De Nederlandsche kinderen in
de Oostmark
Haagsche Courant van Zaterdag 21 September 1940
i n
U
prachtige omgeving
Kostelijke vacantieweken in een
.-.-in
STADSNIEUWS
BINNENLAND
Dr. J. SCHOEMAKER f
Onvergetelijke indrukken
’(Van een bijzonderen medewerker.)
Na een artikel, dat poogde een indruk te
geven omtrent de wijze waarop de Neder
landsche kinderen, die naar de Oost
mark waren genood, in dit verrukkelijke
land hebben geleefd, moge nog
een poging volgen de landschap
pelijke omgeving te schetsen, waar
in de Nederlandsche jeugd een aantal
kostelijke vacantieweken heeft door
gebracht. De kinderen woonden in Linz,
in Gmunden, Ebensee, Hallstatt, Bad
Ischl en in welke, temidden der bergen,
zelfs in dezen tijd vredig sluimerende
plaatsjes al niet meer. Zij woonden er in
jeugdtehuizen en bij particulieren. Over
het algemeen waren de kinderen, die in
bet gezin van hun pleegouders waren op
genomen, beter te spreken over den gang
van zaken, dan zij, die zich begrijpe
lijkerwijze hadden te schikken naar de
orde, welke een samenleven in grooter
verband nu eenmaal eischt. De jongens
en meisjes, die bij pleegouders waren
ondergebracht, verkeerden wel in zeer
bevoorrechte omstandigheden. Zij geno
ten een aanzienlijk grootere bewegings
vrijheid. Ver scheidenen zijn met het ge
zin de bergen in getrokken.
wat
Geen verwoeste gebieden
(Foto-archief)
lm weissen Rössl
Noodwoningen te Rotterdam betrokken
Het- stemmingsvolle kerkhof in Hallstatt
kPolygoon’f*
Chirurg van internationale
vermaardheid
Medicus die tal van stadgenooten aan
zich verplichtte.
hunne
hebben
de na-
Eenmanwagens gaan per 1 October
verdwijnen
Het geheele industriegebied van het
Rijnland, waar wij middendoor reden,
was één woud van walmende schoor
steenen.
De begrafenis
De teraardebestelling van het stof
felijke overschot zal Dinsdag a.s. om
12.30 uur op de begraafplaats Oud Eik
en Duinen alhier geschieden.
VERANDERINGEN OP DE TRAM
LIJNEN 4, 7 EN 14
de
de
Ter gelegenheid van zijn 25-jarig
jubileum aan het Gemeente-ziekenhuis
hier ter stede, is op ondubbelzinnige-
VIERDE BLAD, PAGINA 1.
Een vroolijk groepje Hollandsche kinderen in de omgeving van Linz,
vol aandacht voor een gedresseerd en adelaar Schimmelpenning h.)
Het eerste twintigtal noodwoningen van
de bijna duizend, welke te Rotterdam den
eerstvolgenden tijd op het programma
staan, is gistermiddag door gedupeerde
stddgenooten betrokken. Aangezien deze
woningen bestemd zijn voor degenen, die
letterlijk niets meer bezitten, heeft de
dienst van maatschappelijk hulpbetoon de
meubileering en de stoffeering van deze
eenvoudige houten woningen ter hand ge
nomen.
In het land, waar onze Nederland
sche kinderen hebben vertoefd, in de
Oost-Mark, ervaart men niets van den
oorlog. Onze kinderen hebben er een
kostelijke rust gevonden, ze hebben
een schat van herinneringen meege
bracht naar het vaderland. Mogen zij,
door vreemde landen te hebben leeren
zien, het eigen land beter leeren be
grijpen. Z ij hebben nu ervaren, hoe
zeer andere volken hun eigen land,
hun eigen streek liefhebben, hoe zi.
zichzelf weten te blijven, moge dit
indien noodig hun eigen g*evoel van
nationale waarde en waardigheid heb
ben gevormd, in elk geval gevoed.
Dan is het doel, dat Gauleiter Eigru-
ber aan deze reis stelde, ook ideeël
in vervulling gegaan.
