No. 18202.
DE OORLOG TER ZEE
Nieuwe zeeslag bij Dutch Harbour
STAATSPLECHTIGHEID VOOR
HEYDRICH
1
Iw
1942.
VERDUISTEREN
S8S
Woensdag 10 Juni.
IB
Japantiers bezetten steunpunten op de Aleoeten
Japansche en Geallieerde
verliezen
t
1
Bi
De Nederlandsche Oost-Compagnie
m f
M.
BUREAUX: WAGENSTRAAT 35-37
In de Rijkskanselarij te Berlijn
De Aleoeten-groep
De stryd gaat voort...
Twee Amerikaansche luchtschepen
in zee gevallen
Hoe Amerika zeelieden
behandelt
12 schepen tot zinken gebrachte
Italië twee jaar in den oorlog
yjyy
Het aandeel van de Italiaansche
marine
Volgens een U.P. bericht uit Washington was gisteren in
de buurt van Dutch Harbour een nieuwe zeeslag gaande. Bij
zonderheden hierover konden nog niet worden gemeld, o.a. als
gevolg van het zeer slechte weer daar ter plaatse, waardoor de
verbindingen worden bemoeilijkt.
Naar het Japansche hoofdkwartier nog meedeelt, zijn by
de operaties in het gebied van Dutch Harbour 14 vyandelyke
vliegtuigen neergeschoten of vernield.
Het Japansche hoofdkwartier maakte heden bekend, dat
Japansche vlootstrydkrachten op 7 Juni in nauwe samenwerking
met legereenheden verscheidene vyandelyke steunpunten op de
Aleoeten bezet hebben. De operaties duren nog voort.
De Arbeidsdienstplicht
Gas en electriciteit
S
'L
COURANT
De Führer met zijn
om
heeft
niet
;S
TOESPRAKEN VAN HITLER EN
HIMMLER
y^
HAAGSCHE
9
igrijk beschouwd. De kust
was bestemd als basis voor
Rijst van Nederlandschen bodem I De rijstplant in de kas van den Haagschen
Dierentuin staat er goed bij. Het wachten is nu maar op den „oogst”!
t t'oiygoon-Meyer),
PRIJS DER ADVERTENTIËN Van 1—11 m.M (5 reg.) f 1.65.
iedere m.M. meer tot 22 m.M (10 reg.) f 0,19 Elke m.M meer
21 et. Reel, f 0.51 per m.M. Bewijsn. 5 etfr. p. p. 10 et Incjtinnen
de stad 5 et. KI. Adv. (in halve oplaag) f 0.57, Dienstaanb f 0.38.
Pers. gevr. f 0.48. Adv. met ..Br. a h. bur. v d bl” 10 et meer
1 ■'iwjiw. u'■■■uid i nu—
Telefoon 116300 (zeven lijnen) BUREAUX: WAGENSTRAAT 35—37 Giro No. 12500
Bijkantoor: Scheveningen, Keizerstraat 319, Tel. 550310; Filialen: Rijswijk, Kantoorboekhandel Leeuwen*
daal, Oranjelaan 3, Tel. 119461 Voorburg, Boekhandel H. E. G. Ruys, Heerenstraat 124, Tel. 778038;
N.V. Kantoorboekhandel Th. J. de Koning, Goudsbloemlaan 3, Tel. 330263; Boekhandel J. B. v. Saters Jr„
Theresiastraat 108a. Tel. 772444 Boekhandel F. D. Couvée. van Hoytemastraat 66, Tel. 721187.
Mang—
Duikbooten der As-mogendheden heb
ben de laatste dagen in de wateren aan
de Oostkust van Amerika, iifde Caraibi-
sche Zee en in de Golf v.an Mexico, naar
het D.N.B. van militaire zijde verneemt,
wederom 12 Amerikaansche of in Ameri-
kaanschen dienst varende koopvaardij
schepen tot zinken gebracht. Onder deze
schepen bevond zich een Noorscb vracht
schip, dat door de Amerikaansche regee-
ring in beslag was genomen. Daar de
schepen voor een deel dicht bij de kust
tot zinken werden gebracht, kon een ge
deelte der bemanningen aan land komen
Op den tweeden verjaardag van de
Italiaansche deelneming aan den oorlog
Éeeft de partijsecretaris, minister Vidus-
soni, een boodschap gericht aan den chef
van den generalen staf van de Italiaan*
sche weermacht, generaal Cavallero,
waarin hij opnieuw de diepe verbonden
heid bevestigt van de zwarthemden met
de Italiaansche weermacht. In de trouw
en het geloof, waarmede de partij haar
hoogste erkenning tot uiting brengt je*
gens alle aan de fronten strijdende sol*
daten, is de zekerheid van de overwin*
ning gelegen.
