek geen we
derlegging, omdat spreker het er mee
eens is. Alleen is het niet juist om het
nieuwe, dat nog grootendeels onbekend is,
ongezien te aanvaarden en het oude als
waardeloos weg te werpen. En toch zijn
er velen, die dit laatste zonder eenige be
denking doen. Met name geldt de critiek
dan ons staatsbestel en het partijwezen.
Wanneer spreker met die critiek gedeel
telijk instemt, dan is dat geen novum.
Twintig jaar lang heeft hij in woord en
geschrift op de fouten van de moderne
democratie gewezen. Fouten, die tot ge
volg hadden onzelfstandigheid van de ka
binetten, afhankelijkheid van de politieke
partijen, verzwakking van het eigen recht
der overheid. Ook de volksvertegenwoor
diging zelf is in de vervulling van haar
taak dikwerf gehinderd door druk van
buiten de Kamer. Maar omdat men op
fouten uit het verleden wijst, behoeft men
nog niet alles, wat als nieuw wordt aan-
geprezen, met gretigheid te aanvaarden.
Een wijze uit de Grieksche oudheid heeft
eens terecht opgemerkt, dat wanneer een
nieuwe tijd botst met een verleden tijd, de
groote kunst hierin bestaat, dat men het
goede in het nieuwe moet trachten te grij
pen, zonder het goede in het oude te ver
liezen. Daarom is het nuttig om op een
keerpunt der tijden een oogenblik op de
grens te blijven staan en oogen en ooren
de kost te geven. Dit rustig waarnemen
schijnt voor velen moeilijk, Van alle kan
ten klinkt het haastig geroep: er moet wat
gebeuren, er moet wat gedaan worden, en
dan liefst in hetzelfde tempo, waarmede
de Duitsche weermacht haar aanvallen
verricht. Men is daarbij al spoedig tevre
den en denkt iets gedaan te hebben, wan
neer men ergens een kaartje heenstuurt
met een adhaesiebetuiging. Maar om iets
te doen is meer noodig. Om iets te doen is
het hebben van bestuursmacht vereischt
en de vrijheid om die bestuursmacht uit
te oefenen. Aan die voorwaarde is op het
oogenblik echter niet te voldoen. Begrij
pelijk is het, dat men zoekt naar een
nauwer aaneensluiting, naar een hechter
samenbinding van het Nederlandsche volk,
omdat men niet ten onrechte daarin een
soort waarborg zoekt voor het behoud van
wat ons lief is
Ned. Herv. Kerk
Aangenomen naar Aalten ds. J. W. van
Petegem te Nijehaske.
Morgenavond om half 8 spreekt voof
de Vrije Geref. Gem., Menninckstraat 7.
te Scheveningen, ds. A. W. de Rover, va4
Vlaardingeu-
Volgens uit Leipzig ontvangen mededee-
lingen zal de Duitsche nijverheid op de ge
bruikelijke wijze aan de van 25 tot 29
Augustus te houden Najaars-Messe deelne
men. In dit opzicht zal er dus geen ver
schil zijn met de Messen in vredestijd.
De toetreding van buitenlandsche expo
santen wijst op een record. Behalve de
Duitsche taal zal ook de industrie van het
protectoraat Bohemen en Moravië expo-
seeren, terwijl verder collectieve tentoon
stellingen zijn aangekondigd van de vele
landen, waaronder Nederland. De grootste
collectieve inzending wordt die van Italië,
waarvoor ongeveer het viervoud van de
vroegere plaatsruimte is bestemd. Naast
de vermelde inzendingen komen er ook af
zonderlijke deelnemers uit landen als hier
boven genoemd en tevens uit Liechten
stein, Turkije, en Zweden. Alles bijeen
zullen dus 21 staten vertegenwoordigd
zijn.
Nieuw is op de Leipziger Najaars-Messe
de export-tentoonstelling van de radio-in-
dustrie in het „Ring-Messhaus”, die een
volledig overzicht zal bieden van de Duit
sche productie van ontvangtoestellen, gra-
mophoon- en radio-onderdeelen, enz. Dit
geschiedt vooral ter bevordering van den
uitvoer. In hetzelfde gebouw wordt een
groep gevormd van benoodigdheden en
materialen ten dienste van de industrie en
het bouwbedrijf, onder den naam „In-
dustrie-und Baubedarf”. De reeds in het
voorjaar aldaar (ter herdenking van het
vijfde eeuwfeest der boekdrukkunst) ge
houden Gutenberg-tentoonstelling wordt
herhaald. Een groote modeshow, waartoe
exposanten van de Textielmesse tezamen
met de mode-instituten van Berlijn eo
Weenen hun medewerking verleenen, zal
een overzicht geven van de nieuwste crea
ties.
