J aar
Haagsche Courant van Donderdag 22 Augustus 1940
De Wieringermeerpolder
tien iaar oud
Kinderspel
STADSNIEUWS
BINNENLAND
Bom tot ontploffing gebracht te Amsterdam
5
Fransche kinderen bij hun spel op een buiten gevecht getstelden pantsertractor
Wederopbouwproblemen
Een boerderij, onmiddellijk na het gereedkomen in het voorjaar 1935
Dezelfde boerderij met ontwikkelde tuinbeplanting in Juni 1939 I
1
Maatregelen ter besparing op
bouwmaterialen
Hout en ijzer moeten zoo min moge
lijk gebruikt worden
Dö heer C. L. de Bruyn, secretaris
der Wieringermeer-directie.
ONGEVEER 70 SCHOLEN NOG
AAN HET ONDERWIJS
ONTTROKKEN
DERDE BLAD, PAGINA 1.
Benzine duurder
Ishii geeft zijn indrukken uit
Nederland weer
Eenige belangrijke data
Ml
(Van onzen specialen verslaggever.)
I.
(Holland)
Dit aantal wisselt echter steeds
deze
Dr. ir. J. A. Ringers aan het woord.
Wieringer-
de
gereedgekomen.
Convent der Prot. Chr. Patroonscen-
trales in Nederland en het Chr.
Nat. Vakverbond in Nederland
Aanvrage om goedkeuring van
bouwwerken
iets schrijven over den grootschen
arbeid, welke in den Wieringermeer
polder verricht is om duizenden bun
ders zeebodem om te zetten in vrucht
baren grond.
A
A
A
A
A
A
s
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
X
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
V
V
V
V
V
V
V
V
V
V
V
V
V
V
V
V
V
V
V
V
V
V
V
V
V
V
V
V
V
V
s
V
V
V
V
V
V
V
V
S
V
5
Vorige week zijn Paramaribostraat en
-plein te Amsterdam door Engelsche
vliegers gebombardeerd. Een van de
neergeworpen bommen is toen niet
ontploft. Gisteren is deze tot ontplof
fing gebracht, hetgeen met de grootste
zorg door de Duitsch" genie geschied
is. Boven: de schade, welke in de
kamer werd aangericht, waar de bom
terecht kwam en niet ontplofte. Onder:
het maken van een kuil midden op het
Paramaritoplein, waarin de bom tot
ontploffing werd gebracht.
ruilverkaveling komen en diep ingrijpen
in het privaatbezit van terreinen. Het
gevolg hiervan is, dat in vele plaatsen
het verwoeste deel van stad of dorp
moet worden onteigend. Daarna moet
met den onteigende worden overlegd,
waar en hoe hij zal mogen opbouwen”.
„Tengevolge van den nieuwen uitleg
der verwoeste gebieden zullen grootere
vlakken aan straten en pleinen moeten
worden aangelegd, dan voor de verwoes
ting der plaatsen aanwezig was. Men
kan deze bezwaarlijk ten laste van den
wederopbouw brengen, maar zij moeten
worden gebracht ten laste van die ge
meenten, welke hun stratenplannen
wenschen te verbeteren. Dit zal er toe
leiden, dat de gemeenten niet meer vra
gen dan beslist noodzakelijk is.”
Ir. Ringers wijst er voorts op, dat op
dit oogenblik vele materialen schaarsch
zijn en dat deze daarom slechts gebruikt
moeten worden voor werkelijk belang
rijke doeleinden.
„Bij de beslissing trad naast het ma
terialenvraagstuk ook het sociale vraag
stuk op den voorgrond. Men mocht het
bouwbedrijf in Nederland niet plotse
ling stopzetten en men had hoop, dat
het daarna ook niet noodig zou zijn.
Van de groote hoeveelheden werken,
welke onderhanden waren, geschat op
een waarde van 240.000.000, kreeg 95
pCt. vergunning om voortgezet te wor
den. Doch daarmede is ook een groot
gat geslagen in den materiaalvoorraad
van Nederland.”
„Wet blij ft nog genoeg over om op be
scheiden schaal met wederopbouw te
beginnen, maar het staat wel vast, wan
neer import van bouwmaterialen bezwa
ren blijft ondervinden, de wederopbouw
zeer bemoeilijkt zal worden”.