Ook heeft minister Vidussoni een bood
schap gezonden aan de Italiaansche ma*
rine, die vandaag den vlootdag viert.
Hierin brengt hij haar de groeten over
van de fascistische partij en brengt hij de -
marine hulde voor haar dappere helden
daden in deze jaren.
'.■■■■•■■••■■■■■na :i>.
Bommen op Kweilin
Het belangrijke militaire steunpunt
van Tsjoengking, Kweilin, in de provin
cie Kwangsi, en Kasjau in Zuidwest Ki-
angsi, zijn volgens een bericht van Do
mei gisteren door het Japansche lucht
wapen zwaar gebombardeerd. De piloten
konden zich er na hun aanvallen van
overtuigen, dat de hangars van het
vliegveld en andere militaire installaties
zware schade hadden opgeloopen. Alle
Japansche vliegtuigen zijn van hun actie
teruggekeerd.
Ook Kantsjo, in het Zuidwesten van de
provincie Kiangsi, is gebombardeerd,
waarbij militaire installaties in en rond
de stad werden vernield.
wist naar Duitsche zijde te konden om den
volgenden oentend weer op te stijgen”.
De Heydrich door den Führer opgedra
gen taak om als plaatsvervangend Rijks-
protector in Bohemen en Moravië op te
treden omvatte, naar Himmler vervolgens
zeide, een voor ieder zichtbare creatieve
opgave. Hier bleek zijn handigheid Hij
greep hara in, gaf echter al dengenen, die
van goeden wil waren, de mogelijkheid
om mede te werken.
Aan het slot van zijn herdenkingsrede
noemde Reichsfühfér S.S. Himmler den
overledene den man, die de vermaning be
lichaamt, dat Bohèmen en Moravië Duitsch
Rijksgebied zullen blijven, zooals van
oudsher het geval was.
worden ontgonnen, kanalen moeten wor
den gegraven, wegen aangelegd, van
draineering is nog g«en sprake. Op
waterbouwkundig gebied moet nog een
ontzaglijke hoeveelheid werk worden
verzet en de Nederlanders bezitten juist
op dit gebied een bijzondere ervaring.
Bremen en Hamburg zijn voorgegaan
en hebben in de Baltische landen en in
de Oekraine reeds „faktorijen” gesticht.
De kolonisatie betreft, zoo zei men ons,
het geheele Oosten en niet alleen de
Baltische landen. Het gebied strekt zich
uit tot Moskou en zal straks nog met
eenige honderden kwadraat kilometers
worden vergroot. Er is niet gedacht aan
gesloten kolonisatiegebieden, wel aan
kolonisatie-centra van waaruit het ver
dere pionierswerk kan worden geleid.
Wij hebben onlangs een boekje aan-
gekondigd: „Naar Óostland”, waarin
dr. Joh. Theunisz gedachten heeft ont
wikkeld over Nederlandsche kolonisatie
in Europa, welke in vroeger eeuwen
plaats heeft gehad op eën schaal, zoo
groot als slechts weinigen bekend is.
