Onzichtbare
GIDSEN
N
I
s
1
I
I
?1
I
I
I
I
I
J
f w
'K
V -J
t
VOOR DEN PUZZELAAR
S-aëwSSè-Sal&S-SSSsS.SSf JïS .-S g.* |ÏL|= g g 5 si g t s 5
u tuur voot J
HHHlwtCHT
MM IfMIKANH
S
a
30
ras
piï
S
S SSi 2.SÏ &S 8 ëü.3 ais 3« sss
-
<f*<S>l»H*H«Hl
Ittw
functie verplichtingen oplegt was duide-
naast haar bleef. Was hij niet haar
(Doeve1
Run
v d.
,nnie
OVERBEVOLKT
DE MACHT DER GEWOONTE
erkende schoonheid te leven dan ge- heen en telde. ’s avonds in bed liggend
te
e-
.A;
die
vijftig procent
rawplur.’
M
Pedro zweefde in dit nummer aan eei
het
wetenswaardige
bijgebracht.
Hij
Wat kun je op deze manier heerlijk
knoopen.
2
5
4
6
I
5
8
7
9
10
3
2
11
IX
2
13
3
u<
15
1^
18
20
<9
17
3
2
<1
3
81
2
3
2
Ol
2
2
3
3
M
27
28
Horizontaal:
1.
de
deur:
7.
I3Ï
3
El
2
32
2
36
3
38
39
33.
be-
(Oplossing in de courant van Maandag)
Vierkanten:
hij bukte zich haastig
Annie v d. Ruit
de
ver-
van
van
gramofoon-
lengtemaat,
36 l
ge
de
in-
T
e
•p
5
be
dit
was
'iet doosje, waarin de corsage, vier won
dien hij misgreep, zou hij zictf de vin-
I
De kleermaker is op visite
Alex
Je wou altijd graag op een onbe
woond eiland wonen!
Het is hier voor
overbevolkt. H. Bronsgêest jr.
gunst terwille van Claartje en
probeerden zij hem te nekken Kortom
Jan had geen leven sedert hij met Claar
■if
21
Van
nks naar rechts en van
oven naar beneden
?zen woorden van
olgende beteekenis
illen. a. 1. meisje (Ind.)
Vr. zoogdier. 3. muur-
lolte. b. 1. vreemde munt
jong, dun takje, 3.
oofboom c. 1. ineensmel
ing. 2. vroeger Russisch
neerscher. 3. voor het oog
orettig om te zien d., 1.
deel v. h. varken, 2, stad
in Finland. 3. winterklee-
dingstuk, (dames, e. 1.
zoogdier, 2. Bid (Lat), 3.
wagen.
dus jaren na de
dat ik aan de a
HBS. Aide
eens
de" meisjes' waren jaloersch op Claartj^
best om vriendin met Claartje te v’''r^er'
want het is schaduw van
een
meisjesnaam. 17,
-eèp. 19, geheel, ten volle
Levendig herinner ik me, dat ik ais
xleine jongen door mijn vader vaak
werd meegenomen naar een museum.
Nuttig en leerzaam noemde hij het en
ik had nog geen autoriteit om zulks
tegen te spreken. _Dies telde mijn vader
op 1 --
gevoetbald werd, twee dubbeltjes
het bekraste glazen plaatje -
kassa van een t
een mooie oude
ciestad, die de bakermat is van mij en
Nicolaas Maes en
maar enkele te noemen.
Ter verontschuldiging zij
j zeer gewijzigd is,
maar destijds vond ik er geen
ZONDAGSBLAD behoorende bij de Haagsche Courant van 24 Januari 1942. No. 18089
mars, 9.
11. zang-
noot, 13. Maanstand (afk.)
eenige wat mij eenigszins trok, bare gids begint met:
/aren de gidsen, die liever suppoosten ren, links hangt de beroemde...
:enoemd worden. Ze droegen allemaal
en martyale snor en een vaal uniform onbeleefd zijn!
net gladde koperen knoopen. Velen
ze tusschen zijn beenen door omhoog. 3
ze draaiden in de lucht om en om en g
aan het handvat ving hij ze weer op. In- g
lllCH 411J UDOgl ttp, ZxV/C* **jy zaviu v*v. V 1X1‘
gers afsnijden. Maar hij greep niet misA
Pedro en zijn messen... ze waren een
deel van hemzelf geworden, hij deed er
mee wat hij wilde.
