rijpt
groote hoeveelheden
centrale
van
droogschuren
De instelling
keukens
Haagsche Courant van Donderdag 17 October 1940 Hollandsche tabak
DERDE BLAD, PAGINA 1.
in
in
Bevredigende
oogst van goede
kwaliteit
Bevredigende i
1 oogst van goede
1 kwaliteit
S s
Or
BINNENLAND
gevaar voor
een
den rol
Een tramhuisje aan
Miskend product van vaderlandschen bodem
thans in het middelpunt der belangstelling
Maatregelen tegen gevaar voor ondervoeding bij
deel der bevolking
AÉra
f
De Ryksmiddelen
De opbrengst tot
Indmkken
Tuindorp-Oostzaan evacueert
en met September
van Nederlanders
van Berlijn
2e.
totaal
Uitgestrekte velden
Het busselen der tabaksbladeren op
gaat
en
en
De verlenging van lijn 5 maakte het noodzakelijk het tramhuisje van
hel eindpunt te verplaatsen. Men zette het daartoe in zijn geheel op
een wagentje en liet het door een stoomwals naar zijn nieuwe
plaats brengen. (Schimmelpenningh)
stokken, die later in rekken worden
opgehangen. (Claringboulff)
Rhenen, met op den achtergrond den
Cuneratoren, zooals het van verre is
te zien.
Indeeling in vakken door boonen-
hagen.
Keurig onderhouden liggen daar de vel
den met het door velen begeerde zoetgeu-
rende kruid. Hagen pronkboonen vormen
de scheiding tusschen de diverse vakken.
Zij dienen om de teere tabaksplanten te
gen de straffe winden te beschermen. Een
tabaksplantage, ook al omvat zij slechts gaat.
Directe belastingen brachten bijna
acht millioen meer op
Buitenlandsche tabak ver.
dreef eigen product van de
markt
Inmiddels ging de aanvoer der Indische
en Amerikaansche tabakken weer normaal
en het aantal handelaren, dat belangstel
ling had voor het Nederlandsche product,
daalde met den dag.
Dat had tot gevolg, dat tientallen tabaks
planters in de Geldersche Vallei er mee
ophielden of de verbouw tot een minimum
beperkte. Ik doe het 56 jaren en er zijn
tijden geweest, dat we meer dan dertig
soorten uitzetten. Thans is het wel min
der, doch steeds ben ik er op bedacht
geweest, dat er ook voor de Hollandsche
tabak niog wel eens een toekomst zou ko
men.
Want dit dient men te bedenken: de
Hollandsche tabak is geen minder
waardig product. Wat in de laatste ja
ren aan tabakssoorten van vreemden
bodem in den handel is gebracht, kan
zeker wedijveren met de onze.
Vergeet niet, dat onbekend, onbemind
maakt. De Hollandsche rook er s moeten be
denken, dat de teelt met de grootst mo
gelijke zorg geschiedt, hetgeen aan het
product als zoodanig ten goede is geko
men. De wetenschap spreekt hier ook
een woordje mee en de tallooze proef
nemingen hebben ertoe geleid, dat de
tabak kwalitatief in waarde is gestegen.
Natuurlijk er zal een verschil voor
al voor de fijnproevers blijven tus
schen het Nederlandsche product en dat
van overzee. Wij zijn echter het stadium
van slechte Ersatz verre te boven.
Een kijkje in een der vakken met
tabaksplanten, na den pluk.
(Claringbould)
Het leven gaat gewoon door
Onlangs is te Berlijn een buitenlandsch
wetenschappelijk congres gehouden, waar
aan door vele Nederlanders is deelgeno
men; onder de buitenlandsche deelnemers
was de Nederlandsche groep zelfs het
talrijkst. Een zestal hiervan heeft heden
middag op de dagelijksche persconferen
tie eenige indrukken gegeven van de
levensomstandigheden te Berlijn. Wij vat
ten deze hieronder samen.