Ook toen drong Nederlandsche durf en
Hollandsche ondernemingsgeest tot
Oost-Europa door; dit gebied strekte
zich uit van de oevers van den Wezer
tot diep in Hongarije en Rusland. De
beteekenis, die Nederlanders hierdoor
voor Europa hebben gekregen, gaat uit
boven die van vele andere volken. De
geschiedenis schijnt zich te gaan her
halen. Ieder tijdvak in onze historie zag
talloozen van ons volk heengaan naar
verre streken. De huidige omstandig
heden stellen weliswaar andere normen
vast en er zijn bezwaren en moeilijk
heden, zeker, maar er zijn ook moge
lijkheden, die onder het oog gezien
moeten worden. Er zal zeker aanleiding
zijn op een en ander nader terüg te
komen. Voor het oogenblik mag worden
geconstateerd, dat alleeh het feit der
oprichting van de Nederlandsche Oost-
Compagnie aansluit op het grootsche
verleden van ons volk, waarin moedige
pioniers en ondernemende werkers
Nederland’s naam in den vreemde luis
ter hebben bijgezet. Wat verder de toe
komstige activiteit van het nieuwe
lichaam betreft, daarover zal men zich
eerst een goed oordeel kunnen vormen,
wanneer de rapporten zijn verschenen
van het bezoek, dat op het oogenblik de
heeren Rost van Tonningen en Gips aan
de betrokken gebieden brengen.
Ju
<- L,
Zoo kwamen zij bij Charkov aanloopen! De uitwerking van de Duitsche
Stukabommen was tweevoudigzij vernietigden niet alleen de troepenmassa’s
met het materiaal, maar demoraliseerden ook degenen, die bleven leven. Bij
duizenden gaven zij zich over. (Atlantic-Holland^P.K. Hcihle)
Bij de plechtigheid heeft de Führer den
overledene een der beste nationaalsocia-
listen genoemd, een der sterkste verde
digers van de Duitsche Rijksgedachte en
een der grootste tegenstanders van de
vijanden v^n het Groot Duitsche Rijk.
Heydrich, zoo zeide Hitler, is gevallen
als bloedgetuige voor het behoud en de
beveiliging van het Groot Duitsche Rijk.
In aansluiting hierop schonk de Führer
den overledene als tweeden Duitscher na
den overleden Rijksminister dr. Todt de
hoogste onderscheiding, die het Duitsche
Rijk kan verleenen den hoogsten rang in
de Duitsche orde, en legde vervolgens,
terwijl de muziek het lied van den Goeden
Kameraad speelde, een krans op de kist.
Reichsführer S.S. Himmler wees in zijn
herdenkingsrede op de verdiensten-..van
Heydrich voor de Duitsche politie en de
S.S.; in het lm zonder verméldde hij de
groote verdienden van Heydrich voor den
onbloedigen opmarsch in de Oostmark. in
hët Sudetenland en in Bohemen en Mo
ravië. Vervolgens karakteriseerde Reichs
führer S.S. Himmler vooral het verdien
stelijke optreden van Heydrich in den
strijd tegen de vijanden van het Rijk, hun
organisaties en hun aanvoerders. Hij wees
er verder op. dat de Duitsche crimineele
politie de modernste' technische en weten
schappelijke uitrusting heeft gekregen.
„Moeilijk was het voor Heydrich, aldus de
Reichsführer o.m., tijdens den oorlog niet
aan het front te mogen zijn. lp het begin
van den veldtocht tegen de Sovjet-Unie
vloog Heydrich zonder mijn medeweten
en dat was, naar Himmler in het bij
zonder in hêt licht stelde, de eenige hei
melijkheid, die hij ooit tegenover mij heeft
gehad wederom bij een Duitsch eskader
in Zuid-Rusland en verwierf daar de zil
veren Frontflugspange en het Ijzeren
Kruis eerste klasse. Hij werd door
sisch afweergeschut neergeschoten.
De Italiaansche marine heeft, volgens
een in de „Giornale d’Italia” gepubli
ceerde mededeeling, in de eerste 2 jaar
van de deelneming van Italië aan den
oorlog verloren 1954 dooden, 2776 gewon
den, 8750 vermisten en 12.053 gevangenen
en geïnterneerden, in totaal dus 25.543
man. Van 10 Juni 1940 af tot 31 Mei 1942
hebben eenheden van de Italiaansche
marine in totaal 129 vijandelijke koop
vaarders tot zinken gebracht met een
inhoud van 906.590 b.r.t. Eenheden van
het luchtwapen brachten in denzelfden
tijd 63 schepen met een inhoud ,van 402.000
b.r.t. in de Middellandsche Zee en een
schip van 5000 b.r.t op een andere zee
tot zinken.