Drie maanden had ik werk. Eén uur g
per dag was ik dood, een mechanisch
mensch, maar ik had tenminste te eten.
Op een somberen, regenachtigen dag
brachten wij Pedro naar het kerkhof,
het spel was uit. Toen ik later naar de
stad terug slenterde, begreep ik, dat
mijn zwerftocht van dorp tot dorp weer
van vorenaf aan zou beginnen. En
toch... eerlijk gezegd was ik er niet
eens rouwig om. Het móést wel mis
gaan met die messen. Nu was Pedro S
de eerste geweest, anders was i k zeker
vroeg of laat door een mes gedood.
Hoe Pedro dan wel zoo plotseling aan
zijn eind gekomen is? zult u vragen.
Het ging anders in zijn werk, dan u
wel denkt. g
Ik zal het nooit vergeten.
Op zekeren avond zaten wij aan tafel. s
Wij hadden gegeten en Pedro schilde g
een appel met een onoogelijk, bot ta- X
felmes. Hij sneed zich in den vinger,
had den volgenden ochtend hooge koorts,
bloedvergiftiging, was vierentwintig uur
later dood.
Op zijn uitdrukkelijk verzoek werden
zijn messen met hem begraven.
Het onoogelijke, botte tafelmes
hield ik, als een aandenken...
maakte
aar
zijn voeten en wierp zijn messen mei
2 zekerheid uit het donkei
bord. Langs
ooren onder mijn bewegende ar
eei
:atie v<»>
wortel 12. vloeistof, 13. meisjesnaam, 17.
Een keurig dienstmeisje deed open en Amerikaansche bunzing, 18. Het einde
Ik had een ellendigen tijd achter den
rug toen ik met Pedro kennismaakte. In
Montevideo was het circus Salvari fail
liet gegaan; het grootste gedeelte van de
wilde beesten was naar dierentuinen
verhuisd, een ander gedeelte werd afge
maakt. Daar stonden de tweehonderd
employé’s zonder een cent op zak: een
raar mengelmoesje van Tsjechen, Arabie
ren, Marokkanen en ik weet al niet wat
meer. In mijn eentje trok ik verder, ver
diende te hooi en te gras iets op een
kermis, kreeg soms een paar dagen geen
eten en verloor allen moed. Begin 1931
kwam ik in Valparaiso aan en probeerde
nog eens mijn geluk bij het circus Zerbo
dat er juist de tenten opgeslagen had
Natuurlijk kon men mij niet gebruiken
en ik was werkelijk ten einde raad. Toen
maakte ik door een toeval kennis met
Pedro, die juist een partner voor zijr
nummer zocht, daar zijn vroegere de bee
nen had genomen.
Zoo kreeg ik werk, al was het dan
ook maar voor drie maanden.
Eigenaardig werk was het wel. In het
nummer speelde ik een passieve rol. Het
begon nog al tam: ik stond voor een
houten bord, onbewegelijk, met uitge
spreide armen terwijl de messen langs
mij heen flitsten en trillend in het hout
bleven steken. De eerste weken bekroop
mij daarbij een ellendig misselijk gevoil;
misschien was ik ook wel overgevoelig
door ondervoedheid Later leerde ik voor
mij uitstaren zonder zelfs iets te zien en
zoo werj het dragelijk.
Terwijl ik daar dan onbewegelijk stond
en mezelf tot een soort bewusteloosheid
dwong sprong Pedio op een twintig meter
van mij af als een gek heen en weer.
Op het obsedeerende rhythme van de
muziek danste hij een wilden Spaanschen
dans en liet uit alle mogelijke stan
den zijn messen in mijn richting vliegen.
Zijn nummer was werkelijk on
geëvenaard en het publiek dol van
enthousiasme. De „messenkoning” werd
hij genoemd; alleen voor hem al zou het
circus avond aan avond uitverkocht zijn.
Hij speelde met zijn messen, alsof het
lucifershoutjes waren.
Na de pauze traden wij nog één keer
op en al het voorafgaande was daarbij
vergeleken kinderspel.