Op een autobusrit van 3 uren door
de stad had men slechts een enkel, ge
deeltelijk door een Engelsche vlieger-
bom getroffen huis gezien. Wel had men
eenige malen luchtalarm ’s nachts mede
gemaakt Dit wordt echter al 20 minuten
voordat de Engelschen boven de stad kun
nen zijn gegeven, zoodat de bevolking
zich tijdig in de schuilkelders kan bege
ven, welke van allerlei benoodigdheden
ook voor de verleening van eerste hulp
aan menschen. die daaraan behoefte heb
ben, zijn voorzien.
Wij brachten dezer dagen een be
zoek aan de tabakstuinen van den
landbouwer G. G. ter Haar te Rhe
nen. De oogst was binnen en in de
enorme droogschuur hangen duizen-
len stokken met scherpe punten,
door middel waarvan de tabaksbla
deren van verschillende afmeting
worden gebundeld.
Onze indrukken van deze cultuur
op eigen bodem laten wij hier
volgen.
De Hollanders hebben over de geheele
wereld de reputatie een groote voorliefde
te koesteren voor het „toeback suygen”.
Uit tal van werelddeelen werd de tabak
naar ons land verhandeld, om dan verder
verwerkt te worden. Doch eilacie, de
keuze is beperkt geworden en vooral de
sigarettenliefhebbers zien zich de uit-
landsche „strootjes” mondjesmaat toe
gewezen. En het geurige blad, dat voor
den sigarenrooker het neusje van de
zalm beteekende, vindt zijn weg naar de
lage landen aan de zee versperd.
Daarom is het van belang, aandacht te
vragen voor het product, dat binnen
eigen grenzen wordt geteeld en als
tabak van zeer behoorlijke kwaliteit,
voor een belangrijk deel, de behoefte
van „rookend Nederland” zal kunnen
dekken.
Natuurlijk, de cultuur is nog van be
perkten omvang, doch de bodem van de
Geldersche Vallei, kan, als de vraag stijgt,
direct voor uitgebreiden verbouw worden
gereed gemaakt.
Er wordt reeds in deze richting gewerkt.
Er is een cultuur in ons vaderland,
waarin honderden nijvere arbeiders
emplooi vinden, doch die in zekeren zin
miskend wordt. Het zijn evenwel de
omstandigheden, welke er wellicht toe
zullen leiden, dat het voort te brengen
product op hooger waarde zal worden
geschat. Wij bedoelende tabak.
De overige middelen
Deze middelen hebben zich in de
maand September betrekkelijk kunnen
handhaven. Met een opbrengst van
37.365.591,91 bleven zij slechts
176.000 bij de raming ten achter, ter
wijl zij in vergelijking met September
van het vorige jaar een lagere op
brengst van 450.000 te zien geven.
Van de middelen, welke een lagere
opbrengst dan in September 1940 heb
ben, noemen we in de eerste plaats de
rechten op den invoer, welke met een
opbrengst van 6.110.748.45 een daling
toont van ruim 3.9 millioen.
Verder brachten minder op de ac
cijns op wijn ruim 144.000 de accijns
op suiker ruim 660.000 de coupon-
belasting 52.780 de rechten en boe
ten van zegel ruim 250.000 de divi
dend- en tantièmebelasting ongeveer 1
millioen, terwijl als vanzelfsprekend de
opbrengst der loodsgelden op het lage
peil der laatste maanden bleef gehand
haafd.
Daarentegen stegen in opbrengst o.m.
de accijns op geslacht met bijna
395.000 de accijns op het gedistil
leerd met 487.500 de accijns op bier
met 52.000 de accijns op tabak met
ruim 2.468.000de omzetbelasting
met 600.000 en de rechten en boeten
van registratie met ruim 1,25 millioen
gulden. Over de eerste negen maanden
van dit jaar was de totale opbrengst
dezer middelen 321.854.143,18. Zij
bleven daarmede ongeveer 16 millioen
beneden de raming en ruim 27 millioen
gulden ten achter bij de opbrengst over
hetzelfde tijdvak van het vorige jaar.
