'1942.
M
jjlw
No. 18284.
Landdag van het Medisch Front
VERDUISTEREN
Maaiub* 'U Septemher.
Het tweede Nederlandsche Radio-Muziekfeést
de
Duitsche troepen dringen Stalingrad
binnen
18 Schepen tot zinken
gebracht
Bremen aangevallen;
14 Engelsche bommen
werpers neergeschoten
V erduisterings week
heden ingezet
Aan de Terek vijandelijke
stellingen doorbroken
De strijd op Madagascar
Mussert sprak over
Volksgezondheid
Tentoonstelling vier eeuwen Nederlandsch muziekleven
i
Duitsch Weermachtbericht
Wie slecht verduistert, is een gevaar
voor zijn omgeving
Goed verduisterd,
Goed beschermd!
verza-
inzendingen
en
beeld
Op een Italiaansch vliegveld aan het Egyptische front. In de schaduw van
het vliegtuig zit de bemanning gereed.
Concerten te Amsterdam en
’s-Gravenhage
1
COURANT
HAAGSCHE
1
Overtreders: 3 etmalen zonder licht!i
de
Weermacht
op
in de
in
KOENRAAD VAN DEN AROEIDSDIENSI
Uitgelachen en niet begrepen-
(Orbii-Luce-Holland)
Slag tegen convooi op Atlantischen
Oceaan
i
t
t
i
t
i
i
t
t
t
t
t
i
t
i
i
t
t
t
t
i
t
i
i
instru-
dans
echter ietwat dik ge-
Brueghel-suite
muzikaal
aandacht
Omroep,
tot slot
wonder-
bepaalde
kunnen
I
l
I
I
I
I
l
l
l
t
l
I
l
l
i
l
l
I
I
l
l
l
I
I
i
l
i
I
I
I
I
i
l
I
l
l
I
i
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
A
„Engeland overleeft elke nederlaag,
behalve de laatste”.
Hedenavond om 19.05 uur spreekt Max
Blokzijl over Hilversum I, in zijn politiek
weekpraatje over het onderwerp: „Enge
land overleeft elke nederlaag, behalve de
laatste”.
De nachten worden langer, de
avonden beginnen steeds vroeger.
Het is noodzakelijk, dat allen hun
woningen behoorlijk verduisteren,
zoodat nergens licht naar buiten
straalt.
Zij, die zich aan dezen plicht
meenen te kunnen onttrekken, ver
geten, dat zij hierdoor niet alleen
zichzelf, maar ook anderen in ge
vaar brengen.
HOOFDKWARTIER VAN DEN FÜH
RER, 13 September. (D.N.B.) Het Opper
bevel van de Weermacht deelt mede:
Duitsche duikbooten hebben op de
St. Laurens, aan de Canadeesche kust, op
den Atlantischen Oceaan en voor de kust
van Afrika in zware gevechten 18 In con
vooi of alleen varende schepen met een
gezamenlijken inhoud van 121.500 ton tot
zinken gebracht. Een ander schip werd
door torpedo’s getroffen. Bovendien wordt
op het oogenblik een groote slag tegen
een convooi op den Atlantischen Oceaan
geleverd.
tijd, die onder de meest ongunstige om
standigheden begint. In de eerste plaats
is er deze wereldoorlog, die door de
krachten van den ouden tijd is ontke
tend. Deze oorlog past een selectie toe
in de verkeerde richting. Want niet de zie-
xen en zwakken en ouden van dagen,
maar de sterke jonge kerels vallen met
tienduizenden en honderdduizenden. In
de tweede plaats worden de
v. 7.59 a. nam. tot 7.13 a. v.m.
Maan: 14 Sopt, op 11.29 v.m.,
onder 9,58 n.m.; 15 Sept, op 12.43
n.m., onder 10.35 n.m. 17 Sept.
E. K.
Nachtdienst DOKTERS: Tusschen
10 u. n.m. en 7 u. v.m. No. 113058
Ziekenfondsleden de Volharding
no. 116364; zg. Stadspatiënten no. 49
ZIEKENVERVOER (Ziekendienst
Den Haag) No. 115995.
wien na de pauze nog een sonate voor
viool, viola da gamba en clavecimbel op
zeer verdienstelijke wijze werd gespeeld
door Hendrik Rijnbergen. Klaas Kueter
en Jacoba Kueter-Zwager, welk trio te
voren nog een boeiende sonate in D gr. t.
van Hellendaal had vertolkt.
Een vrij talrijk auditorium heeft de
uitvoerenden met warm gestemd applaus
gehuldigd. Onder de toehoorders bevon
den zich prof. dr. T. Goedewaagen,
secretaris-generaal van het departement
van Volksvoorlichting en Kunsten, burge
meester prof. dr. Westra, de heer J. G.