In de kabelbaan
Van Bad Ischl zijn zij stellig wel
naar Ebensee getrokken om met de
kabelbaan te zweven naar den 1625
meter hoogen Feuerkogel. In de gla
zen kooi hebben zij tusschen hemel en
aarde gehangen. Geruischloos glijdt
de kooi langs de bergwanden, waar
de sierlijkste sparretjes groeien, sy-
metrisch van vorm als groene pago
den langs het grijs van de bergen.
Intusschen zakt het dal steeds dieper
weg, de menschen worden veel, veel
kleiner dan wat wij menschjes noe
men, zware roodbonte ossen lijken
Onze Lieve Heersbeestjes, die peute
rige karretjes achter zich aansleepen.
Tenslotte buigt het dal weg achter
een bergkam en men zweeft boven
een heir van lansen: het sparrebosch
tegen de berghelling. Tusschen de
stammen liggen stapeltjes lucifers:
versch gehakt hout. Over drie steun
punten zweeft de kooi naar boven,
bij elk steunpunt wiegt de kooi een
weinig en dan wordt men wat wee in
Op onze heen- en op onze terugreis
hebben wij een indruk kunnen krijgen
van Duitschland in oorlogstijd. Het
leven gaat normaal zijn gang, op het
land ziet men de boeren werken, in de
steden ziet men de arbeiders naar hun
werk gaan, op de stations komen vele
reizigers. De reis leidde door die ge
bieden, waarvan het „gerucht” wil,
dat ze verwoest zijn. We reden van
Oberhausen over Düsseldorf en Duis
burg naar Keulen. Vóór Oberhausen
waren wij voorbij Elten, Emmerik en
Wezel gekomen. Van verwoestingen
hebben wij geen spoor te zien gekre
gen, niet, omdat men er ons verre van
heeft gehouden, of omdat men de rij
tuigen had geblindeerd, maar omdat
er geen verwoestingen waren.
In de Kaiservilla bij Bad Ischl er
vaart men, dat de Oostmarkers ook
een krachtig, nabij verleden weten te
waardeeren. Want in deze eenvoudige
woning van Keizer Franz Joseph,
waar elk ding getuigt van het uiterst
sobere leven van dezen monarch,
spreekt men met eerbied over dezen
grijsaard. Ontroerd wijst men het ver
trek, waar hij de beroemde woorden
sprak: „op deze wereld is mij niets
bespaard gebleven”.
De reis naar de kinderen in de Oost-
Mark hebben de Nederlandsche jour
nalisten gemaakt onder leiding van
dr. Herbert Wissmann, den referent
voor buitenlandsche politiek, toege
voegd aan het Rijkscommissariaat
voor de bezette Nederlandsche gebie
den, die zich een voortreffelijk reis
leider heeft getoond.
Temidden van deze schoonheden
van cultuur en natuur hebben Neder
landsche kinderen mogen vertoeven.
Ze hebben er den vriendelijken aard
van de Oostmarkers leeren kennen,
menschen, die net als de Nederlanders
een roemrijke geschiedenis de
mogen noemen, die gestreden
tegen onderdrukkers en tegen
tuur, maar die van nature een zuiver
gevoel hebben voor traditie.
Tenslotte: ook aan het Wolfgang-
meer hebben Nederlandsche kinderen
hun vacantie doorgebracht. In Sankt
Wolfgang in het over de geheele we
reld bekende hotel lm weissen Rössl.
Aan het vredige meer ligt het
plaatsje met zijn pleintje vlak aan
het water. Zij zullen er geroeid heb
ben, misschien zelfs zijn zij het kerkje
eens binnen gegaan om stil de gouden
pracht te ondergaan van het Gothi-
sche altaar van de Tiroler Pacher.
En als zij goed hebben opgelet is het
hun niet ontgaan, dat hier een nieu
were tijd, uit eerbied voor de kracht
en de schoonheid van een sterk ver
leden terzijde is gegaan. Het barokke
hoofdaltaar, dat onder de viering
staat, met al de weelde en den over
daad van zijn tijd, liet het werk van
Pacher de plaats, welke het sinds
eeuwen had. Wat waarlijk groot is,
weet elkander te waardeeren en het
verdraagt elkander.
