141
OUD-HOLLANDSCHE KUNST.
zoodoende wellicht is diens naam in verband met den
bouw dezer kerk gebracht.
Die Noorder-kerk van Amsterdam, zij bracht onze Pro-
testantsche architecten dier dagen tot den centraalvorm,
tot het Byzantijnsche plan, den trouwens voor den Protes-
tantschen Eeredienst meest geeigenden grondplan-vorm,
wijl in de Protestantsche kerk de plaatsing van het spreek
gestoelte, den Kansel, of liever de voor allen zicht- en
hoorbaren spreker, hoofdzaak is. Was het studie of was
het toeval, dat tot liet plan der Noorder-kerk leidde Ik
vermoed een weinig van die beiden men zocht, men
ging met ernst studeeren, want de langwerpige kerkvorm
door de Keijzer gekozen, bevredigde niet, en zoo kwam
men tot de studie der oude baptisteria, die centraal
vormige doopkerken, en tot de studie van de gebouwen
in de verlaten steden van Centraal-Syrië.
Ik vermoed dit slechts, want beschreven staat het niet,
maar opvallend is het zeer zeker, dat het Prétoire te
Mousmieh r), tijdens Keizer Marcus Aurelius, omstreeks
160169 na Christus door Egnatius Fuscus, den cen
turion van het derde gallische legioen gebouwd, in plan
zoowel als in doorsnede, geheel en al het eigenaardig
typisch karakter onzer Noorder-kerk bezit.
Hen evenwel, die het onwaarschijnlijk mochten achten,
dat onze architecten in het begin der 17e eeuw in
Centraal-Syrië studiën zouden hebben gemaakt, kan
ik verwijzen naar de Agia Théodocos, naar de Moeder
Grodskerk te Constantinopel, welke in het laatst der
9e eeuw gebouwd, bijna geheel identiek is aan het
Prétoire van Mousmieh alleen zijn in de kerk te Constan
tinopel, de hoeken bezijden de vier kruis-armen koepel-
Zie: Melchior de Vogüé „La Syrië Centrale”.