Voor de muziekminnaars onder de tal
rijke vreemdelingen, die tijdens de Messe-
week in Leipzig vertoeven, geeft het Ge-
wandhaus-orkest naar gewoonte een extra-
concert, hetgeen ditmaal zal worden geleid
door den ook in Nederland welbekenden
dirigent Carl Schuricht
Gevaar voor het nationale?
Men zal nu vragen, of deze opvatting
niet leiden moet tot de vorming van een
aantal onderscheiden en elkaar bestrij
dende kringen, waardoor het nationale
zeer ver te zoeken zal zijn. Het antwoord
luidt, dat het tegendeel het geval is. In
1568 bestond een sterk-gefundeerde groep,
die tot concentratie-punt werd voor de
velen. Het is waarschijnlijk, dat dit ver
schijnsel zich herhalen zal. Want dage
lijks beter wordt beseft, dat „nationaal”
zonder vulling leeg is. Na den jongsten
storm wankelen personen, groepen, ja
heele partijen. Wie thans zal blijven staan,
behoeft een houvast voor zijn handen bo
ven en voor zijn voeten beneden. Wie dit
missen, wordt duizelig; er is een roep om
een steunpunt. Het is nationaal, die roep
te verhooren; het is on-nationaal, langs
het eigenlijke steunpunt heen te werken.
Neem de vrijheid. Gij zult haar niet kun
nen handhaven, doch juist vervallen eerst
tot een chaos en dan tot een mist; tenzij
ge in Gods openbaring de lijnen voor de
vrijheid vindt. Dat zien thans telkens
meerderen, ongeacht welk geesteskind ze
zijn en welke confessie zij belijden. Neem
de sociale bemoeienis. Zij is brandend
noodig; dan slechts aan het spook der
werkloosheid. Gerechtigheid en erbarmen
moeten ons voortjagen. Zij wellen ner
gens zoo krachtig als in Christus, die
barmhartige Samaritaan en heilige richter
tegelijk is. Het Christelijke is niet het
sectarische, doch het nationale bij uit
nemendheid. Spr. eindigt met een roep
om eenheid van allen, die bouwen op
hetzelfde fundament: met de waarschu
wing. dat men in dezen kring alle phari-
zeïsme moet bestrijden. Met den drang
dat dit geestelijk bezit de zware verant
woordelijkheid doe beseffen jegens heel
ons volk. Want christelijk is nationaal.
een Nederlandsche Unie, een gemeen
schappelijk gekozen naam, die geacht kon
worden na verloop van tijd waarschijnlijk
90 procent van het Nederlandsche volk te
representeeren. Om redenen, die niet ge
legen zijn in verschil tusschen de vijftien
heeren, heeft de uitvaardiging van dit ma
nifest geen voortgang kunnen hebben.
Een goede veertien dagen later duikt nu
plotseling een nieuwe Nederlandsche Unie
op, geleid door dezelfde personen (althans
twee personen van de drie), die aan de
vorming der eerste Nederlandsche Unie
hadden deelgenomen. Dit optreden ging
vergezeld van een geheel nieuw program,
dat sterk afweek van het program, waar
over overeenstemming verkregen was in
de eerste Nederlandsche Unie. Dit nieuwe
program wekte al dadelijk het vermoeden,
dat voor sommige volksgroepen het moei
lijk zou zijn met deze tweede unie, waar
over zij trouwens niet geraadpleegd wa
ren, mee te gaan.
Nationaal Front neemt nieuw gebouw
in gebruik.
De afdeeling Utrecht en omstreken van
het Nationaal Front is. naar wij vernemen
door het dagelijks groeiend ledental, voor
de noodzakelijkheid geplaatst om voor
haar werkzaamheden een vast middelpunt
te kiezen. Dit middelpunt zal worden ge
vestigd in het pand Minnebroedersstraat
11. De openingsplechtigheid zal Woensdag
a.s. door den leider van Nationaal Front,
Arnold Meijer, worden verricht. De afdee
ling Utrecht verkrijgt door dit huis, ge
naamd „De Vesting”, de beschikking over
een noodzakelijke vergaderruimte, terwijl
tevens gelegenheid ber'aat voor het onder
brengen van de agentschappen voor het
Nederlandsche Dagblad en het weekblad
.de Weg”.