Ter overdenking (een uitspraak van
den heer de Bruyn): „Met groote
voortvarendheid is de Wieringermeer
landbouwkundig en sociaal opge
bouwd. Daarmede is een polder ge
schapen, welke er naar streeft aan ’t
hoofd te komen van de Nederlandsche
landbouwgebieden, zoowel wat de
boeren betreft als den polder in het
algemeen. Zóó is de Wieringermeer een
woon- en werkgebouw bij uitnemend
heid geworden, ’t Aantal inwoners
dat thans reeds ongeveer 5000 be
draagt zal ook gestadig toenemen.
Zooals altijd bij het scheppen van een
nieuw woongebied, is ook hier
1940: 12 April, de Tweede Kamer
aanvaardt het wetsontwerp.
Ter attentie: deze jaartallenlijst be
oogt uitsluitend een kort overzicht
van de voornaamste gebeurtenissen te
geven. Tal van andere, haast even be
langrijke data, zijn er niet op vermeld.
Zij, die het bovenstaande echter in
zich opnemen, kunnen er zich voors
hands op beroemen, méér van Neder
land’s twaalfde provincie te weten dan
het gros der Nedelanders
groei aanvankelijk snel gegaan. Thans
is de tweede periode, die van de nor
male ontwikkeling aan de beurt. En
hoe het in de toekomst worden zal?
Dat is op dit oogenblik moeilijk, heel
moeilijk te zeggen. En dus wordt daar
omtrent liever het zwijgen bewaard!”
De situatie thans? Wel, de jongste
cijfers, dateerend van 1 Mei 1940 ge
ven aan, dat er toen 334 boerderijen
in de Wieringermeer waren en 158 ak-
kerbouwbedrijven, 151 gemengde bet-
drijven en 25 weidebedrijven.
Samen beslaan deze een oppervlakte
van ruim 12.000 h.a. Daarnaast is als
los land een kleine 1000 h.a. uitgege
ven, waarvan ongeveer de helft aan
tuinders van het randgebied is ver
huurd. Voor uitgifte blijft nog ruim
3500 h.a. beschikbaar, welke over 58
akkerbouw-, 88 gemengde bedrijven en
1 weidebedrijf verdeeld zullen worden.
Het was de bedoeling om dit jaar den
laatsten, nog beschikbaren grond uit
te geven. De tijdsomstandigheden heb
ben echter roet in het eten gegooid,
vooral wat het aanschaffen van ’t be-
noodigde bouwmateriaal betreft. Daar
waar men niet verder kan, wordt de
grond in eigen exploitatie gehouden.
Dit brengt natuurlijk mede, dat de
grond niet zoo intensief bewerkt
wordt, als wanneer de eigenaren van
de 77 kleine bedrijven, welke er zou
den komen, zelf de hand aan de ploeg
zouden slaan. Er zullen dan ook geen
De Regeeringscommissaris voor den
wederopbouw heeft een schrijven gezon
den aan alle gemeentebesturen, waarin
hij er aan herinnert, dat bij het besluit
wederopbouw 1 is vastgesteld, dat voor
de uitvoering van alle bouwwerken op
het gebied van den waterbouw, spooy-
bouw, wegenbouw, burgerlijken Jbouw en
utiliteitsbouw zijn goedkeuring vereischt i
is. De Regeeringscommissaris bepaalt bij
dezen, dat voor wat betreft werken,
waarvan de kosten in totaal minder dan
500 beloopen, stilzwijgend aangenomen
mag worden, dat zijn goedkeuring is
verkregen. Voor het uitvoeren van der
gelijke kleine werken behoeft deze goed
keuring van heden af dus niet meer te
worden aangevraagd.
De Regeeringscommissaris neemt aan,
dai er van de zijde der gemeentebestu
ren op zal worden toegezien, dat van
deze regeling geen misbruik wordt ge
maakt door groote werken bij gedeelten
uit te voeren e.d.
handelsgewassen op dezen grond ver-»
bouwd worden. Wel graan! En dat is.»
voor de voedselvoorziening, een prak
tische oplossing.
Besluiten wij dit eerste artikel, ge
wijd aan den Wieringermeerpolder.
met de mededeeling, dat in het over
zicht van den uitgegeven grond niet
de boerderijen begrepen zijn, welke in
blijvende Staatsexploitatie gehouden
worden. Hiervoor is een oppervlakte
van ongeveer 1000 h.a. bestemd, ver
deeld in 37 boerderijen. Voor deze
laatste zullen overeenkomstige pacht
sommen betaald moeten worden als de
aan particulieren verpachte bedrijven.