Heel wat gemakkelijker, omdat op
den Pöstlingberg valkenier Wedde zijn
koninklijke dieren vertoont. Hij heeft
zijn valken geleerd vrij uit te vliegen
en weer als hij dat wenscht
op zijn hand terug te komen. Maar
valkenier Wedde, die Nederland ook
kent en deze Nederlandsche kinderen
nieuws uit eigen land weet te ver
tellen als hij gaat praten over Val-
kenswaard en de valkenjacht, welke
daar ook nu nog wordt bedreven,
heeft meer pijlen op zijn boog. Hij
is de eenige valkenier ter wereld,
die adelaars heeft gedresseerd. Zijn
vogels wieken met hun vlucht van één
meter zeventig boven de bergen en
als Wedde zijn loer de kunstmatige
prooi ophoudt, komen de vogels
terug. Nu zal het den kinderen iets
zeggen als ze leeren, dat Jacoba van
Beieren op de valkenjacht toog, zoo
hebben zij in de Oost Mark onge
merkt een stukje aanschouwelijke va-
derlandsche geschiedenis genoten.
wijze gebleken, hoe groot en hoe alge
meen de waardeering was, welke in
breede kringen voor dr. Schoemaker
persoonlijk en voor den voortreffelijken
medicus werd gevoeld.
De gouden medaille onzer Gemeente,
een onderscheiding, welke tot dusver
slechts aan hoogst verdienstelijke figu
ren binnen de Gemeentegrenzen werd
toegekend, gaf aan de officieele erken
ning en dank vanwege het Haagsche
Gemeentebestuur een nobelen vorm.
Dr. Schoemaker moet bij die gelegen
heid wel overtuigend gevoeld hebben,
hoe warm men hem en zijn werk heeft
gewaardeerd.
Tijdelijke maatregel wegens te veel
aan personeel
De directie van de Haagsche Tram-
wegmaatschappij heeft, naar wij ver
nemen, het noodig geacht per 1 October
a.s. de eenmanwagens op de tram
lijnen 4, 7 en 14 af te schaffen. Deze
maatregel zal gelden gedurende
wintermaanden. Geleidelijk zullen
eenmanwagens van genoemde lijnen
een volledige bezetting, dus naast be
stuurder ook een conducteur, krijgen.
Tengevolge van de verduisterings-
maatregelen en het verbod om na 10
uur ’s avonds op straat te zijn is, be
grijpelijkerwijze, het vervoer van pas
sagiers teruggeloopen.
Daar komt bij, dat het personeel na
de demobilisatie weer is gestegen.
Door de getroffen bepalingen, dat het
personeel, dat voor de gemobiliseerde
werkkrachten in dienst is genomen,
niet ontslagen mag worden, verricht
het bestuurders- en conducteursperso-
neel veel minder uren dienst. Om nu
hierin verandering te brengen is door
de directie van de H.T.M. besloten de
lijnen 4, 7 en 14 met volledige bezet
ting te laten rijden.
Men is echter wel van plan als de
verhoudingen weer gewoon zijn gewor
den, opnieuw het eenmanwagen-
systeem in te voeren, ddar door invoe
ring hiervan per jaar de kosten met
100.000 gulden verminderd worden.
de maag. Het is niet te vergelijken
met vliegen, al heeft men toch de
sensatie los van de aarde te zijn.
Boven op den Feuerkogel in het
Höllengebirge heeft men een vrij uit
zicht over bergen, meren en dalen.
Op den Feuerkogel lag reeds de eer
ste sneeuw en ijverige botanici onder
de journalisten togen op zoek naar
Edelweiss. Diep beneden den bergtop
lag een bergmeer te glinsteren en
op het gladde watervlak dreef een
zeilboot. Het scherp afgeteekende zeil
wekte op het zachte groen van het
water herinneringen aan den witten
driehoek van den opbouwdienst.