De Nederlandsche Unie.
In dit verband wilde spreker iets mede-
deelen over den gang van zaken met de
Nederlandsche Unie en van deze gelegen
heid gebruik maken, om zijn advies aan
de kiesvereenigingen in het openbaar toe
te lichten.
Den eersten Juli van dit jaar zijn te
*s-Gravenhage bijeengekomen een twaalf
tal personen, twee aan twee afkomstig uit
de zes groote politieke partijen. Voor de
anti-revolutionn. waren dat de heer Schou
ten en spr. zelf. Deze twaalf personen,
overtuigd van de noodzakelijkheid van
grooter eensgezindheid, besloten er naar
te streven, dat de politieke partijen hun
verschillen laten rusten en dat zij zich
zouden vereenigen op een kort program
van actie, dat aller instemming zou moe
ten hebben. Die algemeene instemming
werd gemakkelijk verkregen en vijf dagen
later (6 Juli) werd een tweede vergade
ring gehouden, waarbij ook aanwezig wa
ren drie heeren van de Nederlandsche Ge
meenschap. Weer twee dagen later, den
achtsten Juli, werd ook met deze heeren
overeenstemming verkregen over een ge
meenschappelijk door de 15 heeren uit te
vaardigen manifest. Op 18 Juli was er dus
Dr. N. P. van Spanje overleden
Zaterdagnacht is in den ouderdom van
81 jaar te Amsterdam overleden dr. N. P.
van Spanje, oud-geneesheer-directeur van
het Onze Lieve Vrouwe Gasthuis te Am
sterdam.
Dr. van Spanje werd in 1859 te Utrecht
geboren. Hij studeerde aan de Universi-
teit te Utrecht, alwaar hij in 1887 tot
doctor in de geneeskunde promoveerde.
De overledene was vele jaren klinisch en
poloklinisch assistent van professor Tal
ma te Utrecht. Daarna werd hij benoemd
tot geneesheer-directeur van het An-
dreas-ziekenhuis aldaar. Van 1897 tot
1932 was hij geneesheer-directeur van
het Onze Lieve Vrouwe Gasthuis te Am
sterdam. Van den beginne af was dr. van
Spanje buitengewoon lid van den centra-
len gezondheidsraad te Utrecht. Later
was hij ook lid van den gezondheidsraad
te 's-Gravenhage. Verder was hij lid van
verschillende staatscommissies. In 1918
werd dr. van Spanje gekozen tot lid van
de Provinciale Staten van Noord-Hol
land.
Dr. van Spanje was oprichter en voor
zitter der vereenigde R.K. herstellings
oorden voor longlijders en zwakke kin-
Groes-
en
be-
ka-
Vergaderingen te ’s-Hertogenbosch
en Eindhoven
De Nederlandsche Unie heeft Zaten*
dag te ’s-Hertogenbosch vergaderd ia
het Concertgebouw, waar mr. Lint
horst Homan en prof, de Quay het
woord gevoerd hebben.
Bij de opening werd een couplet ge-
zongen van het Wilhelmus. Hierop
verzocht de heer Kommer Klein het
lied „Mijn Nederland” te zingen, waan-
aan staande gevolg werd gegeven.
Vervolgens nam mr. Linthorst Ho.
man het woord. Deze wees er op, hoe
nagenoeg geheel ons volk graag zijn
taak wil zien en wil aanpakken, doch
dat blijkbaar ook nu het onderlinge
wantrouwen remmend werkt. Er is een
groep jongeren in ’t geheele land, die
reeds inzag, dat de nood der werkloos»
heid niet ’n losstaande fout in ons werk-
systeem was, doch voortkwam uit het
gebrek aan werkelijk gemeenschap»,
besef en daadwerkelijke naastenliefde,
een wonde, van buiten aangebracht en
van binnen uit verergerd.