Aan het hoofd van elke boerderij staat
een zoogenaamde zetboer, terwijl de
verantwoordelijkheid voor de uitvoe
ring in handen gesteld is van de Wie-
ringermeerdirectie, welke door een
inspecteur bijgestaan wordt Waarom
deze vorm van exploitatie ingesteld is?
Bij wijze van proef. Men wil graag
weten of hiermede even gunstige fi-
nancieele resultaten verkregen kunnen
worden als bij de exploitatie door par
ticuliere ondernemers. Maar tevens
krijgt men hierdoor een waardemeter
op het gebied van de agrarische pro
ductie. In het voorjaar van 1939 wer
den de eerste 7 bedrijven in dezen
vorm in exploitatie genomen, waarna
15 andere bedrijven in het najaar 1939
volgden. Het is de bedoeling om in
den herfst van dit jaar de 15 overige
bedrijven in blijvende Staatsexploita
tie te nemen.
(Nadruk verboden.)
Op 21 Augustus 1930 viel de polder
droog. En nu? Nu is de zeebodem,
welke een oppervlakte van ongeveer
20.000 h.a. beslaat, volledig in cultuur
gebracht. De plannen om op 21 Augus
tus 1940 een feestelijke herdenking te
organiseeren, zijn, in verband met de
tijdsomstandigheden, opgeborgen.
Nog steeds wisselt het aantal scho
len, dat aan het onderwijs onttrokken
is, doordat er personeel van den Op-
bouwdienst of Rotterdamsche geëva-
cueerden in gelegerd zijn.
Ongeveer 70 van de 360 scholen zijn
nog bezet. Dit aantal wisselt echter
steeds. Ook komt het nog al eens voor,
dat de bezetting van school wisselt.
Men tracht namelijk er voor te zorgen,
dat de eene wijk niet overbelast wordt,
zoodat het onderwijs daar meer dan
elders stagneeren zou.
Thans zijn nog 10 a 12 scholen bezet
door Rotterdamsche geëvacueerden.
Men tracht ze in andere gebouwen on
der te brengen, hetgeen echter moeilijk
is.
Verwacht wordt, dat in de toekomst
een deel van het personeel van den
Opbouwdienst naar elders zal vertrek
ken, zoodat das eveneens een aantal
scholen vrij zal komen.
Normaal duurt het een week, voordat
een schoolgebouw weer geschikt is
voor het onderwijs.
Met ingang van heden zal de regee
ringscommissaris voor den wederopbouw
de goedkeuring, welke vereischt wordt
voor het ondernemen van bouwwerken,
voorloopig slechts verleenen, indien bij
het ontwerpen door hem ontworpen
richtlijnen ter besparing van hout en
ijzer zijn in acht genomen en onder de
voorwaarde, dat deze richtlijnen bij de
uitvoering eveneens in acht genomen
worden, alles voor zoover dit uit een
oogpunt van bouwtechniek verantwoord
is en voor zoover het geen buitengewone
financieele nadeelen medebrengt.
Aanvragen voor de goedkeuring van
bouwwerken, waarbij naar het oordeel
van den regeeringscommissaris voor den
wederopbouw niet voldoende met de
noodzakelijkheid tot besparing rekening
gehouden is, zullen terzijde gelegd wor
den. Aan den aanvrager zal hiervan
mededeeling worden gedaan. De Regee
ringscommissaris behoudt zich voor zich
hieromtrent advies te doen uitbrengen
door de plaatselijke diensten van bouw
en woningtoezicht. Aan deze diensten zal
hij ook de controle op de naleving van
deze richtlijnen bij de uitvoering van de
bouwwerken kunnen opdragen.De aan
vragen voor de goedkeuring van bouw-
„Tien jaar Wieringermeer 1930/40”
is de titel van een boekwerkje van
een kleine 60 bladzijden, dat in
de inleiding met een halve veront
schuldiging als een uitgebreide „Ex-
cursiegids Wieringermeer” betiteld
wordt. En dat zou ’t eenige zijn en
blijven ter herdenking van ’t feit, dat
-het gisteren 10 jaar geleden was,
is, dat de Wieringermeerpolder droog
viel, ware het niet, dat er nog kranten
in Nederland zijn, welke oog hebben
voor dergelijke jubilea, die ’t geheele
land eigenlijk in feeststemming zou
den moeten brengen. Och, in norma
ler tijden zou dit ongetwijfeld het ge
val zijn, zou met name in den polder
zelf op 21 Augustus het een en ander ge
beurd zijn, dat op een zoo gedenkwaar-
digen dag een juist licht wierp. De
plannen om het droog vallen van den
eersten Zuiderzeepolder feestelijk te'
gedenken zijn helaas echter opge
borgen, want „daar is het op dit oogen
blik wel allerminst de tijd voor”, zoo
als de secretaris van de Wieringer
meer directie, de heer C. L. de
Bruyn, het uitdrukt.