De kinderen, die in Hallstatt aan
de Hallstattersee hebben gewoond,
waren opgenomen in een uiterst merk
waardige wereld. Aan het onyx-zwarte
meer, dat den indruk wekt van een
Noorsche fjord, ligt dit eeuwenoude
dorp van zputwinners. Een smalle
weg slingert tusschen het meer en de
barre steile rotswanden naar het
dorpje. Een goede vijfhonderd meter
voor het plaatsje moeten alle auto’s
stoppen: autoverkeer is verboden in
Hallstatt. Eén auto zou er wel kunnen
rijden, maar verkeer is ondenkbaar
dwars door deze opstapeling van hui
zen. Men heeft er gewoekerd met de
ruimte. Er was niet veel plaats hori
zontaal, daarom vond men de oplos
sing verticaal. In het hart van het
plaatsje ligt een marktpleintje met
een primitieve pomp en dat pleintje
is een dal in een berg van huizen
en huisjes. Het lijkt wel of men de
huizen op eikaars daken heeft ge
bouwd, maar ze staan, al is het maar
met een meter tusschenruimte, los
van elkander. Zoo zijn er sleuven vrij
gebleven, waar hellende paden en
trappen doorloopen en menigmaal
■staat men verrast voor een kostelijk
poortje, dat den blik vrij laat op een
bruisenden waterval. Het klateren
van het water hoort men door heel
het dorp en men zou kunnen gelooven
het ruischen van de zee te hooren
te midden van deze vredige bergen.
Hallstatt, dat in den winter slecht?
zeven minuten het zonlicht te aan
schouwen krijgt zoo diep ligt het in
het dal verscholen is een van de
wonderlijkste plaatsjes in de gouw
van den Boven-Donau.
Ook na zijn afscheid van het Ge
meente-ziekenhuis is de chirurg Schoe-
maker in ons midden gebleven. Hij was
een raadsman, niet alleen voor hen,
die in zorg en soms in wanhoop bij
hem aankiopten, maar ook meer en
meer voor de jongere medische gene
ratie. Heel wat jonge doktoren en
chirurgen hebben met zijn inzichten,
methode en kennis hun voordeel ge
daan. Zijn heengaan laat ook in dit
opzicht een leegte achter. Maar
blijft, is de dankbaarheid, die zij, die
hem kenden, Schoemaker’s nagedachte
nis blijven toedragen. Moge het besef
van dit medeleven van talloozen, een
troost zijn voor zijn nabestaanden.
Tal van onderscheidingen zijn dr.
Schoemaker ten deel gevallen, o.a. de
navolgende
Commandeur in de orde van Ismail
III van Egypte, ridder in de orde van
den Nederlandschen Leeuw, officier in
de orde van Oranje Nassau, medaille
van koning Albert van België, Roode
Kruis-medaille van Zuid-Slavië.
Zijn vele verdiensten zijn op inter
nationaal wetenschappelijk gebied er
kend. Hij was Honorary fellow of the
American College of Surgeons (F.A.
C.S.), Hon. member of Chicago Surgical
Society, de American Society for gastro
enterology, de British Association of
Sursery, de British orthopaedic Society
en de International Association te New-
York.
Dr. Schoemaker was eerelid v. d. Ned.
Mij. tot bevordering der Geneeskunde,
afd. ’s-Gravenhage, van de Italiaansche
Societa Piemontese de Chirurgia, en
van de Poolsche .Vereeniging v. Heel
kunde. Voorts was hij membre associé
de l’Académie de Chirurgie de France,
membre étranger de la Société de Chi
rurgie de Lyon, membre correspondant
de l’Académie de Médicine de Belgique,
eerelid v. d. Société de Traumatologie
et des Maladies professionelles-Bel-
gique, membre correspondant étranger
de la Société de Gasto-entérologie de
Paris, Post-graduate association of Ame
rica, Korrespondierendes Mitglied der
Deutschen Gesellschaft für Chirurgie,
der Gesellschaft der Arzte, Wien, der
Gesellschaft der Chirurgen, Wien, der
KönigL Verein der Arzte, Budapest,
president van het Congres voor gastro-
enterologie te Brussel 1935, president
van het Congres van de Société Inter
nationale de Chirurgie, Kaïro 1935, en
Honorary Fellow of the Royal Society
of Medicine-London 1939.