Het licht in de tent werd gedoofd op
één schijnwerper na, welke mijn bord
in een onwaarschijnlijk rooden gloed
zette. De muziek zweeg. Alleen een
hobo speelde een langzame, klagende
melodie, waarop ik een plastischen dans
ten beste gaf. Drie weken had ik van
den vroegen ochtend tot den laten avond
57“ 23
dacht te trekken, waarna hij het verdere uitgeleide gedaan door vader en moeder strandmeer, 3. verdieping
stapte Jan in en reed naar zijn groote 5, woning, 7.
avontuur, het doosje met de orchideeën winkel, (Ó.I.),
de stijd onder zijn arm geklemd. i22, 2"
vollen gang Jan Claartje droeg een kanten doekje over 14. voetpunt, 15. gaping
want Claartje moest haar blonde haren Zij rook heerlijk naar 16,
de geheele taxi rook er naar
ik 22. sedimentgesteente, 26.
29. vrees,
doornachtige
(fig.). 20, eivormig, 21. beuzeling, 23. stad
in Afrika, 24. Sp. manilla-hennep, 25. on
zichtbaar, 26. deftig, stemmig, 27. steeds
28. katjesdragende loofboom, 32. loofboom
34. brok, 35. inhoudsmaat (afk 37.
voorzetsel
dient te weten.
Vroeger hadden we dus omvangrijke, t
Ook de stilte hoort daarbij. Maar ik gegalonneerde suppoosten met snorren, 2
>nd het verschrikkelijk, want als ik tegenwoordig een ingenieus apparaat en
ven moest kuchen, deed mijn vader een gramofoonplaat.
ijdig: sssssssstt Eén druk op den knop en een onzicht-
Het eenige wat mij eenigszins trok, bare gids begint met; „Dames en hee- j
lijlc Jan Jiad zich voorgenomen Claartje Ion waar reeds veel gasten bijeen waren
.7* -1—Tww.. -ij xiw en gastheer be-
aj hem in vertrouwen verteld, zij zou een groet hadden, drentelden zij door dc
lange japon van witte zijde dragen, om-
lat er gedanst werd. Het was onmogelijk lichting enkele bekende
»m nn oon tuinformrnnrl Ir» «nn ttt.4-
Claartje praatte en lachte vroolijk op
gewonden, terwijl Jan. innig blij, tj-ouw
ca
een dame valier en den eersten dans had zij hem
beloofd. Opeens, door een willekeurige
beweging van Claartje. viel een orchidee
- - -..s ait haar corsage, op den 'grond. Jan zae
zulke hooge eischen stelt. Jan moest het, hij bukte zich haastig om de bloem
op te rapen en toen gebeurde het Ondei
de witte zijde van haar lange rok. kwan
een klein, puntig schoentje en trapte ruw
uilen bijdragen, maar omdat Jan nieuwe en harteloos op de kostbare bloem
iansschoenen en nog enkele kleinigheden Jan rees op uit zijn half gebukte hou
moest hebben, durfde hij niet op al te ding, hij was doodelijk bleek geworden
grooten vaderlijken steun te hopen Hij een zeldzame pijn neep zijn hart samen
en zijn mond werd droog Hij stak zijn
tot vuisten gebalde handen in zijn zak
ken, keerde zich zonder een woord om
en liet Claartje staan. Er was voor goed
iets in hem gebroken. Claartje had op
zijn hart getrapt en tegelijk met de or
chidee was ook Jan’s liefde gestorven,
beide vermoord door een coquet, gevoel
loos meisje, dat niets had begrepen van
aan. want hij merkte het niet eens; hij jes zeggen: „O. Jan, wat beeldig nu mag
was tot over zijn ooren verliefd op Claar- je ze zelf op mijn japon vastmaken”
tje Jan was heelemaal niet trotsch op Ook aan dezen dag kwam een eind en
zijn verovering: hii was er zelf nog het
meest over verwonderd dat Claartje uit
alle jongens juist hem had gekozen en ev
was een schtich*ere verlegenheid In he^
voor al het meisjesmooi, dat hem zoo zon
der meer ten deel was gevallen
Als hii naast haar naar school fietst,
durfde hij haar nauwelijks aan te kijken
hij deed branie-achtig. lachte veel te hard