De oude schijnwerper van het on.
derlinge wantrouwen is thans op het
programma en het werk der Neder,
landsche Unie gericht, ofschoon ieder
kan gevoelen, dat de vaderlandsche
taak thans duidelijk is. In het land
moet snel en zonder aarzelen verbeterd
worden, wat verbeterd kan worden, in
een nieuw tempo met een nieuwe ge.
zindheid en een werkelijke offervaar.
digheid. Jegens den bezetter en jegens
het buitenland moet men doen blijken,
dat het Nederlandsche volk zich reeds
nu aangordt voor pittigen arbeid onder
de nieuwe Europeesche verhoudingen,
waarin het, één met Nederland over
zee, zakelijk en cultureel veel zal kun
nen verrichten, gelijk ook in vroeger
eeuwen.
Kommer Klein declameerde na deze
rede een gedicht van Anton van Duin
kerken, „Nieuw Nederlandsch Lied”.
Rede prof, de Quay
Vervolgens nam prof, de Quay het
woord. Op de eerste plaats wenscht de
Nederlandsche Unie, aldus spr„ voor
ons volk te behouden het Christelijk
karakter, vrijheid van kerk en gods
dienst. Er zal nieuwbouw noodig zijn,
doch de genoemde fundamenteele waar
den zullen wij tot het laatste verdedi
gen. De hoofdzaak is, dat het besef
duidelijk is geworden, dat een nieuwe
wereldorde op komst is. Men moet een
blinde zijn, wanneer men meent, dat
de oude verhoudingen en dingen zul
len terugkeeren. Er zal vernieuwing
moeten komen. Men zal zich daarach
ter moeten scharen, indien'men het in
eigen handen wil houden en het Neder
landsche karakter er van wil bewaren.
Thans geldt vooral de mentaliteit, die
aanvoelt, dat het algemeen belang
gaat boven dat van den enkeling.
De Unie zal in vertrouwen op de
autoriteiten moeten trachten inderdaad
de noodige veranderingen en vernieu
wing tot stand te brengen. Het drie
manschap zal hiertoe al het mogelijke
doen.
De vergadering werd besloten met
het zingen van „Mijn Nederland”.
De regeling voor maïzena; griesmeel of
puddingpoeder
De secretaris-generaal, wnd. hoofd
van het departement van Landbouw
en Visscherij maakt bekend, dat met
betrekking tot den met „105” genum
merde bon van het algemeen distribu-
tiebonboekje, welke gedurende het tijd
vak van 22 Juli tot en met 8 Septem
ber a.s. recht geeft op het koopen van
maizena, griesmeel of puddingpoeders,
het volgende is bepaald.
Aangezien in den handel thans nog
een groot aantal pakjes maizena met
een inhoud van 225 gram voorradig is,
kan goedgekeurd worden, dat tot een
nader te bepalen dag deze pakjes wor
den gekocht tegen afgifte van twee
der bovengenoemde met „105” genum
merde bons. Het betreft hier een be
paalde fabrieksverpakking. In verband
hiermede is bepaald, dat slechts pakjes
maizena van 225 gram, welke reeds
voor 22 Juli 1940 waren vervaardigd,
tegen afgifte van twee bons „105” ge
kocht kunnen worden.
Met betrekking tot puddingpoeders
is verder bepaald, dat de met „105”
genummerde bon recht geeft op het
koopen van twee pakjes puddingpoe
der, waarvan elk ten hoogste 50 gram
zetmeel bevat, dan wel drie pakjes
puddingpoeder, waarvan elk ten hoog
ste 33 gram zetmeel bevat.
Van de samenstelling der pudding
poeders zal dus afhangen, of tegen af
gifte van één bon twee of drie pakjes
verkocht mogen worden. Het is echter,
ongeacht de samenstelling van het
puddingpoeder, verooden meer dan
drie pakjes per bon te verkoopen.
Voorts zal op den met „105” genum
merde bon inplaats van puddingpoeder
ook puddingsauspoeder gekocht kun
nen worden, en wel tot een hoeveel
heid welke ten hoogste 100 gram zet
meel bevat. Het is echter, ongeacht de
samenstelling, verboden meer dan 6
pakjes puddingsauspoeder te£en
levering van een bon te koopen.
In verband met het bovenstaande
wordt er de aandacht op gevestigd,
dat onder de distributieregeling vallen
alle soorten puddingpoeder en pudding
sauspoeder, die geheel of ten deele zijn
vervaardigd van producten, bereid uit
granen, rijst of tapioca.