Minder brachten o.m. op de divi
dend- en tantièmebelasting 8.52 mil-
De organisatie werkt zeer goed. Meer
dan twee of drie Engelsche vliegtuigen
tegelijk had men niet boven Berlijn ge
zien, die dan dadelijk te doen krijgen met
het geschut van de honderden afweerka-
nonnen. De Engelschen kunnen, door den
grooten afstand, slechts lichte bommen
medenemen.
Het amusementsleven gaat gewoon
door. Voorstellingen van opera’s e.d. zijn
zoo druk bezocht, dat ze al een paar we-,
ken tevoren zijn uitverkocht Restau
rants, café’s, en bars zijn overvol, tot
het sluitingsuur (d. i. 11 uur) toe. Daarna
rijden nog tot half twee de openbare ver
voermiddelen.
In de restaurants kan men overvloedig
eten wat men wil: er is een ruime keuze
uit diverse menu’s. Slechts één- of twee
maal per week is er een vleeschlooze dag
en eens per maand wordt slechts een
„Eintopfgericht” geserveerd, waarvan de
toeslag ten goede komt aan de winter
hulp. Allerlei dranken, zooals wijn, li
keur en bier, zijn overvloedig en in
goede kwaliteit verkrijgbaar. Voor ver
schillende levensmiddelen moet men na
tuurlijk. evenals hier, bons afstaan. Men
ziet alleen dan menschen voor een win
kel in de rij staan, als er bijv, cake zon
der bon te verkrijgen is.
De Nederlanders zagen, tot hun groote
verbazing, dat Berlijn nog altijd dezelfde
wereldstad was van voor den oorlog.
Winkels en warenhuizen waren vol van
goederen; kledingstukken kan men ech-
Bevreesd voor nieuwe Engelsche
luchtaanvallen
Na het bombardement in den nacht
van Dinsdag op Woensdag heeft de
bevolking van Tuindorp-Oostzaan. uit
meer dan tweeduizend gezinnen be
staande. bijna in haar geheel de wijk
genomen, bevreesd voor nieuwe En
gelsche luchtaanvallen. Verscheidene
gezinnen zegden hun woninghuur reeds
Een lichte nevel hangt nog over de vel
den als we Rhenen binnenrijden. In de
verte zien we de rijke kleurschakeering
der loofbosschen aan den Veluwezoom,
welke bij het klimmen van de zon aan
betoovering wint.
Hel steken, de roode pannendaken der
tientallen schuren, welke her en der over
de akkers verspreid liggen, af tegen het
diepe groen der late gewassen. Van den
grooten weg af ziet men links en rechts
planten van ongewone vorm. Het zijn de
tabaksplanten, ontdaan in dezen tijd van
het jaar, van de voor verdere verwerking
geschikte bladeren.
„Met den pluk zijn we klaar”, zegt de
landbouwer ter Haar ons, als we met
hem over zijn uitgestrekte akkers loopen.
„Ik heb 400 roeden met tabak beplant. Het
is een gemengd bedrijf, dat ik heb, want
de tabaksverbouw alleen is niet loonend.
In den vorigen oorlog is er een zoodanige
vraag naar tabak geweest, dat aanplant in
Rhenen en omgeving op groote schaal
plaats vond. Maar er werd aan de ver
werking geen zorg besteed en dat bracht
het product als zoodanig in discrediet. Men
ging met een zekere minachting spreken
over „Hollandsche tabak" en ja er was
alle aanleiding toe.
ben alles wat zij bezaten, verloren.
Verscheidene straten van Tuindorp-
Oostzaan, die door de politie werden
afgezet, bieden een ruïneuzen aanblik.
op en verdwenen naar veiliger oorden.
Het meerendeel der zoo zwaar getrof
fen burgerij zocht een onderdak in de
nabijgelegen gemeenten Oostzaan en
Landsmeer. De medewerking, welke
men van alle zijden ondervond, was
wel zeer groot Slechts weinigen zou
den den nacht in het Tuindorp door
brengen en wel alleen diegenen, die
geen plaats konden vinden in de nabij
gelegen dorpen, waar alle particuliere
woningen, gemeentegebouwen en an
dere inrichtingen bezet waren.