Italiaansche duikbooten hebben in deze
2 jaar een vijandelijk slagschip in den
Atlantischen Oceaan tot zinken gebracht
en in de Middellandsche Zee een slag
schip beschadigd. In laatstgenoemde zee
werd een vliegkampschip door haar be
schadigd, terwijl op den Atlantischen
Oceaan 2 kruisers werden beschadigd.
Italiaansche duikbooten brachten 15 tor
pedojagers tot zinken.
In gevechten met vijandelijke duikboo
ten brachten Italiaansche duikbooten 4
dezer booten tot zinken. Het aan de vijan
delijke koopvaardijvloot door Italiaansche
duikbooten toegebrachte verlies bedraagt
in tötaal 591.850 b.r.t.
In totaal heeft' de Italiaansche marine
229 vijandelijke koopvaardijschepen en
oorlogsschepen tot zinken gebracht, die
een gezamenlijke tonnage hadden van
1.191.238 ton.
Vier kruisers werden in de MiddeHand-
sche Zee tot zinken gebracht, zes bescha
digd.
AANKLACHT TEGEN IEDERE
MENSCHELIJKHEID
„De Vereenigde Staten halen uit de in-
terneeringskampen zeelieden voor de
schepen, die een reis gaan maken door
de gevaarlijke zónes. De belevenissen van
Noorsche zeelieden, die tegen bun wil van
Amerika naar Moermansk moesten va
ren,” aldus luiden de opschriften van de
artikelen in de Noorsche pers over de
verhalen van 2 Noorsche zeelieden, die
van een door de Duitsche luchtmacht tot
zinken gebracht vaartuig, dat in convooi
voer, gered konden worden.
Deze zeelieden hebben op een te Oslo
gehouden persconferentie schokkende
mededeelingen gedaan over den druk,
waaronder de zeelieden der verschillende
landen door de Amerikaansche instanties
tot aanmonsteren wUrden gedwongen.
Beide Noorsche zeelieden hebben met
hun verhaal een aanklacht laten hooren
■tegen de methoden der Amerikaansche
autoriteiten, die met iedere menschelijk-
heid spotten. Toen b.v. het schip „Race
land” in Boston oorlogsmateriaal laadde,
wilden de meeste zeelieden afmonsteren.
Zij werden echter gedwongen de reis met
het schip in de gevaarlijke zóne mede te
maken. Onder de bemanning ter sterkte
van 45 man waren niet minder dan
16 nationaliteiten vertegenwoordigd. Wei
gerde men de reis mee te maken, dan
werd de gage ingehouden en werd men
in de gevangenis geworpen. Wanneer een
Noorseh zeeman zich te lang aan land
ophoudt, dan wordt hij naar een inter-
neeringskamp overgebracht en van daar
weer op het schip gebracht.
Vervolgens gaven de beide Noren een
uiteenzetting van de gevaarlijke reis over
den Atlantischen Oceaan, waarbij het
convooi herhaaldelijk moest omkeeren,
daar de Britten hadden gerapporteerd,
dat een Duitsch slagschip in de buurt
was. Tenslotte werd het convooi door de
Duitsche luchtmacht aangevallen en zoo
kwamen de beide Noren tenslotte weer
in Noorwegen terecht.
De Aleoeten zijn een reeks Amerikaan
sche eilanden, welke zich ten Westen van
Alaska (in het Noordwesten van het
Amerikaansche vasteland) ver in zee
uitstrekken. De regeering te Washington
heeft dit gebied steeds als strategisch bij
zonder belangrijk beschouwd,
van Alaska
het luchtverkeer in deze Noordelijke re
gionen. Op het vlak bij de kust liggende
eiland Unalaska werd de prachtige na
tuurlijke haven Dutch Harbour tot een
modem vloot- en luchtsteunpunt inge
richt. Dutch Harbour werd beschouwd
als een opmarschhaven bij een eventueel
offensief tegen Japan. De eilandenbrug
van de Aleoeten strekt zich van Dutch
Harbour af tot op 500 zeemijlen van het
schiereiland Kamschatka (Noord-Siberië)
uit. Ook op de meest westelijk gelegen
eilanden van den keten, Adakh en Attu,
welke eveneens ruime natuurlijke havens
bezitten, hebben de Amerikanen steun
punten opgericht, welke als operatie-
bases tegen Japan zouden dienen.