Dr. Schoemaker was een der oprich
ters van de Ned. Vereeniging voor
Heelkunde.
Hoe het ook zij, alle kinderen heb
ben eenige weken in een landstreek
vertoefd, waar het geweld van den
oorlog niet alleen verre van bleef,
maar waar de natuur hen een schoon
heid heeft geopenbaard, welke zij
ongetwijfeld hun leven lang niet zul
len vergeten.
De kinderen in Linz hebben genoten
van het nog zacht glooiende bergland
schap. In de stad zullen zij menig
maal hebben uitgekeken naar den
Pöstlingberg, welke bekroond wordt
door de beide slanke, smetteloos witte
torens van de bedevaartskerk. Hoog
boven de stad staat dit blanke bede
huis als een boven alle aardsch ge
woel uitrijzend gebed. Van den Pöst
lingberg zullen zij menigmaal hebben
genoten van het wijde uitzicht over
de stad, de grillige bochten van den
Donau en de majesteitelijke bergen
van het Salzkammergut.
In Gmunden hebben zij de Traunsee
met haar witte zwanen en haar gordel
van machtige bergketens leeren ken
nen. Zij zullen zich later, veel later
misschien nog herinnerén, hoe zij
wandelden langs de boorden van dit
zilveren meer. Verdroomd tegen de
kale bergwanden sluimert hetinge
togen Slot Orth naast zijn vierkanten
toren. En zooals dat ook in ons land
met verscheidene oude behuizingen
het geval is, is dit slot thans aan
de jeugd gewijd. Men heeft er een
voortreffelijk jeugdtehuis ingericht.
Gemzen en adelaars
In Bad Ischl, waar het meerendeel
van de kinderen bij pleegouders is
ondergebracht, ervoeren zij de pracht
van de wouden, welke eens voor het
overgroote deel jachtdomein van Kei
zer Franz Joseph waren. Misschien
hebben zij er de herten gezien en wie
maar geduldig genoeg was heeft de
kans gehad gemzen te zien springen
over de hooge, kale rotswanden, zoo
als de kinderen uit Linz heel wat
gemakkelijker weliswaar de ko
ninklijke vlucht der adelaars hebben
kunnen bewonderen,
HONDENSCHOUW EN WIND-
HONDENRENNEN
Op Zondag 29 September a.s. te één
uur zal de Kynologenclub „De Hofstad”
in samenwerking met de ’s Graven-
haagsche Windhondenrenvereeniging op
het terrein van laatstgenoemde ver
eeniging aan den Bezuidenhoutsche-
weg, alhier, een hondenschouw houden,
afgewisseld door windhondenrennen en
dressuurproeven met honden, welke
voor het publiek kosteloos toeganKr
lijk is.
Honden van verschillende rassen voé
len worden getoond en door een offi
cieel erkend keurmeester worden ge
keurd en besproken.
De huisjes van Hallstatt hebben
zich rond de kerk gevoegd. Bij de
kerk liggen twee doodenakkers. "Een
oud graf toont een Christoforus, die
machtig als hij in zijn overmoed is,
bezwijkt onder het Kind, het Licht
der Wereld. Een Hallstatter heeft dit
bewogen beeld in hout gesneden en hij
hield daarmede de traditie van zijn
dorp hoog. Want Hallstatt is niet al
leen beroemd om zijn opgravingen,
welke vondsten blootlegden, waaruit
blijkt, dat vijf duizend jaar geleden,
in het vroege steenen tijdperk, de
menschen reeds naar dit beschutte
oord kwamen om er zout te winnen.
Het gaat terecht prat op zijn houtsnij-
dersschool, waar de kostelijkste
volkskunst wordt gesneden in het
vaak weerbarstige hout.
Een bekende figuur uit den Haag,
wiens roem zich overigens ver buiten
de stad en zelfs buiten de landgrenzen
heeft verspreid, is heengegaan: dr. J.
