141 OUD-HOLLANDSCHE KUNST. zoodoende wellicht is diens naam in verband met den bouw dezer kerk gebracht. Die Noorder-kerk van Amsterdam, zij bracht onze Pro- testantsche architecten dier dagen tot den centraalvorm, tot het Byzantijnsche plan, den trouwens voor den Protes- tantschen Eeredienst meest geeigenden grondplan-vorm, wijl in de Protestantsche kerk de plaatsing van het spreek gestoelte, den Kansel, of liever de voor allen zicht- en hoorbaren spreker, hoofdzaak is. Was het studie of was het toeval, dat tot liet plan der Noorder-kerk leidde Ik vermoed een weinig van die beiden men zocht, men ging met ernst studeeren, want de langwerpige kerkvorm door de Keijzer gekozen, bevredigde niet, en zoo kwam men tot de studie der oude baptisteria, die centraal vormige doopkerken, en tot de studie van de gebouwen in de verlaten steden van Centraal-Syrië. Ik vermoed dit slechts, want beschreven staat het niet, maar opvallend is het zeer zeker, dat het Prétoire te Mousmieh r), tijdens Keizer Marcus Aurelius, omstreeks 160169 na Christus door Egnatius Fuscus, den cen turion van het derde gallische legioen gebouwd, in plan zoowel als in doorsnede, geheel en al het eigenaardig typisch karakter onzer Noorder-kerk bezit. Hen evenwel, die het onwaarschijnlijk mochten achten, dat onze architecten in het begin der 17e eeuw in Centraal-Syrië studiën zouden hebben gemaakt, kan ik verwijzen naar de Agia Théodocos, naar de Moeder Grodskerk te Constantinopel, welke in het laatst der 9e eeuw gebouwd, bijna geheel identiek is aan het Prétoire van Mousmieh alleen zijn in de kerk te Constan tinopel, de hoeken bezijden de vier kruis-armen koepel- Zie: Melchior de Vogüé „La Syrië Centrale”.

Gedigitaliseerde gedrukte materialen Haags Gemeentearchief

Jaarboeken geschiedkundige vereniging Die Haghe | 1893 | | pagina 242