Japan heeft zijnerzijds als antwoord op
de versterkingen van Alaska steunpunten
aangelegd in het gebied van Sachalin en
de Kurillen-eilanden.
De Japansche aanval op Dutch Har
bour vorige week en de thans bekend ge
maakte bezetting van steunpunten op de
Aleoeten door de Japanners bewijzen,
dat Japan opnieuw de Amerikanen vóór
geweest is.
Zooals Pearl Harbour (Hawaii) bij het
begin van den oorlog bij verrassing werd
overvallen, is thans op verrassende wijze
een slag toegebracht aan het Amerikaan
sche kustgebied. Te meer speelt het ele
ment der verrassing weer een groote rol,
daar de Amerikanen geen aanval in de
Noordelijkste streken zullen verwacht
hebben, althans niet voor mogelijk geacht
hebben, in de veronderstelling, dat de
Japanners geen „menschen van het hooge
Noorden” zijn. f
In plaats van zelf een offensief langs
den Noordelijken weg tegen Japan te
ondernemen, hetgeen voor Amerika
ondanks den grooten afstand voor de
hand lag, worden de Yankees in hun
eigen bases bestookt. Opnieuw zijn de
Amerikaansche plannen in de war ge
stuurd door het snelle ingrijpen van de
Japanners, voor wie ook de verre afstan
den bij hun operaties allerminst be
zwaarlijk blijken
Door hun stoutmoedige aanvallen zijn
de Japaniftrs er in geslaagd vasten voet
te krijgen op de Aleoeten en hun vol
gende poging zal vermoedelijk zijn Dutch
Harbour te veroveren. Daarmede zou de
oorlog dreigend dichtbij het Amerikaan
sche vasteland zijn overgebracht.
Japan heeft een nieuwen stap gedaan
zich te beveiligen tegen Amerikaansche
agressie uit het Noorden en de beteekenis
vhn de eilandenbrug is ten nadeele van
Amerika veranderd, daar zij nu een in
valsweg naar het Oosten voor de Japan
ners zal vormen. I
Na Kertsj en Charkov gaat de strijd in
het Oosten voort. Nieuwe plannen wor
den gemaakt en nieuwe operaties staan
te wachten. Een nieuwe strijd zal weldra
weer beginnen en wederom zullen moedige
mannen, die ginds in het Oosten het
bolsjewistische gevaar den kop indruk
ken, het slachtoffer worden van hun
plicht.
Geweldige aantallen gevangenen, waar
onder vele gewonden, zullen hulp noodig
hebben. Wanneer u aan dit alles denkt,
denk dan ook aan de Nederlandsche Am
bulance, de Nederlandsche hulp-expeditie
in het Oosten, die tot taak heeft het leed
van gewonden te verzachten. En denk
dan ook aan het giromftnmer van deze
ambulance. Pak uw giroboek en maak een
bijdrage over op girorekening 87600, Ne
derlandsche Ambulance, Koninginne
gracht 22 te ’s-Gravenhage.
Uit Lakehurst wordt gemeld, dat
’s nachts 2 Amerikaansche luchtschepen
tijdens een proefvlucht met elkander in
botsing gekomen en in zee gevallen zijn.
Slechts één der inzittenden kon gered
worden; de anderen, 7 officieren en 5
technici, verdronken.
De eisch om zuinig te zijn nog niet
allerwegen nageleefd
Naar ons vanwege het Rijkskolenbu-
reau wordt medegedeeld, begrijpt men
nog niet genoeg den dringenden eisch om
zuinig te zijn met gas en electriciteit.
Bovendien wordt onvoldoende rekening
gehouden met het feit, dat in de»zomer
maanden de rantsoenen voor verlichtings-
doeleinden belangrijk lager zijn dan in
de andere maanden.
Ook is bij contróle gebleken, dat nog
velen, hoewel zonder overschrijding van
hun rantsoen, onnoodig gas en electrici
teit verbruiken. Dit komt o.m. ook voor
in restaurants, ■Winkels e.d. In vele zaken
ziet men midden op den dag zonder eeni
ge noodzaak lampen branden. Het is van
zelfsprekend, dat tegen dergelijk nutte
loos verbruik ernstig zal worden opge
treden. Betrokkenen loopen groote kans,
dat, afgezien van verdere maatregelen,
hun rantsoenen belangrijk worden ver
laagd. Overigens dienen zij - te bedenken,
dat in dezen tijd, waarin vele groote ge
zinnen met het hun toegemeten rantsoen
moeten woekeren, het wel zeer onsym
pathiek aandoet, dat zij hun rantsoenen
verspillen, waardoor zij de overheid, die
de eindjes van deze distributie aaneen
moet knoopen, als het ware dwingt,
scherpe maatregelen te nemen.