Schoemaker, chirurg van internationale
vermaardheid, is gisteravond op 69-
jarigen leeftijd na een sleepende ziek
te overleden.
Een bericht dat in onze stad en ver
daarbuiten ongetwijfeld door velen met
diepe ontroering vernomen zal worden,
want dr. J. Schoemaker heeft in den loop
der jaren tallooze stadgenooten aan
zich verplicht. Hij was het proto-type
van den medicus, zooals men zich dien
gaarne voorstelt. Als man der weten
schap: koel, zeker, doortastend, met een
feilloos instinct, een exacte basis van
enorme, vakkundige kennis, medicus in
hart en nieren. Maar daarnaast een
man met een gevoelig menschelijk hart
dat warm klopte vcor zijn patiënten,
nimmer werd een beroep tevergeefs ge
daan, indien men bij dr. Schoemaker
aanklopte en ’t ging er om een leven te
redden. Een ontzagwekkende hoeveel
heid werk stapelde zich voor hem op,
maar deze man, die „werkte zoolang
het dag was”, en er ook heel wat keeren
zijn nachtrust bij inschoot, arbeidde
staag en onvermoeid door, met een on
verwoestbare toewijding aan de groote
taak die zijn geheele leven vulde.
De chirurg als figuur, heeft in dezen
tijd herhaaldelijk de belangstelling van
de massa getrokken. In de literatuur
verscheidene groote chirurgen-romans
werden een groot succes; op het too-
neel wij denken aan „Strijders in
het wit”; en op de film „De Citadel”
overal heeft de chirurg als medicus en
als mensch een plotselinge, levendige
aandacht gehad. Men dramatiseerde,
romantiseerde en idealiseerde hem.
Schoemaker was op en top het beeld
van dien chirurg, hij beantwoordde vol
komen aan de figuur van voor zijn
werk en wetenschap excisteerenden
mensch, maar romantiseering en ideali-
seering waren hem vreemd. Hij ging
rustig zijn eigen weg. Hij vroeg niet
om dank. Doch men bracht hem dien on
gevraagd. Herhaaldelijk hebben gele
genheden zich voorgedaan, om den be
kwamen geleerde te huldigen, nu eens
in kleinen kring, soms ook in het open
baar. En het moet Schoemaker men
schelijk toch wel getroffen hebben, dat
men hem én in zijn arbeid én in zijn
privé-leven op zoo ondubbelzinnige
wijze heeft gewaardeerd.
Dr. J. Schoemaker werd den 13den
Augustus 1871 te Almelo geboren. Hij
bezocht de gymnasia te Kampen en te
Leiden en studeerde vervolgens aan de
universiteit te Leiden, Zürich en Hei
delberg. In 1895 behaalde hij zijn arts
diploma, in 1896 promoveerde hij tot
doctor in de geneeskunde op een proef
schrift over „De techniek van den
darmnaad.”
Een grondige studie aan drie
universiteiten, welke voor de medische
faculteit tot de beste medisch-weten-
schappelijke centra van Europa behoor
den, werd hiermede afgesloten.
Na tot 1897 werkzaam geweest te
zijn als assistent in het St. Elisabeth’s
Gasthuis te Haarlem, volgde in 1898
zijn benoeming tot chirurg aan het
Wilhelmina-Ziekenhuis te Nijmegen,
waar hij tot 1902 werkzaam was. Reeds
daar vestigde hij de aandacht van de
wetenschappelijke wereld op zich. Maar
zeer snel verbreidde zich Schoemaker’s
faam, toen hij in 1902 naar ’s Graven-
hage kwam, om alhier aan het Ge
meente-ziekenhuis aan den Zuidwal
verbonden te worden. In deze periode
kwam het werk van dr. Schoemaker als
chirurg tot zijn hoogste ontwikkeling.
Zijn reputatie verbreidde zich tot ver
over de grenzen. Onze stad heeft echter
het voorrecht gehad om hem tot 1937
als chirurg aan den Zuidwal te mogen
behouden.
■I X. 1
I»