Goverts, leider van de afdeeling muziek
van b.g. departement, dr. ir. W. A. Her-
weijer, directeur-generaal van den N. O.
en talrijke musici, o.w de heeren P. Rei-
nards en Leo Ruygrok.
In de pauze werd in de rolzaal, waar
ververschingen werden aangeboden, mu
ziek voor strijkorkest uitgevoerd onder
leiding van P. Hartvelt. Mr, A. J. F,
J. Jung.
PRIJS DER ADVERT.i 1-11 m.M. (5 reg.) ƒ165. elke nn.M. m. tot 23
m.M. (lOTeg 0.19. Elke m.M. m. 21 ct. Halve oplaag, halve prijs Red.
ƒ0.51 p. m.M. Bewijsn. 5 ct„ fr. p. p. 10 ct. KI. Adv (in halve opl.) /Oil.
Dienstaanb. /0.38 Pers. gevr. ƒ0.48 Adv. „Br. bur. v. d. bl.” 10 c meer
Laten wij onze gedachten concentreeren
op dit éénehoe zorgen wij, dat wij de
Jeugd van Nederland, als toekomst van
ons volk, zoo onbeschadigd mogelijk door
dezen tijd heensleepen?
Onvoegzame kleeding
Ten aanzien van de kleeding merkte
Mussert op. de noodzakelijkheid niet in
te zien, waarom meisjes fietstochten moe
ten maken en tennis moeten gaan spelen
in zoogenaamde „shorts” die met een oud-
Nederlandsch woord feitelijk „zwem
broek” moeten worden genoemd.
Er zal scherper toezicht moeten komen
op de zwem- en zonnebaden, die een heil
zame werking kunnen hebben, maar die
hier en daar ernstige, vooral geestelijke
schade toebrengen aan de volksgezond
heid Voor de woning-politiek en de hu-
welijkszorg is het van beteekenis, dat
vroege huwelijken en groote gezinnen
worden bevorderd. Buitenechtelijke ge
boorten moeten niet worden aangemoe-
digd. omdat de gezonde huwelijkspolitiek
daardoor wordt geschaad. Het is noo
dig, de aandacht te geven aan de bescher
ming van de meisjes van 15 tot 18 jaar,
de ouders moeten verstaan, dat de teugels
strakker dienen te worden aangehaald. De
sociale zorg voor moeder en kind zal door
den Volksdienst worden behartigd, in
samenwerking met de N.S.V.O.
Ir. Mussert ging vervolgens over tot
de installatie van de leden van den Raad
voor de Volksgezondheid, waarbij hij tot
elk der nieuwe functionarissen een per
soonlijk woord richtte, in verband met
hun werkzaamheid op de verschillende
gebieden der volksgezondheid. Als richt
lijn gaf hij hun de uitspraak mee: „Als
in dezen tijd alles behouden bleef, be
halve de volksgezondheid, waren wij ver
loren. Als alles verloren ging, behalve de
volksgezondheid, dan hebben wij de kans
om er weer bovenop te komen”.
Na de rede van den leider werd de
landdag besloten met het zingen van het
zesde couplet van het Wilhelmus.
Tot leden van den Raad voor de Volks
gezondheid, zijn benoemd: dr. Bruyning,
directeur-generaal van de Volksgezond
heid, dr. Croin, leider van de Artsenka
mer, dr. Kool, medisch adv. van de Rijks-
arbeidsbureaux, dr. van Roon, hoofd van
de medische afd. van den Ned. Volks
dienst, dr. Siestrop, van den Nationalen
Jeugdstorm, Nachenius, van de Nederl.
SS en verder de artsen van ’t Hoek,
v. d. Upwich en Hardenberg.
tijd
het
bewustzijn zich zal ontwikkelen, dat wij
als muziekkern, als onderdeel van de
Germaansche cultuur een verplichting
tegenover het geheel hebben. Eens zal de
tijd weer komen, aldus prof. dr. Goede
waagen, waarin de Nederlanders de al
oude traditie van vormgevende en onder
richtende musici weer zullen voortzetten.
Na een Intrada en Hymne van J. Wa-
genaar bracht de soliste Roos Boelsma
met haar prachtige, warm getimbreerde
stem „Die Nacht” van Diepenbrock ten
gehoore, en kenmerkte zich daarbij niet
alleen als muzikaal hoogstaand kunstena
res, doch tevens als een zangeres, wier
uitzonderlijke technische kwaliteiten be
wondering afdwingen.
Een ware aanwinst voor de Nederland
sche literatuur bleek Badings’ Triple-
concert, door de behandeling van het
trio als tegenhanger van het orkest en
het thematisch materiaal, te zijn. Een
woord van bewondering zij hier echter
ook aan de leden van het boven ver
melde trio gewijd. De componist ontving,
verschenen, langdurige
Het orkest vertolkte de
geschreven.