en te dikwijls vergat soms haar fiet
vast te houden en durfde nooit haa’
boekentasch voor haar te bewaren Alle
uit verlegenheid en verbazing da* hem
den eenvoudigen Jan Denis, dit geluk wa
overkomen Het blonde Claartje ech*
vrouw als zij was begreep dit maar al t
goed Zij lachte nooit om Jan’s onbeho’
oen grappen zij pruilde nu en dan me
-en rnode. vooru;t'’e<rtnken onderlip e
*wee kuiltjes in haar ronde, gezond'
wangen, doch int’isschen gehru!k*e z:
Tan als slaaf Hii moest boodschapje-
doen, werk nazien helpen met wiskunde
schriften en boeken koopen en zij verg-’
dtijd he+ aeld daarvoor terug te gever
'toms mócht hii even mee naar de lee
bibliotheek om een boek te helpen ui’
•oeken. maar bij de deur van haar hu
nam zii afscheidden vn-> hof lang beloofd
’’''♦stneb*’" kwam nooit iets
Jan echter voelde zich onuitsprekelü
->elukkig’ hii zwoegde op zijn en Claar
tjes werk zonder ooit een bedankje t
krijgen Hij deed boodschappen e
schreef verzen die hij tersluiks in haa’
schrift legde Hij besteedde uren van zijn
*ijd om allerlei werkles voor Claartje te
doen en al deze diensten nam zij als van
zelfsprekend in ontvangst Soms werd hii
beloond met een betooverend glimlachje
en in de klas, midden onder de les kon
zij soms ineens even kuchen om zijn aan- tenslotte stond de taxi voor
probeerde dus zelf iets te verdienen en
dat lukte, tenminste werk vinden was
niet zoo moeilijk, bezwaarlijken was er
de betaling voor te krijgen Hij had zijn
mooiste postzegels al verkocht, tusschen
haakjes gezegd, ver onder de waarde En
nu werkte hij nog een paar jongens bij.
die echter niet meer dan een kwartje
voor deze diensten konden missen Zoo
zwoegde Jan door de dagen en avonden de allermooiste levensdingen.
zijn moeizaam verdiende penningen Twee
dagen voor Kerstmis bezat Jan vier gul
den vijftig De rit in de taxi, dat had
Jan zorgvuldig geïnformeerd, kostte eer
moeten oefenen, voor ik hem behoorlijk
onder de knie had. Niet dat het op zich- paar ringen; de messen had hij in ee;
zelf een moeilijke dans was, integendeel, gordel rond het lichaam.
zoo op het oog waren het vrij onbenul- salto’s, vloog door de lucht, hing
lige trage figuren. Alleen Pedro en ik
wisten, dat elke beweging volkomen be- feillooze zekerheid uit
heerscht moest zijn; geen arm een mil- naar het rood beschenen
limeter te hoog heffen, geen been een mijn
seconde te laat neerzetten. Op de kla- men door, naast mijn beenen, op
gende tonen van de hobo danste ik, haar nauwkeurig.
zonder te denken, op twee decimeter Pedro en zijn messen... Geloof niet
van het bord en zegende het zoeklicht, dat ik overdrijf. Zijn messen waren zót
dat mij in de oogen scheen en mij niets scherp, dat je je ermee zoudt kunnei
deed zien. Als de laatste noot verklon- scheren, 's Avonds op onze kamer oefen
ken was, kwam ik met trillende knieën de hij om zijn vingervlugheid te onder-
tot mezelf en maakte een paar mecha- houden. Hij jongleerde dan met zijn
nische buigingen voor het opgetogen messen, zooals de Japanners dat met
publiek. ongevaarlijke houten borden doen. Wierp
uur in droomen verzonk
Zoo naderde langzamerhand Ho winter
de Kerstvacantie was in bet zicht en
’•enetities waren in vollen gang Jan
werkte voor twee
geholpen worden Doch dit was niet Jan’s viooltjes. - - - -
eenige zorg: er was nog iets anders Jan Claartje, begon Jan schuchter,
had een financieel nrobloem Dat kwam heb een corsage voor je medegebracht, versche haring.