Niet meer dan 30 punten in mindering
Naar aanleiding van de vele vragen,
hoe gehandeld moet worden ten aan
zien van textielgoederen, die reeds vóór
29 Juli gekocht, maar nog niet geleverd
zijn, deelt de secretaris-generaal van
Handel, Nijverheid en Scheepvaart
mede, dat in afwijking van alle terzake
reeds gepubliceerde mededeelingen, de
aflevering van reeds vóór 29 Juli ge
kochte „groote stukken” slechts is toe
gestaan, indien hiertoe vergunning is
verkregen van den plaatselijken distri-
butiedienst.
Aanvragers dienen hierbij, hetzij
door overlegging van een desbetreffen
de schriftelijke verklaring van den
leverancier, hetzij anderszins aan te
toonen, dat zij het betreffende klee-
dingstuk inderdaad vóór 29 Juli heb
ben gekocht en dat dit nog niet aan
hen is afgeleverd.
De vergunning moet schriftelijk wor
den aangevraagd bij den distributie-
dienst van de gemeente, waar men in
het bevolkingsregister is ingeschreven,
en is slechts geldig gedurende een
maand na dagteekening.
Bij aflevering van de goederen moet
de kooper een ontvangstbewijs aan den
winkelier afgeven.
Bij afgifte van een speciale vergun
ning tot aflevering dezer „groote stuk
ken” worden door den distributiedienst
30 punten van de textielkaart verwij
derd, indien de puntenwaardeering van
het gekochte „groote stuk”, tezamen
met die van de reeds op het aanvraag
formulier voor de textielkaart opge
geven „groote stukken” meer dan 30
punten bedraagt. Indien echter bij de
uitreiking der persoonlijke textielkaart
deze 30 punten reeds van de kaart wa
ren verwijderd, omdat aanvragers
zich andere „groote stukken” hadden
aangeschaft, worden bij de uitreiking
van de speciale vergunning geen ver
dere punten van de kaart afgeknipt.
Rede professor dr.
Slotemaker de Bruine
Vervolgens sprak prof. dr. J. R.
Slotemaker de Bruine over het Neder
landsche volkskarakter.
Wij zijn samen aldus spr. om ons
bewust te worden van ons volkskarakter
en van onze eigen plaats in het volks
geheel. Een volk draagt een stempel. Het
is niet maar een verzameling van perso
nen, wonend op eenzelfde stuk grond; het
volksleven is niet maar de som van maat
regelen op administratief, economisch en
ander gebied. Een volk is een grootsche
innerlijke eenheid met eigen ziel en
eigen stempel.
Het is geen toeval, dat meer dan vroegèr
de menschheid zich daarvan bewust wordt.
Alom, waar Duitschers wonen, breekt de
eene Duitsche ziel naar buiten. Zoo willen
wij een klaar naar buiten treden van de
Nederlandsche ziel.
Wie die ziel doorschouwt, ontwaart er
elementen, die niet gelijksoortig zijn. Hier
bij denkt spr. niet aan verschil van in
zicht inzake financieele, organisatorische,
economische vragen; verschillen, welke er
zijn, doch die niet al te tragisch behoeven
genomen te worden. Hij denkt aan wat
hooger reikt en dieper ligt; aan de onstof
felijke wereld, waarin onze wortels liggen
en zonder welke wij veroordeeld zijn om
in de materie op te gaan en onder te
gaan. Als daarover Nederlanders spreken,
zeggen zij niet allen hetzelfde. Zij zijn niet
gelijk religieus, nóch gelijk als het den
invloed geldt van dit religieuze op heel
het openbare levensgebied. Dit is een feit;
de kernvraag is nu, hoe dit feit gehan
teerd wordt.
Men kan het aldus hanteeren: dat de
eenheid van het nationale, het „volksche”
boven al is, zoodat de elementen, die
verscheidenheid brengen, op den achter
grond moeten treden, al zijn zij op zich
zelf nog zoo waardevol. De diepste gees
telijke overtuigingen hebben dan slechts
recht van bestaan, indien zij zich in de
volksverbondenheid laten invoegen en
daaraan ondergeschikt willen zijn.
Men kan het bedoelde feit echter ook
aldus hanteeren, dat men de diepste be
ginselen niet op den achtergrond kan
laten dringen, omdat een aldus gekochte
eenheid te duur gekocht zou zijn. Vraag
niet zoo klinkt het dan dat wij bij
onzen hartstochtelijken dienst aan ons eene
volk het geestelijke beneden het nationale
schatten. Dit kunnen wij niet.