Telefoon iibjuu (zeven lijnen) BUREAUX: WAGENSTRAAT 35—37 u,r® No- ,26üu
Bijkant. Schev. Kelzerstr. 319, Tel. 550310; Fll.i RIJiw., Kantoorboekh. Leeuwendaal, Oranjel. 3, Tel. 119461
Voorb., Boekh. H. E. G. Ruys, Heerenstr. 124, Tel. 778038; N.V. Kantoorb, Th. J. de Konlng, Goudsbloem!. 3. Tel.
330263; Boekh. J. B. v. Seters Jr„ Theresiastr. 108a, Tel. 772444: Boekh. F. D. Couvée, v- Hoytemastr. 66 Tel.721187
van de luchtmacht
gevechten en be-
bolsjewistische strljd-
materieele
omstandigheden steeds moeilijker omdat
alles er op moet worden gezet den oor
log te winnen.
„Wist u”, zoo vroeg Mussert zijn toe
hoorders, „dat de verpleegden in de
krankzinnigengestichten grootere rantsoe
nen hebben dan de werkende menschen?"
Als die rantsoenen gelijk gemaakt wor
den dan geloof ik, dat we toch aan onzen
plicht tegenover het volk volledig hebben
voldaan', (instemming). In hetzelfde ver
band noemde spr. het een schandaal, dat
verpleegsters, die de gevaarlijkste geval
len van open t b c. hebben te behandelen,
geen exra-rantsoenen krijgen
Naar te Vichy verluidt, is het den
Franschen troepen op Madagascar gelukt
Vrijdag weerstand te bieden aan den
druk van de vijandelijke troepen op de
rivier Botaiboka en den Engelschen aan
zienlijke verliezen toe te brengen.
De Britsche berichtendienst meldtDe
Zuidelijkste colonne heeft Vrijdag van
Morondava uit het gebied van Mahabo
bereikt, waar de operaties met succes
worden voortgezet. Op den weg naar
Majoenga bereikten de Britsche troepen
de groote brug over de rivier Botaiboka.
op 50 k.m van Majoenga.
Het communiqué van Zaterdagmiddag
meldt dat de Geallieerde troepen onge
veer 200 k.m. in de richting naar de
hoofdstad van het eiland, Tananariva, zijn
opgerukt.
De plaats Oembanja, in het Noorden
van Madagascar, is ingenomen. De Fran
schen hebben zich teruggetrokken.
PRIJS DEZER COURANT: Voor 's-Gravenhage bij vooruitbet. per 3 mnd,
met „Kikeriki", „De Nieuwste Mode", „Kol. Bijbl.” en „Letterk. Bijbl."
ƒ3.18, Fr. p. p. met Modebl. ƒ4.20 z. Modebl. ƒ3.95. Buitenl. ƒ9.45.
Bij postkant, tegen de geld, goedgek abonn.pr. Afz. nr. 5 c., fr. p. p. 10 c.
Het openingsconcert
Het openingsconcert werd Zaterdag
avond in een feestelijk versierde zaal
van het Concertgebouw te Amsterdam
door het Omroep-Symphonie-orkest on
der leiding van de dirigenten Pierre Rei-
nards en Toon Verhey gegeven. Als so
listen werkten de alt Roos Boelsma en
het trio Theo v. d. Pas (piano) Willem
Noske (viool) en Albert Loerkens (cello)
aan dezen avond mede.
Prof. dr. T. Goedewaagen sprak voor
den aanvang van het concert een
openingsrede uit, waarin hij o.m. opmerk
te dat het in dezen tijd juist de wil tot
vooruitgang is. welke ons dwingt tot
terug- en omzien naar die tijden, toen
de Nederlandsche musici een voorbeeld
voor geheel Europa waren, naar Swee-
linck. die als ..organistenmaker" indirect
zelfs Bach en de Duitsche barokmuziek
beïnvloedde Weliswaar heeft de Neder
landsche muziek na dezen tijd waarin
een saamhoorigheidsbesef met de Ger
maansche cultuurruimte bestond, bijna 3
eeuwen geslapen, losgemaakt van het
volk door internationalisme en doodend
geestelijk isolement. Doch wij bezitten
de kracht om over deze periode heen
terug te grijpen, terwijl in dezen
door een Germaansch eenheidsbesef
Zes arbeidsgemeenschappen
De organisatie zal, aldus de leider, zóó
zijn: de Beweging is het kloppend hart
der natie en mag als zoodanig slechts
een minderheid zijn, die steeds meer van
de beste volksgenooten zal omvatten.