De meeste personen evacueerden ge
heel uit vrijen wil. Talrijke bewoners
waren hiertoe evenwel gedwongen, om
dat hun woningen onbewoonbaar wa
ren verklaard door de betrokken in
stanties.
De Engelsche bommen hebben na
melijk een chaotischen toestand op tal
van punten in het Tuindorp veroor
zaakt. Enkele honderden huizen, zoo
wel van de gemeente als van de alge-
meene woningbouwvereeniging werden
vernield of zeer zwaar beschadigd. Van
dit aantal moeten vele huizen gesloopt
worden, daar herstel niet meer mogelijk
is. Voor duizenden guldens huisraad is
bovendien verloren gegaan. Velen heb-
enkele honderden roeden, eischt een ont
zettende zorg.
Van het oogenblik af, dat het zaad zoo
in het laatst van Februari den grond in
gaat, tot het oogenblik dat de gerijpte
tabak de droogschuur verlaat, heeft de
landbouwer er zijn handen vol mee Het
zaad wordt eerst uitgezet in broeibakken.
Reeds na 14 dagen steken kleine plart.ies
boven den grond, die dan omstreeks 10
Mei in de vakken worden uitgeplant De
groei van een tabaksplant is verrassend
snel. In gunstige jaren is het wel voorge
komen, dat de tabaksplanten meters hoog
opschoten. In Augustus is de pluk in
vollen gang. Hierbij onderscheidt men 3
fasen, t.w. rangschikking naar de grootte
der bladeren.
Men spreekt over: le zandgoed,
aardgoed en 3e best goed.
De heer ter Haar heeft een groot gedeelte
van zijn akkers als proefveld ingericht.
Deskundigen op landbouwgebied volgen
met de grootste nauwgezetheid het groei
proces, terwijl zij voor de noodige voor
lichting zorg dragen.
Hoopvolle toekomst
De verkregen uitkomsten in de afgeloo-
pen maanden doen, zoo vernamen wij, de
verwachting koesteren, dat in het komen
de voorjaar tot tabaksaanplant op
grooter schaal in het daarvoor geschik
te Geldersche gebied, zal worden over
gegaan. Men kwalificeert de Hollandsche
tabak reeds nu in deskundige kringen als
„zeer goed” en wanneer ook de verwer
king op even oordeelkundige wijze zal ge
schieden als de aanplant, dan zal het Hol
landsche publiek wel meer waardeering
gaan toonen voor deze vaderlandsche
cultuur.
Eenige jaren geleden, was de opvatting,
dat de Geldersche tabak hoogstens zou
kunnen dienen voor z.g. binnengoed.
Thans evenwel is men reeds zoover dat de
tabak ook als dekblad zal kunnen worden
gebruikt.
En wij hebben onze vaderlandsche ta
bak in de droogschuur zien hangen.
Het „busselen”,
Zoodra de pluk geëindigd is, houdt het
gezin van den tabaksplanter zich bezig
met het op stokken „busselen” der ta
baksbladeren. Precies naar grootte wor
den de bladeren gesorteerd en dit uit
zoeken alleen al vereischt de noodige
vakkennis.
Over den hoofdnerf der bladeren wordt
met een scherp mes een kerf aange
bracht. Zij, die daarmede belast zijn, zit
ten op speciaal daarvoor gemaakte ban
ken, die een hooge rugleuning hebben.
Dit werkje, dat op het oog zoo eenvoudig
lijkt, doch niet is, gesc’ t in een
verbazingwekkend snel i po. Iedere
snede moet direct goed zijn en is dit ook.