Wij hier heden in de Apollo-hal aldus
spreker zeggen onvoorwaardelijk het
tweede.
Neem ons, zoo vragen wij, ten bate van
ons volk, zooals wij zijn. Vraag ons niet
het heiligste, dat wij bezitten, buiten het
openbare leven te plaatsen. Vraag dat
niet, juist ter wille van ons volk.
Vooreerst zoudt gij door anders te doen,
onszelf verzwakken en daarmede dus het
volksgeheel. Met verzwakte stukken kan
men niet een krachtig geheel bouwen. Wat
wij zijn, zijn wij door Christus, niet enkel
voor de binnenkamer, doch ook voor het
openbare leven. Maak niet van ons halve
menschen of minder dan dat.
Bovendien zal het nationale, het „volk
sche” een geestelijken inhoud moeten heb
ben; anders blijkt het hol.
Nu zijn wij bij de kern van de kwestie.
De Rijkscommissaris heeft op 29 Mei ver_
klaard, niet onze vrijheid ons te willen
ontnemen en niet ons volkskarakter te
willen vernietigen. Best. Maar hij zeide
nog iets. Ter bepaling van ons volkskarak
ter noemde hij onzen vrijheidsoorlog tegen
den geloofsdwang. Dat sloeg den spijker
puecies op den kop. Zonder 1568 zou ons
volkskarakter anders gevuld zijn; 1568
stempelt ons. De geestelijke vrijheid zit
ons in het bloed. 1568 is echter niet 1789.
De Fransche revolutie bracht een ver
draagzaamheid, verkregen door de onder
schatting van de geestelijke goederen; en
deze was er dan ook naar. Willem de
Zwijger vocht voor de geestelijke vrijheid
om de hooge waarde der geestelijke goe
deren. Terwijl 1789 leidt tot secularisatie
van het openbare leven, bewaart 1568 ons
het geestelijke goed. Dit is specifiek
Nederlandsch karakter. De Rijkscommis
saris wil het ons bewaard zien. Laten
Nederlanders niet pogen het ons te ont
nemen
Er is helaas reden, dit met grooten
ernst te zeggen; niet van Duitschers, doch
van Nederlanders, particulieren en ambte
naren, ontwaren wij pogingen, welke, als
ze doorgezet werden, op zeer groot verzet
zouden moeten stuiten in de kringen, die
hier vergaderd zijn; doch waarlijk niet
alleen bij rechtzinnige protestanten, doch
evenzeer bij roomsch-katholieken en vrij
zinnigen.
Men moet nog een stap verder gaan in
het bepalen van het Nederlandsche volk.
Niemand verstaat de Duitsche ziel buiten
Luther om; niemand verstaat de Neder
landsche buiten Calvijn om.
wordt natuurlijk niet speciaal gedoeld op
kerkelijke of dogmatische grootheden; het
stempel van het gansche volksleven is in
geding. Wij in Nederland vragen, dat het
geen God ons geschonken heeft, door-
dringe niet alleen in de kerk, doch ook in
de opvoeding, de school, de jeugdbewe
ging, den barmhartigheidsdienst. Onze
Christelijke instituten willen wij met man
en macht bewaren; wie daarvan afdoet,
verarmt het Nederlandsche nationale ka
rakter.
Spreker begint op den voor grond te
stellen, dat hij voor zich nog altijd bereid
is tot samenwerking op zoo breed moge
lijke basis. Die samenwerking was ver
kregen in het program van de eerste Ne
derlandsche Unie. Die samenwerking is
nog mogelijk, indien men zich niet ver
liest in fantasieën. Maar de nuchtere,
klare werkelijkheid tot uitgangspunt
neemt.
wil men op vruchtbare resultaten kunnen
rekenen.
Wat tot nu toe door spreker gezegd is,
was bedoeld voor het Nederlandsche volk
in zijn geheel, voor zoover dit althans naar
hem luisteren wiL
Daarna richtte spreker zich tot zijn
engere geestverwanten met de vermaning
ook in eigen kring reformatie niet uit
het oog te verliezen.
Nadat dr. Colijn zijn rede had beëin.
digd werd gezongen Ps. 68 1 en 17.