Men werke dus mee in het algemeen
belang en gebruike slechts gas en elec
triciteit, indien dat inderdaad noodig is.
v. 10.00 a. nam. tot 5.18 a. v.m.
Maan: 10 Juni op 4.02 v.m., on-
der 6.21 n.m.; 11 Juni op 4.28 v.m.,
onder 7.24 n.m. 13 Juni N.M.
Nachtdienst DOKTERS: Tusschen
10 u. n.m. en 7 u. v.m. No. 113058 J
Ziekenfondsleden de Volharding
no. 116364; zr. Stadspatiënten no, 49 -
ZIEKENVERVOER (Ziekendienst
Den Haag) No. 115995.
3*
Teneinde een vlotte afdoening van
eventueele verzoeken om uitstel of vrij
stelling van den Arbeidsdienstplicht mo
gelijk te maken, wordt de aandacht van
belanghebbenden gevestigd op de hier
voor noodzakelijke directe adresseering
dezer verzoeken aan afdeeling B van de
administratie van den Ned. Arbeidsdienst,
Gevers Deynootweg 63 te 's Gravenhage.
Er zij evenwel met nadruk op gewezen,
dat slechts in bijzondere gevallen vrij
stelling of uitstel van den Arbeids
dienstplicht kan worden verleend.
Het Japansche hoofdkwartier maakt
bekend, dat bij de gevechten in het ge
bied van de Midway-eilanden 2 vijande
lijke vliegkampschepen van de „Enter
prise”-. en de „Hornet"-klasse tot zinken
zijn gebracht. Bovendien werden 120
vijandelijke machines neergeschoten. Op
de Midway-eilanden zijn belangrijke mili
taire inrichtingen verwoest. In het gebied
van Dutch Harbour QUeoeten) werd een
groot vijandelijk transportschip tot zin
ken gebracht en werden petroleuminstal-
laties alsmede een (vliegtuighangar ver
nield.
De Japansche verliezen bedragen Een
vliegkampschip tot zinken gebracht, nog
een vliegkampschip en een kruiser zwaar
beschadigd, alsmede 35 vliegtuigen
op hun b^sis teruggekeerd.
In de mozaiekzaal van de nieuwe Rijks
kanselarij te Berlijn is gisteren in tegen
woordigheid van den Führer de rouw-
plechtigheid gehouden voor den plaats-
vervangenden Rijksprotector in Bohemen
en Moravië, SS-Obergruppenführer Rein
hard Heydrich. De staatsplechtïgheid
werd bijgewoond door alle leidende man
nen van den Nationaal-Socialistischen
Staat, Partij en Weermacht, het geheele
leiderscorps der SS en der politie. Ook
staatspresident dr. Hacha was aanwezig.
Onder groote belangstelling van de Ber-
lijnsche bevolking werd vervolgens het
stoffelijk overschot naar het Invalide-
triedhóf overgebracht, waar het met mili
taire eer werd bijgezet.