Nu kunnen de bladeren op stokken van
ruim een meter, die aan de uiteinden
scherpe punten vertoonen, worden gebus
seld, om vervolgens in de droogschuur
boven, onder en naast elkaar in rekken
te worden opgehangen. Het is een won
derlijk gezicht de tabaksbladeren zoo te
zien hangen als ware het de wasch. Me
ters hoog is zoo’n schuur en tot in de nok
hangen de stokkengeen plekje blijft
onbenut. De pannen op het aan beide zij
den schuin afloopende dak zijn zoo ge
legd, dat de wind er vrij spel door heeft;
zoo noodig kunnen ook schotten uit de
zijwanden van de schuur worden geno
men, teneinde het droogproces te bespoe
digen.
Men denke niet, dat de landbouwer nu
rustig kan gaan afwachten. Nauwlettend
moet hij toezien of de verdroging der in
de bladeren aanwezige sappen op de ver-
eischte wijze plaats vindt verrotting moet
tot eiken prijs voorkomen worden, daar
dan de dikke hoofdnerf zich van het
overige blad zou gaan losmaken en het
waardeloos maakt voor verdere verwer
king.
In het najaar komen dan de handela
ren, die de kwaliteit der tabaksbladeren
beoordeelen, terwijl zij nog in de rekken
hangen.
Alhoewel de uitplanting dit jaar door
de omstandigheden verlaat werd, is de
oogst zeer bevredigend geweest.
Ongetwijfeld zal dit weerklank vin
den op de tabaksmarkt, hetgeen op haar
beurt weer ’n stimulans beteekent voor de
Hollandsche tabaksplanters in de Gelder
sche vallei.
Voor de honderden nijvere landbou
wers openen zich hoopvolle perspectie
ven, hetgeen in alle opzichten verheu
gend is, daar ook indirect duizenden in
dit deel van ons vaderland er wel bij va
ren, wanneer het in de „tabak” goed
Aan het overzicht van den stand der
Rijksmiddelen op ultimo September
wordt het volgende ontleend
Het totaal van de kohieren van de
directe belastingen geeft in vergelijking
met het vorige jaar een vooruitgang te
zien van 7.835.590 (thans
128.398.095,15 en vorig jaar
120.552.505,91). Bij een beschouwing
van de cijfers der belastingen afzonder
lijk blijkt, dat de grondbelasting met
10.837.086,25 bijna 153.000 meer
heeft opgebracht dan op 30 September
van het vorige jaar.
De inkomstenbelasting toonde met
72.893.151,60 echter een achteruit
gang van ruim 9.8 millioen. Ook de
vermogensbelasting kon zich niet op
het peil van het vorige jaar hand
haven en bleef met een bedrag van
14.988.866,63 ruim 2 millioen ten ach
ter, terwijl de verdedigingsbelasting
8.225.002,50) een vermindering te
zien gaf van ruim 1.9 millioen.
Deze lagere opbrengsten werden ech
ter weder te niet gedaan door de dit
jaar nieuw ingevoerde opcenten op
de gemeentefondsbelasting, welke
21.453.988,17 opbrachten, waardoor
het gunstig resultaat van het
dezer belastingen werd bereikt.
treft, zou deze centrale keuken het best
kunnen worden gevestigd in het ge
bouw van het Gem. Electrisch Bedrijf,
waardoor men de beschikking heeft
over een stoom-installatie.
Aanbevolen wordt verder, een be
paald systeem toe te passen, waardoor
zij, die hoogere inkomens hebben, ook
meer betalen, bijvoorbeeld door invoe
ring van vastrechtkaarten.
In verband met de binnenkort te ver
wachten instelling van centrale keu
kens in het geheele land, heeft het
A.N.P. inlichtingen hieromtrent inge
wonnen bij de daartoe bevoegde instan
ties, én vernam daarbij het volgende
Bedoelde keukens zullen voorname
lijk bestemd zijn voor een bepaald deel
der bevolking, n.l. de economisch
zwakkeren. Zij zullen slechts worden
ingericht ter plaatse, waar daaraan be
hoefte bestaat. Om dit te onderzoeken
is de medewerking ingeroepen der ge
meentebesturen, die, op de hoogte der
plaatselijke omstandigheden, daarover
het beste kunnen oordeelen.