Er is op 21 Augustus niets gebeurd,
en deze dag is, net als de reeks dagen
welke daaraan vooraf ging, voorbij
gegleden.
Géén feestelijkheden in den polder,
géén feest in het land. Uit.
Maar Aan is tegelijkertijd de man-
van-de-krant achter zijn schrijfmachi
ne weggedoken. En de laatste gaat,
aan de hand van een uitvoerig gesprek
met den heer de Bruyn en aan de
hand van het herdenkingsboekske,
In Gemeentebestuur, het maand
schrift van de Vereeniging van Neder
landsche gemeenten, komt een vijftal
artikelen voor over den wederopbouw
en verschillende vraagstukken, welke
daarmede samenhangen.
In de eerste plaats is opgenomen een
publicatie van de hand van dr. ir. J. A.
Ringers, den Regeeringscommissaris
voor den wederopbouw.
De heer Ringers begint met vast te
stellen, dat nu het verkeer voor zoover
mogelijk is hersteld binnen onze lands
grenzen en de onderwaterzettingen zijn
drooggelegd, het regeeringscommissa-
riaat nog voornamelijk als opdracht
heeft, den wederopbouw van steden,
dorpen en gebouwen en al hetgeen daar
mede samenhangt.
Bij den wederopbouw onderscheidt ir.
Ringers dan vier onderwerpen, welke
hij vervolgens behandelt.
Het eerste is de techniek. Bij de be
spreking hiervan wijst de schrijver er
op, dat de verwoestingen in vele ge
meenten de mogelijkheid hebben ge
schapen om, nu vele verkeersobstakels
tevens zijn verdwenen, betere plannen
tot uitvoering te brengen dan tot dus
verre mogelijk is geweest. Het regee-
ringscommissariaat werkt nu samen met
deskundigen op het gebied van stede-
bouw en het ontwerpen van streekplan
nen om vah goede plannen verzekerd
te kunnen zijn.
Qe heer Ringers wijst dan op de ver
schillende problemen, welke zich bij de
uitvoering voor kunnen doen. „Wanneer
een nauw gebouwde stad of dorpskom
is verwoest, acht ieder het vanzelfspre
kend, dat het nieuwe plan ruimer zal
zijn uitgelegd en dit het moderne ver
keer beter zal doorlaten. Maar dat heeft
het gevolg, dat de vroegere bewoner
niet altijd op zijn oude plaats kan her
bouwen. Men moet dus tot een soort
Met ingang van Dinsdag j.l. is de
benzineprijs met drie cent per liter
verhoogd en gebracht op 21 cent.
werken dienen met het oog op de toet
sing aan deze richtlijnen vergezeld te
gaan van een beschrijving of voorloopig
project, waarin de voor deze toetsing be-
noodigde gegevens vermeld zijn. Deze
stukken dienen door den opdrachtgever
of diens gemachtigde in tweevoud te
worden ingezonden op de wijze, vermeld
in het van zijnentwege beschikbaar ge
stelde aanvraagformulier voor goedkeu
ring van de uitvoering van een bouw
werk. Deze maatregelen, welke in druk
verschenen zijn, worden op aanvrage
door de gemeentebesturen beschikbaar
gesteld.
Het D.N.B. meldt uit Tokio: De uit
Nederland naar Japan teruggekeerde ge
zant Ishii heeft in eenige persgesprekken
zijn stellige vertrouwen in de Duitsche
eindoverwinning uitgesproken. Gevraagd
naar zijn indrukken over het leven in
Nederland verklaarde hij, dat Duitsch-
land de Nederlandsche tradities eerbie
digt en de Nederlandsche bevolking goed
en vriendelijk behandelt De Rijkscom-
missaris, rijksminister Seyss-Inquart,
heeft terstond de vereischte maatregelen
genomen. Hij heeft daarbij elke kwetsing
der gevoelens van de Nederlanders ver
meden en grooten tact getoond. Er
heerscht in het land volkomen rust. De
zaken en bedrijven en industrieele onder
nemingen werken als tevoren.
z»»»»»»»»»»»»»>»»»»»»»»»»»»»x
A V
A
Het was gisteren, 21 Augustas,
tien jaar geleden, dat de Wierin
germeerpolder droog viel en dat
dus een mijlpaal bereikt is in de
grootsche plannen tot afsluiting
en gedeeltelijke droogmaking der
voormalige Zuiderzee. Twintig
duizend h.a. zeebodem zgn in de
afgeloopen 10 jaar in exploitatie
genomen, duizenden vinden er
thans hun bestaan.