Een minderheid kan iets doen, wanneer
zij door idealisme wordt gedreven. Alle
volksgenooten zullen gesteld worden op
plaatsen, waarvoor zij het beste geschikt
zijn. Daarom zullen er zes groote ar
beidsgemeenschappen zijn: Landstand,
Arbeidsfront, Volkszorg, Overheidsdiena
ren, Cultuur en Opvoeding en Onderwijs.
Het principe daarbij is, dat ieder zijn
werk moet doen als een taak voor het
volk in zijn geheel. Het staatsburger
schap zal slechts hebben wie werken wil
en werken kan. Dat is volks-sociaiisme,
dat is het nationaal-socialisme.
De volkszorg laat zich onderscheiden
in de volksgezondheid in engeren zin en
in het werk van den Nederlandschen
Volksdienst. Zij omvat allen, die werken
voor de gezondheid van het volk en
voor sociale verbeteringen in de toe
standen.
Ir. Mussert noemde enkele cijfers over
de zuigelingen-sterfte en de t.b.c., waar
uit blijkt, dat Nederland ten aanzien
van het eerste de beste plaats inneemt
en ten aanzien van de t.b.c. de beste né
Nieuw-Zeeland. Er is, aldus spr., in ons
land op het gebied van de volksgezond
heid veel gepresteerd en wij hebben
daarvoor groote achting en waardeering.
Er kan dus veel bedorven worden en
daarom zal de verdere opbouw met groo
te zorgvuldigheid moeten geschieden.
Mussert besprak vervolgens de volksge
zondheid in verband met den nieuwen
Wie dat goed begrijpt, weet, dat niet
of niet goed verduisteren misdadig is en
dat hij, die zich daaraan schuldig maakt,
het leven van ontelbaren in de waag
schaal stelt!
Laat iedereen zich van deze eenvoudige
waarheid toch tijdig bewust warden!
Dan is al dat vervelende controleeren
niet meer noodig en zal niemand ’s avonds
opschrikken als er gebel<i wordt uit
vrees, dat er iemand van de luchtbescher.
ming of politie is, die tegen hem of haar
proces-verbaal komt maken.
Er moet goed verduisterd worden
en de verduistering moet zoodanig zijn
aangebracht, dat zij in enkele ©ogen
blikken. door eenige eenvoudige hand
grepen kan geschieden. Dat voorkomt
ook huiselijke ruzies, nietwaar En het
geeft zoo’n rustig gevoelXJ verstaat den
verduisteringsplicht niet? Wendt u dan
tot de Nederlandsche Vereeniging voor
Luchtbescherming, die een prachtige en
duidelijke handleiding heeft samenge
steld, met tal van voorbeelden over
lichtafscherming.
Een huis is goed verduisterd, als men
van buiten niet kan zien, dat er binnen
licht brandt. Heel eenvoudig zult u
zeggen.
Ja, maar heeft u ook aan den achterkant
van uw huis gedacht en aan den koekoek
in het dak en aan zooveel andere reten
en spleten, die licht doorlaten? Wij geloo.
ven het niet, want iedereen, die op een
donkeren avond eens de moeite neemt de
huizen aan de achterkanten te inspectee-
ren, zal het aantal overtredingen bijna
niet kunnen bijhouden. Even op den
zolder: knip, het licht aan en tegelijkertijd
wórdt het dakvenster helder verlicht;
even in den tuin, de keukendeur gaat open
en de tuin staat „in lichterlaaie”. De voor
beelden zijn talloos, want de vergeetach
tigheid, de slordigheid en de sleur van hefi
publiek is ongelooflijk groot.
Welnu, de overheid heeft besloten, dat
hieraan eens en voor altijd een einde moet
komen. Er zullen scherpe, zéér scherpe
maatregelen worden getroffen.
Wie voortaan de verduisteringsbepalirv*
gen overtreedt, wordt automatisch ge
durende drie dagen van het electrisch
net afgesloten 1
Een harde maatregel, die helaas nood
zakelijk is gebleken
Aan den anderen kant wil de Overheid
niets nalaten om het publiek te helpen en
raad te geven. Van heden af tot en met
20 September a.s. wordt voor dit doel een
verduisteringsactie ingezet. In bioscopen
en andere openbare gelegenheden zal het
publiek steeds weer op den verduisterings
plicht worden gewezen. Wij, van onzen
kant, steunen deze actie gaarne, omdat zij
vgn het allergrootste belang: Is voor ons
geheele volk.