zoo! Op den Tweeden Kerstdag zou er wil je haar dragen? Het was heel iets 30. doornachtige plant
zzzz~:z~ anders dan hij eigenlijk had willen zeg- 31. sterrebloem, 32. voor-
Enkeïe jongens en meisies van de gen. Maar zoo, naast hte elegante Claartje zetsel, 33.
uitnoodigine gezeten, die in haar lange japon zoo’n (afk35. vogel, 36. halfbloed, 38. vast.
weer 39. langzaam, 40. bekziekte v. h. pluim-
gedierte.
i Verticaal: 1. school (afk.). 2. zang-
hem verwijderde Claartje en noot, 3. tegel, 4. opplakbriefje, 5. uitroep.
schenen altijd moe te zijn, want die za- a
ten verscholen in een hoekje te dutten '3
en als Zij niet dutten, dan soesden ze, J
hetgeen voor mijn vader, die moeilijk S
kon hebben, in verband met de wijding '3
van het huis, dat ik: „Kijk, hij slaapt” a
of: „Zie hem eens dutten” fluisterde. S
een groot verschil was. En als ze wat
zeiden, dan was het voor mij eigenlijk
overbodig, omdat het krek precies het ,'s
zelfde was, wat ze de vorige week had-
den verteld.
Toen ik nu laatst,
druilerige Zondagen,
hand van mijn vader, de hardsteenen Jj
trappen van het museumbordes op trip- a
pelde, nogmaals een bezoek bracht aan 3
de gematerialiseerde historie en kunst 3
in de musea van mijn geboorteplaats, S
bleek me, dat er nog niet veel veran- 3
derd was. De lucht hing er nog en de -a
stilte was er evenzeer. Enkele van de Q
oude suppoosten waren verdwenen, van
anderen waren de snorren grijs gewor-
den en hoewel hun uniform in den loop I
van den tijd wel eens vernieuwd zal
zijn, het is vrijwel zeker, dat steeds de- 4
zelfde gladde koperen knoopen, die
mijn jongensaandacht eens hadden ge-
‘rokken, waren gebruikt.
Wanneer een oude gids, die tegen
regenachtige Zondagen.’ als" er niet miin vader altijd heel erg beleefd was,
- Op omdat hij van hem een sigaartje in
-lazen plaatje van de ziïn Pet mocht stoppen, mij bijzonder-
van de twee musea in heden ging vertellen, was het alsof er S
en waterrijke provin- een oude gramofoonplaat ging draaien. 4
En toen moest ik denken aan de Ne-
Albert CuypT" om derlandsche uitvinding, die voor het
eerst in de wereld in het Noordsche
opgemerkt. Museum te Stockholm is toegepast. De
tje liep”. Maar Jan trok er zich niets van met "haar mooie oogen aankijken en zacht- dat miin meening zeer gewijzigd is, bezoekers behoeven hier eenvoudig op
maar destijds vond ik er geen snars een knopje te drukken om door onzicht-
aan. In de eerste plaats de lucht, die bare gidsen te worden voorgelicht. In
er hing, benauwde me. Het was er, iedere museumzaal zijn luidsprekers
achteraf beoordeeld, net als op een sol- aangebracht en met behulp van een
datenslaapzaal, die vanwege den tocht automatisch werkende gramofoon- en
nooit wordt gelucht. Ik begreep toen versterkerinstallatie wordt op leerzame
>og niet, dat zulks niets meer of min- wÜze door een helderevlotte stem al
Ier was dan „de sfeer”, dat eigenaar- het wetenswaardige bijgebracht, dat
'ige iets, waar vele schilders, in tegen- ^?en, me^ betrekking tot het uitgestalde
telling met hun schilderijen, vol van J 1
'.in.