Het geheele plan moet worden opge
vat als een maatregel om een gevaar
voor ondervoeding bij een deel der be
volking reeds bij voorbaat te bestrij
den. Er bestaat n.l. een mogelijkheid,
dat juist bij de economisch zwakkeren
dezen winter bezwaren zullen ontstaan
bij het verkrijgen van warm voedsel.
Daarom is het noodzakelijk, dat reeds
thans maatregelen worden genomen om
een dergelijk gevaar te voorkomen. Het
is dus eenzelfde maatregel als reeds in
den oorlog van 1914 tot 1918 werd ge
nomen, toen deze keukens eveneens
zeer nuttig werk hebben verricht.
Het voedsel, dat wordt verstrekt
door deze keukens, moet echter niet
worden opgevat als een extra-rantsoen.
Het ligt in de bedoeling tegen een zeer
lagen prijs dit voedsel ter beschikking
te stellen, waarbij echter bons voor de
verschillende levensmiddelen zullen
moeten worden ingelaverd. Hoewel de
keukens bestemd zijn voor de minst
draagkrachtigen, zal het echter ook
voor beter bedeelden mogelijk zijn hier
van gebruik te maken. Ten aanzien van
den prijs zal echter rekening worden
gehouden met de draagkracht der be
trokkenen.
De genomen proeven wezen uit, dat
goede resultaten op dit gebied moge
lijk zijn, indien de gemeenten hierbij
medewerking verleenen. De voorberei
dingen zijn zeer omvangrijk, daar hier
bij o.a. worden ingeschakeld huishoud
scholen, de voedingsraad, de dienst der
volksgezondheid en de gemeenten.
I Vooral het advies van de gemeentebe
sturen zal zeer belangrijk zijn daar het
immers hiervan afhangt of een derge
lijke centrale keuken zal worden inge
steld. Voorts kan alleen hierdoor wor
den beoordeeld of er speciale omstan
digheden zijn, die de instelling recht
vaardigen.
In dit verband kan er nog worden
gewezen op de ervaring te Rotterdam,
waar dergelijke keukens reeds gerui-
men tijd werkzaam zijn, waar men voor
10 cent een portie warm eten kan krij
gen. In den laatsten tijd is hierbij een
terugloop te constateeren.
Samenvattend kan worden gezegd,
dat de betrokken instanties voorberei
dingen treffen om een eventueel ge
vaar voor ondervoeding reeds bij voor
baat te bestrijden. Een officieele publi
catie omtrent het resultaat van deze
voorbereidingen kan binnen zeer kor
ten tijd worden verwacht.
Het advips van den Haag
In aansluiting op dit bericht van het
A. N. P. vernemen wij, dat het Haag-
sche gemeentebestuur reeds een ad
vies heeft uitgebracht.
In dit advies wordt de gedachte opzet
van verschillende éénheidskeukens in
één gemeente, verworpen. Voor een ge
meente als Den Haag zou men, bij een
dergelijken opzet, minstens de beschik
king moeten hebben over 15 a 20 keu
kens, over de geheele stad verspreid,
hetgeen een groote hoeveelheid mate
riaal zou vereischen.
Het Haagsche gemeentebestuur is van
oordeel en heeft dit in zijn advies
ook tot uiting gebracht dat men tot
een veel betere organisatie zal komen,
indien in elke gemeente één groote cen
trale keuken zal worden gesticht, met
distributie-lokalen in de verschillende
wijken van de stad. Wat Den Haag be-
lioen de rechten op den invoer 23.2
millioende accijns op suiker 1.83 mil
lioen de rechten en boeten van zegel
ruim 6 millioende rechten en boeten
van registratie 1.21 millioen en de rech
ten en boeten van successie, van over-
gang bij overlijden en van schenking
3.8 millioen.
Daarentegen brachten o.a. meer op
de accijns op geslacht 2.34 millioen
de accijns op het gedistilleerd 3.36
millioende accijns op tabak ruim 7
millioen en de omzetbelasting 5.61
millioen.
rTpil1
I
V.