In de Zaterdag gehouden middagver
gadering van den tweeden landdag van
het Medisch Front in het N.V.-huis te
Utrecht heeft de leider der Nationaal-
Socialistische Beweging der Nederlanden,
Mussert, een rede gehouden over de
volksgezondheid. Aan deze red», die de
installatie inleidde van de leden van den
„Raad voor de Volksgezondheid der
N.S.B.”, liet de leider een uitvoerig over
zicht voorafgaan over de huidige situatie
op het terrein der binnen- en buitenland-
sche politiek. Daarin zeide hij o.m., dat
het dieptepunt, waarin ons volk zich be
vindt, alleen nog verergerd zou kunnen
worden door een geallieerde landing en
de daaruit voortkomende verwoestingen
of door bombardementen van onze ste
den. Ik weet één ding, aldus Mussert,
dat Hitler geen Napoleon is. Op het
moment, dat ik zou denken, dat nij het
wel was. zou ik geen lust meer hebben
een pas te verzetten. Maar Adolf Hitler
is de Germaansche Führer, die inderdaad
Europa zal kunnen opbouwen en die van
ons niet verlangt, dat wij tweede rangs-
Duitschers worden, maar wel, dat wij
goede Nederlanders zijn, die de saam-
hoorigheid der Germaansche volkeren
zullen beleven, terwille van het groote
geheel.
Alvorens over te gaan tot de installa
tie van den Raad voor de Volksgezond
heid, die zal optreden als adviseerende
raad voor het hoofd van de volksgezond
heid in het hoofdkwartier der Beweging,
schetste Mussert in groote lijnen het
werk, dat op dit gebied zal moeten
worden gedaan.
HOOFDKWARTIER VAN DEN FÜH-
I RER. 14 September. (D.N.B.) Het Opper
bevel van de Weermacht maakt bekend
Ten Oosten van Noworossiisk werd een
versterkte hoogtestelllng van den vijand
genomen. Aan de Terek braken Duit-
sche troepen door nieuwe, taai verde
digde stellingen en brachten den vijand
zware, bloedige verliezen toe.
In het vestinggebied van Stalingrad
drongen de aanvalstroepen van het leger
in weerwil van bijzonder hevigen, door
zwaar artillerievuur gesteunden tegen
stand de versterkingen aan den rand van
de stad binnen en werden beheerschende
hoogten ten Noordwesten van het cen
trale stadsgebied stormenderhand ver
overd. Bij vergeefsche tegenaanvallen
verloor de vijand 29 tanks.
Sterke formaties
mengden zich in de
Rookten versche 1
j krachten ten Oosten van de Wolga met
goede uitwerking. In den nacht werden
vliegvelden ten Noorden en Oosten van
de stad gebombardeerd.
Aan het Don-front werd door Duitsche
en Hongaarsche formaties een aanvals-
operatie succesvol uitgevoerd. Herhaalde
tegenaanvallen van den vijand werden in
hevige gevechten met medewerking van de
luchtmacht afgeslagen; 13 tanks werden
I vernietigd.
In het gebied van Rsjef stortten ook
gisteren door zware artillerie en tanks
gesteunde vijandelijke aanvallen ineen.
Ten Zuiden van het Ladogameer mis
lukten verscheidene plaatselijke aanval
len van den vijand gepaard met levendige
wederzijdsche activiteit van artillerie en
in de lucht.
In den afgeloopen nacht vlogen bolsje-
Wlstische vliegtuigen boven de Oostelijke
gebieden Door enkele lukraak neerge
worpen bommen ontstond geringe mate-
heele schade.
De winter is weer in aantocht de
nachten worden langer, dat wil zeggen,
dat de plicht om goed te verduisteren,
het publiek weer eens extra op het hart
dient te worden gebonden. Of dit noodig
is De Rijksinspectie voor de Luchtbe
scherming zou daarover een boekje open
kunnen doen. Het aantal gevallen, waarin
de verduisteringsvoorschr iften worden
overtreden door slordigheid, vergeetach
tigheid ofonwil is ontstellend groot!
Als u ‘s avonds op straat; een sigaar of
sigaret aansteekt is het licht van uw
lucifer 500 meter ver zichtbaar. Als
u ’s avonds uw visite uitlaat en even het
licht in het portaal aansteekt is de licht
bundel op straat als het ware een baken
voor de vliegers. Wie een licht voor een
onverduisterd raam laat branden of op
andere wijze in huis de verduisterings-
bepalingen overtreedt, is niet alleen een
groot gevaar voor zich z®lf, maar niet
minder voor zijn buurtgenooten Want
weet u wel. dat de vliegers altijd op een
lichtpunt, hoe klein ook, ai’komen en dat
de practijk heeft uitgewezen, dat de
bommen vallen binnen een wijden cirkel,
rondom het lichtpunt?
wel duidelijk zou zijn wat van deze ma-
tinée voor de annalen der muziekhistorie
en wat voor de vergetelheid bestemd zou
zijn. De gemakkelijk te vatten muziek
van Kuiler en C van Oosterzee kon hier
mede moeilijk in discrediet zijn gesteld.