hij den directeur een feest eeseven wor
den
hoogste klas hadden een
ontvangen, waaronder ook Jan en Claar echte dame leek, was Jan opeens
tje Die Tweede Kerstdag zou de grootste erg verlegen geworden,
dag in Jan’s jongensleven worden! Hit Dank je, zei een vreemde, mijlen
mocht de toestemming kwam van ver van 1- -_L-- -
Claartjes ouders zelf haar aan huis spelde de bloemen op haar japon. Van 6 lichte klop, 8. ontvangtoestel. 10. Beet-
,<omen halen en hij zou voor den verde- de taxi. zei ze niets,
••n avond haar cavalier zijn Dat deze T 2'2
wees hun den weg naar den grooten sa
met een taxi af te halen, want, zoo had Toen zij de gastvrouw
zij hem in vertrouwen verteld, zij zou een groet hadden, drentelden zij door
lange japon van witte zijde dragen, om- beide vertrekken en zagen tot hun
iat er gedanst werd. Het was onmogelijk lichting enkele bekende gezichten
>m op een winteravond in een wit zijden schoolkameraadjes en leeraren
lapon op zijden schoentjes naar de tram
e loopen, meende Jan, en daarbij kwam
iat hij haar nog iets moest geven Zon
ets deed men, als men met r 2
litging, vond Jan, en dus spaarde hij de
latste weken zijn zakgeld op. Maar een
wartje in de week is bitter weinig als
ien s
'us probeeren zijn inkomsten te vërgroo-
en.
Wel had vader beloofd in de kosten te
i Claartje was het mooiste meisje^van. d.
5 klas, ja zelfs van de geheele I-
jongens waren het daarover eens
Toch deed ieder meisje uit
prettiger in de schaduw
heel buiten dien toovercirkel gebannen
ZljHet ontbrak Claartje niet aan vnende.
lijkheid en dienstbetoon De een --- --
haar zijn hulp bij de wiskunde aan. een gu]den; a]s fojj handig inkleedde, kon
ander wilde graag haar vertalingen voor ^ij den terugrit van vader los zien te krij
derde zei haar on gen pen ^ag vóór Kerstmis slenterde
aardrijkskundeles jan iangs winkels; hij had beslist dat
iederen dag haar fiets hef cadeautje voor Claartje een corsage
gaan. Claartje moest zijn, een corsage van echte bloemen
„v. de klas. Alle en wei orchideeën, minder kon het niet
jongens dongen naar haar gunst, maar want het was immers voor Claartje, zijn
tenslotte was het Jan Denis, die door meisje. Maar orchideeën zijn duur en in
haar werd uitverkoren o„..
flinkste en knapste jongen
niet alleen van i_L_. 2"--
verstand. Hij had de mooiste cijfers, wa
haantje de voorste bij het leeren maa'
ook bij de voetbalclub, bij de fietstocht
ft jes van jongens onder elkaar en tenslott
ook bij de streken, die er werden uitge
haald Maar nu had Jan toch allen over
troefd met zijn verovering op Claartic
de mooie, blonde, blanke Claartje me'
haar groote. stralende blauwe oogen. haa
g beeldig figuurtje en haar zonnigen fiiim
5} lach Alle jongens haatten Jan en tege
g ander wilde graag -
7 haar corrigeeren. een
gevraagd vóór bij de
en een vierde reed i-2
uit het hok Om kort te
was het koninginnetje van
maar v
Denis, die door meisje. Maar orchideeën zijn duur
Jan Denis was de den' winter bijna onbetaalbaar
j-..»-.! van de 5e. Eindelijk brak de zoo lang verbeide
uiterlijk, maar .ook van tweede Kerstdag aan en Jan fietste, in
sen barren, kouden wind, naar het andere
einde van de stad, waar een groote
kende bloemenzaak gevestigd was
op dezen dag tot twaalf uur geopend
rTn. j_
dermooie licht lila orchideeën verpakt wa
ren. zorgvuldig in zijn jaszak geborgen
pietste Jan. paars van de koude naar
huis en reed onderweg even bij de garage
aan om de taxi te bestellen
Wat zou Claartje wel van zijn bloemen
lijk bewonderden zij hem! Zij zochten zijn zeggen? Stellig zou zij er erg blij mee zijn
tevens en ze natuurlijk zuinig bewaren Zooiets
deden meisjes immers altijd!
Zij zou stil zijn hand drukken en hem
,0
BIJ DEN KAPPER
De wanhopige kap
per of het weerbar
stige kuifje.
W. v. Beek
RAADSEL
Weet jij de overeenkomst tusschen eei astronoom en een gastronoom?
Niet? Nou, als je roept: Kom eten!, komen ze allebei.
33
4o