Het is in verband met dezen ge-
denkwaardigen 21 sten Augustus,
dat wij één onzer redacteuren
de beteekenis van het in cultuur
brengen van den Wieringermeer
polder in een tweetal artikelen
zullen laten toelichten. Bijgaand
publiceeren wij diens eerste
bijdrage.
A
.3«««««««««««««««<««««««««««\x
Het Convent der Prot. Chr. Patroons-
centrales in Nederland en het Chr.
Nat. Vakverbond in Nederland, waarin
de Chr. Boeren- en Tuindersbond, de
Chr. Middenstandsbond, het Chr. Werk
geversverbond en het Chr. Nat. Vak-
verbond reeds gedurende verscheidene i
jaren onderling contact onderhouden,
is voornemens om op Donderdag 29
Augustus a.s. in het Gebouw van Kun
sten en Wetenschappen te Utrecht een
vergadering te beleggen van het kader
der aangesloten leden. De vergadering
vangt aan om half drie. Als sprekers
zullen optreden de heer A. Stapelkamp,
voorzitter van het C.N.V., tevens ge
durende 1940 voorzitter van het boven-
genoemde convent, de heer H. W.
Tilanus te ’s-Gravenhage, prof. dr. J.
R. Slotemaker de Bruine te Wassenaar
en prof. dr. K. Dijk.
Het doel der bijeenkomst is, om in
dezen tijd als convent gezamenlijk met
alle andere Chr. sociale organisaties in
Nederland, te getuigen van de de nood
zakelijkheid en de beteekenis van de
chr. sociale beweging voor het geheele
Nederlandsche volk.
.LPoiygoonJ,
Alvorens dieper in te gaan op ver
schillende details moge hier uit de af-
geloopen tien jaar eenige belangrijke
data volgen, waard om zóó in de leer
boekjes Vaderlandsche Geschiedenis
op te nemen, teneinde de Nederland
sche schooljeugd hiermede vertrouwd
te maken. En dan wordt begonnen
met:
1929: 29 Juli, de Wieringermeerdijk
gereed.
1930: 21 Augustus,
meer droog.
1930: 21 October, de eerste rogge ge
zaaid.
1930: 1 December, eerste poststation
te Slootdorp geopend.
1931: 1 November, het hulpschooltje
te Slootdorp geopend.
1932: 1 Mei, de eerste arts in Sloot
dorp gevestigd.
1932: 16 Augustus, eerste school van
de stichting „de Wieringermeerscho-
len” met 4 leerkrachten en 128 leer
lingen geopend.
1932: 3 September, eerste erf-
Pachtsacte wordt gepasseerd voor de
uitgifte van een perceel bouwgrond.
1934: October, aanbesteding van den
bouw der eerste 100 woningen te Wie-
ringerwerf.
1934: 1 November, eerste uitgifte
van 95 boerderijen in den polder.
1935: 21 Augustus, vijfjarig bestaan
Ieestelijk te Middenmeet gevierd.
1936: 26 Februari, opening graan-
beurs te Middenmeet.
1937: 31 Mei, de wet tot instelling
Van een openbaar lichaam voor de in-
Sepolderde Wieringermeer en nader
Uan te wijzen ingepolderde of te pol
deren gedeelten van ’t IJsselmeer be-
bereikt ’t Staatsblad.
1938: 1 Januari, het openbaar
lcbaam „de Wieringermeer” in wer
ing gesteld.
1939: Waterleiding en electriciteits-
°Orzieningen in den loop van dit jaar
gereedgekomen. En P.T.T. treft de
oorbereidingen voor de volledige tele-
°°nvoorziening.
1940: 25 Januari, indiening bij de
Weede Kamer van ’t wetsontwerp tot
‘helling van een gemeente „Wierin-
gernieer”.
R