Was het dus een opmerking aan het
adres van W. Pijper De opmerkingen,
welke eenige van Beethoven’s tijdgenooten
over zijn scheppingen maakten doen ons
heden ten dage nog het hoofd schudden.
Men zou echter geneigd zijn te verwach
ten. dat in deze toestanden thans, door
betere communicatiemiddelen, door de
bevordering van het concertbezoek en
niet het minst door de radio eindelük
verbetering zou zijn gekomen. Des te
schokkender was het echter om juist
door een srtem uit de kringen van den
Omroep te moeten ontdekken, dat zelfs
een jeugdwerk van Pijper van
lijken innerlijken rijkdom in
kringen nog geen begrip heeft
vinden.
Zaterdagmiddag werd in tegenwoordig
heid van vele autoriteiten de op initiatief
van den Ned. Omroep met medewerking
van het dep. van V. en K. door den heer
D. J. Balfoort den hoofdconservator van
de muziekhistorische afdeeling van het
Gemeentemuseum georganiseerde tentoon
stelling „Vier Eeuwen Nederlandsch Mu
ziekleven” in het Rijksmuseum te Am
sterdam officieel geopend Namens den
Omroep dankte dr. ir. W. A. Herweijer
de heeren Balfoort. Goverts, Perey. Me
lis en Rutgers als leden van de werk-
commissie en de medewerkenden voor
hun toegewijden arbeid en droeg de ten
toonstelling op aan het Nederlandsche
volk en zijn cultuur. Vervolgens gaf de
heer Balfoort aan de hand van een histo
risch overzicht een beschrijving van het
geen in de tentoonstellingszalen bijeen is
gebracht en verklaarde, dat deze
meling. welke dank zij de
van particulieren, archieven en musea
tot stand is gekomen, een beeld wil
geven van het werkelijke muziekleven en
de wijze van uitvoering in de verschil
lende tijdperken.
Prof. dr. T. Goedewaagen opende hier
na officieel de tentoonstelling.
Openingsrede prof dr. T. Goedewaagen
Nog levendig herinner ik mij zoo
zeide prof. Goedewaagen o.a. hoe ik als
schooljongen heb rondgedoold in het ge
boortehuis van Johan Sebastian Bach te
Eisenach aan den voet van den Wartburg.
Langs de wanden en in vitrines de instru
menten door den cantor bespeeld, de ma
nuscripten en oude uitgaven zijner wer
ken.
Het notenschrift en het speeltuig leven
slechts, als zij gebruikt worden. Zij moe
ten ademen, ruischen en schallen en den
bespeler dienen „als een goed instru
ment”. Alleen zoo hebben zij hun zin in
den dubbelen zin van het woord.
Zonder de muziek worden zij doode din
gen, leege resten, fossielen van muziek.
Maar ook dan nog kunnen zij beteekenis
krijgen, als n.l. de onderzoekende en be
schouwende mensch zich over al deze din
gen heenbuigt en er sentimenteel of wijs-
geerig bij wordt, als de historicus hen
gaat bekijken, in wien trouwens steeds
iets van den sprookjesdichter moet leven,
wil hij een goed historicus zijn.
Zoo worden de oude handschriften, mu
ziekboeken, instrumenten en programma’s
de wel niet hoorbare, maar toch zicht
bare getuigen, de niet meer zingende,
doch sterk sprekende teekenen van den
langen weg der muziek, dien het mensch-
dom heeft afgelegd om te worden, wat
het is.
Zoo leggen de hier tentoongestelde
voorwerpen getuigenis af. dat ook de Ne
derlandsche mensch in zijn muziek, dat
wat hij is met moeite en na lang probee-
ren geworden is.
Ik geloof, dat één grondthema alle Ne
derlandsche muziek heeft beheerscht en
zal beheerschen. De kennis der realia be
hoort bij de kennis der muziek, zooals
trouwens het wezen van alle kunst, haar
kracht en haar tekort gelegen is in de
gebondenheid van haar geest aan zintuig
en speeltuig. Elke tijd heeft zijn eigen in
strument, eigen muziekprogramma en
eigen schrijfwijze, die beantwoordt aan
zijn historische dominant en zijn geeste
lijke aspiraties. Waarom domineert in de
oudheid het blaasinstrument en bij de
Germanen het strijkinstrument? Het is
één vraagstuk uit duizenden op dit ge
bied, dat de bepaling van den geestelij
ken inhoud dier muziek sterk beinvloedt.
Bij een muziekfeest, zooals wij nu zul
len openen, aldus besloot spr., behoort ook
de historie van het speeltuig en alle mid
delen van materieelen aard, die haar gees
telijke zending mogelijk maken.