De oprichtingsacte van de Neder
landsche Oost-Compagnie, welke men
gisteren in ons blad heeft afgedrukt
gezien, alsmede* de besluiten, welke in
verband met deze oprichting in de
„Nederlandsche Staatscourant” zijn
verschenen, zijn voorbestemd histori
sche documenten van groote beteekenis
te worden. Wij wagen het niet te voor
spellen, hoe latere geschiedschrijvers
over aard en wezen dezer documenten
zullen oordeelen; wie zou, in het glo-
rie-tijdperk der „Heeren XVII”, hebben
durven voorzeggen, dat nauwelijks een
eeuw later hun beleid aan scherpe cri-
tiek zou worden onderworpen? Wil
men de Nederlandsche Oost-Compagnie
vergelijken met die andere Compagnie,
de Veieenigde Oost-Indische Compag
nie, aan welker naam blijkbaar ook nu
nog suggestieve kracht wordt toege
schreven, dan heeft men beide te zien
binnen het kader van haar tijd, een
tijd, die voor beide een tijd was van
stoutmoedige ondernemers, van onver
schrokken pioniers, die met een schier
weergaloozen ondernemingsdurf en
doorzettingsvermogen handelden uit
den nood der omstandigheden. Zooals
toen, moet ook thans de weg worden
gezocht en gebaand voor nieuwe expan-
sie-mogelijkheden. Het is wel een tra
gische gril van het lot, dat het verlies
der gebieden, die toen door dit ge
weldige pionierswerk gewonnen wer
den, nu mede een der voornaamste
stimulansen vormt voor den nieuw
herboren ondernemingsgeest.
„Gehandeld uit den nood der om
standigheden,” schreven wij zooeven.
Het is noodig, dit op den voorgrond te
stellen. De vereeniging der verschillen
de handelslichamen voor de vaart op
het Oosten, welke tot de oprichting
van de Oost-Indische Compagnie leid
de, werd door de omstandigheden ge
biedend voorgeschreven, wilde men het
niet afleggen tegen de Spaansche en
Portugeesche concurrentie, welke ver
vaarlijke afmetingen begon aan te
nemen. Ook de Nederlandsche Oost-
Compagnie is uit den nood der tijden
geboren. Nederland is te klein
negen millioen zielen een behoorlijk
bestaan te verschaffen; de Oost-Azia-
tische gebieden en vele andere deelen
der wereld-over-zee zijn uitgevallen
om ondernemende Nederlanders op te
nemen, Nederlanders, die den drang
naar verte volgen niet alleen om
zichzelf een beter bestaan te verschaf
fen, maar ook om de zaak van het
Nederlandsche volk te dienen. Een tra
ditie wordt voortgezet, een traditie, die
haar oorsprong heeft in de eerste ja
ren der werkzaamheid van de „Edele
Maatschappij” in het begin der 17de
eeuw.
Evenals de oude Compagnie
ook de nieuwe haar monopolie, maar
overigens zijn er niet veel punten meer,
waarop een vergelijking tusschen beide
lichamen kan worden doorgetrokken.
Na een langjarige periode van grof
geld verdienen, ging de V.O.C. snel aan
innerlijke kracht achteruit,1 het finan
cieel beleid, in Azië zoowel als in Ne
derland, was uiterst gebrekkig, soms
roekeloos en immoreel. De toestroomen-
de rijkdommen uit Indië hadden op. de
regenten der Republiek, die bijna allen
op de een of andere wijze nauw met de
Compagnie verbonden waren, en op
haar eigen machthebbers een zeer na-
deeligen invloed, die tenslotte tot haar
verval en tot haar ontbinding heeft
geleid. Hier springt een groot verschil
tusschen beide ondernemingen naar vo
ren. Bij de Oost-Indische compagnie is
het uitsluitend het verlangd naar han-
delswinsten geweest, dat het blanke ras
xpet andere rassen in aanraking bracht!
Zij was een zuiver commercieele onder-*
neming, waarvoor de „baei” hoofdzaak
was; de Nederlandsche Oost-Compagnie
daarentegen heeft allerminst een kapi
talistisch of financieel karakter. Voor
haar is de arbeidsgedachte overheer-
schend. Van bevoegde zijde werd onze
aandacht gevestigd op het féit, dat
Óostland tot op zekere hoogte nog vol
komen nieuw land is, dat zeer vrucht
baar is, maar dat nog geheel rijp moet
worden gemaakt. Het land moet nog
PRIJS DEZER COURANTVoor ‘s-Gravenhage bij vooruitbet. per
8 tnnd met „Kikerlki". „De Nieuwste Mode”, „Kol. Bijblad” en
„Letterk. Bijblad” f 3.15. Fr. p. p. met Modeblad t 4.20, z. Mode
blad t 3.98. Buitenland 9.45. Bij postkant, tegen de geldende
goed gek abonnementspriizen Afz. nummers 5 et., fr. D. 10 ct
Maan—a—■ra——i
Generaals bij een bespreking over den toestand aap
het front (Hoffmann)