De tentoonstelling
Wanneer de bezoeker van de tentoon
stelling ..Vier Eeuwen Nederlandsch Mu
ziekleven” de breede trap van het
Rijksmuseum (ingang Hobbemastraat) op
gaat. dan wordt zijn blik allereerst ge
troffen door indrukwekkende portretten
van Sweelinck. Hurlebusch, Zweers, Ba
ttings en Orlando di Lasso. De eigenlijke
tentoonstelling, welke verdeeld is in een
muziekhistorische afdeeling, ingericht
door den heer Balfoort, een afdeeling,
welke de radio betreft, ingericht door
den Nederlandschen Omroep en een zaa’,
welke een beeld van het aandeel van het
dep. van V. en K. in het muziekleven
geeft, biedt den bezoeker voorts met een
grooten wand vol knappe fotografische
vergrootingen van oude prenten een
voortreffelijk overzicht van onze muziek
historie. Hierna volgen vier zalen welke
resp. betrekking hebben op de 17e 18e,
19e en 20e eeuw en die met schilderingen
het karakter van het muziekleven ken
merken.
De 19e eeuw, de tijd der „collegia mu-
sica”, is rijk vertegenwoordigd met lied
boeken, tekstboekjes, wetenschappelijk
werk, portretten en platen met volks-
tafereelen. Fluiten, clarinetten, hobo’s,
een spinet en twee clavecimbels geven bo
vendien een indruk van het kunnen der
Hollandsche instrumentmakers.
De zaal der 18e eeuw toont
menten, boeken over tooneel. dans en
orgel, platen van schouwburgen en brengt
het bezoek van Mozart aan ons land met
diens compositie ter gelegenheid van de
inhuldigingsfeesten van prins Willem V
in herinnering.
De 19e eeuw is herdacht met portret
ten van persoonlijkheden en oprichters
van orkesten en instellingen, met diri
geerstokken, zeer fraaie décorontwerpen
en muziek van componisten.
In de zaal van de 20e eeuw bevinden
zich de schilderijen van W. Mengelberg.
Viotta en Wagenaar. foto’s van opvoe
ringen van de kameropera en Wagner-
ver., diorama’s en vele interessante hand
schriften.
Daarna betreedt dé rondwandelende
bezoeker een geheel ander terreindat
van de techniek in dienst van de mu
ziek. De radio wordt hier in haar die
nende functie op indrukwekkende wijze
in haar hedendaagsche gedaante en ont
wikkelingsstadia belicht met foto’s, gra
fieken, geschriften, handschriften, ge
gevens over opdrachten, programmaver-
deeling en rapporten der audltie-com-
missie. Dit alles is met een schematisch
overzicht van een radio-uitzending op de
meest moderne wijze gearrangeerd en ge
monteerd.
Aan deze tentoonstelling was een ka-
mermuziek-openingsconcert verbonden.
Het trio Frans Vonk, Jean Aerts en Johan
Ligtelijn bracht met meesterlijk samen
spel het krachtige kernachtige, ernstige,
geheel op den klank geschreven 2e trio
van Pijper ten gehoore. De zangeres
José Candel vertolkte met voortreffelijke
technische beheersching, begeleid door
den componist den cyclus ..Der erste
Ball” van K. Kuiler Hierna werd het
fraai doorwerkte, geïnspireerde, doch
eenigszins lang uitgesponnen strijkkwin
tet van C. van Oosterzee door de heeren
Röntgen. P Nijland. W de Zoete. C.
Nobel op sensitieve
J
Preuyt en J de
wijze uitgevoerd.
De dir.-gen. van den Ned.
dr. ir. W. A. Herweijer, sprak
een Woord tot de aanwezigen en merkte
daarbij op. dat het den toehoorders thans
ten tooneele
applaus-hulde.
vlot
instrumenteerde Brueghel-suite van
Schoemaker en de Ouverture „Gijsbrecht
van Aemstel” van B. Zweers. Langdurige
ovaties werden den beiden dirigenten
Reinards en Verhey en het orkest voor
hun knappe prestaties gebracht. K.
Brinkmann.
In de Ridderzaal
Werd dit muziekfeest Zaterdagavond te
Amsterdam in het Concertgebouw ge
opend met uitvoeringen van werken van
tijdgenooten, het Zondagmiddagconcert in
de Ridderzaal was geheel gewijd aan
monumentaal werk uit een veel oudere
periode van Nederlandsche muziekcul
tuur, op het programma vertegenwoor
digd door vocale en instrumentale com
posities van Willem de Fesch (1725
1760), diens tijdgenoot Pieter Hellendael,
J. P. Sweelinck (1562—1621), den „Duit-
schen organistenmaker” die zijn leer
lingen in heel Duitschland telde en niet
ten onrechte de groote voorlooper van
J S. Bach wordt genoemd. Voorts trof
men hier de namen aan van Corn,
Schuyt, Joan Wintelroy en Jan Belle,
van wie een drietal oud-Nederlandsche
madrigalen door het gemengd kwintet.
..Musica Divina" onder leiding van Henri
Geraedts werd geïntroduceerd. Van dit
vocaal ensemble hoorde men na de pauze
nog een cyclus van vier chansons „Ro-
zette’” getiteld, van J. P. Sweelinck.
Vooral deze laatstgenoemde zangen zijn
ware meesterstukjes van vocale contra-
punctiek. De vijf uitvoerenden vormden
een homogeen geheel van voornaam
klankgehalte en met prachtig afgewogen
klankverhoudingen, een stemmencombi
natie van een voor de vertolking van deze
en soortgelijke muziek wel uitzonderlijk
gelukkige keuze. Een muzikaal elite-
ensemble, dat de volle aandacht ver
dient.
Van W. de Fesch werden twee sonates
resp. in a kl. t en F gr. t. voor twee
violoncellen (zonder steun van klavier)
in uitstekend samenspel ten gehoore ge
bracht door Albert Loerkens en Bram
Hemerik, mooie vormschoone. voor het
instrument prachtig geschreven, interes
sante composities van den ook als vlo-
loncelvirtuoos bekenden meester, van
Na storingsvluchten overdag zonder
eenige uitwerking boven West Duitschland
hebben formaties van de Britsche lucht
macht in den nacht van 13 op 14 Septem
ber een terreuraanval gedaan vooral op
de stad Bremen. De burgerbevolking leed
verliezen. In de woonwijken der stad ont
bonden branden, materieele schade en
schade aan gebouwen, o.a. werden ver
scheidene kerken, ziekenhuizen en cul
tuurmonumenten getroffen.
Volgens de totdusver ontvangen berich
ten werden 14 der aanvallende bommen
werpers neergeschoten.
In den nacht van 12 op 13 September
trachtte een Britsche landingstroep, be
staande uit 5 officieren, 1 onderofficier
en 1 man aan de Franschc Kanaalkust ten
Oosten van Cherbourg voet aan land te
zetten, De nadering werd door de Duit
sche afweertroepen onmiddellijk opge-
merkt. Zij namen den vijand onder vuur
en brachten het landingsvaartuig door
voltreffers tot zinken. Gevangen genomen
werden: 3 Engelsche officieren en een
Gaullistische marine-officier. Dood gebor
gen werden een majoor, een onderofficier
een soldaat.
In den sector van Tobroek trachtte de
vijand in den afgeloopen nacht met ge
bruikmaking van vloot- en luchtstrijd
krachten op verscheidene plaatsen aan
land te gaan. Deze poging is door het
onmiddellijke ingrijpen van Italiaansche
on Duitsche troepen mislukt. Twee vijan
delijke schepen werden in brand gescho
ten. Een groot aantal gevangenen werd
gemaakt. Duitsche jagers hebben 2 vlieg
tuigen in luchtgevechten neergeschoten.
Vier andere vliegtuigen werden door de
luchtdoelartillerie van Tobroek vernietigd
Het Opperbevel van
deelde gisteren mede
Aan de Terek zijn Duitsche troepen
door verscheidene als vestingen versterk
te vijandelijke stellingen gebroken. Voor
Stalingrad drongen de aanvallende troe
pen, na talrijke stellingen stormender
hand te hebben genomen, in weerwil van
den hardnekkigen vi Jandel Ijken tegenstand
verder naar den rand der stad dpor en
het Zuidelijke deel der stad binnen. Ont.
lastingsaanvallen, door den vijand uit
Noordelijke richting ondernomen, werden
afgeslagen. Sterke afdeelingen der lucht
macht steunden op de voornaamste punten
van den slag de gevechten van het leger
en bombardeerden de stad overdag en
des nachts, waarbij uitgebreide branden
werden veroorzaakt.
In het gebied van Rsjef viel de vijand
opnieuw op verscheidene plaatsen aan.
Alle aanvallen werden in zware gevechten
met groote verliezen voor den vijand af
geslagen.
Aan het Wolchoffront werden door een
krachtige stoottroepoperatie talrijke vij
andelijke gevechtsstellingen vernield en
een vijandelijk bataljon vernietigd.
Ten Zuiden van het Ladogameer en
aan de Newa mislukten vijandelijke aan
vallen door het Duitsche afweervuur.
Daarbij werden 11 pantserwagens en 8
booten, bestemd voor het oversteken van
de rivier, vernield.
