I
145
OUD-HOLAKDSCHE KUNST.
copie (met trekbalken en al) van de Noorderkerk te
Amsterdamofschoon in alle deele uit eene ruimere
beurs en sierlijker gebouwd, en met een elegante hooge,
achtkante middentoren voorziendie in navolging der
Westerkerk met een groote Keizerskroon gedekt is.
Toen in het vlek Leer (sedert 1823 eene stad) de
aloude Ludgerskerk (gewijd aan Ludger den apostel van
Groningen en Oost-Friesland) dreigde in te storten en
deze in 1785 moest worden afgebroken, werd in hare
plaats in 17851787 eene Protestantische Kirche ge
bouwd, volgens het model onzer Noorder-kerk, alleen
werden de vier hoeken kwart-cirkelvormig in plaats
van driehoekig afgeslotenuit de slecht gekozen af
metingen dezer kerk, die in verhouding tot hare breedte
en tot hare lengte veel te laag is en ook uitwendig
meer dan arm behandeld is, spreekt duidelijk het ver
val der bouwkunst uit dien tijd.
Werd bij bovengenoemde kerkgebouwen het plan
der Noorder-kerk van Amsterdam bijna geheel identisch
gevolgd, bij andere daarentegen vinden wij een uit dat
plan afgeleiden anderen vorm. J)
Wel is na de Wester-kerk in de jaren 163233 te Amsterdam op
den hoek van het Singel en ’t Spui door de Luthersche Gemeente
eene kerk gesticht (de tegenwoordige Oude Luthersche Kerk) mede
van centraalvormigen aanleg, bestaande uit een rechthoekig midden
gedeelte of ruim, rondgaande met twee galerij-etages voorzien, onder
gedragen deels door gekoppelde, deels door gewone zandsteenen kolom
men en boven ten deele door houten baluster-vormige kolommen, doch
deze kerk meer eigenaardig* dan monumentaa1, is uitsluitend ingericht
voor een maximum van zitplaatsen, en haar planvorm heeft geene ver
dere navolging gevonden. Haar plan is kennelijk ontleend aan het
boekwerk „Architecture,” dat in 1606 door Joan Vredeman Vriesebij
Henric Ilondius in Amsterdam is uitgegeven, en waarin ionica tem
pels voorkomen, met galerijen en baluster-vormige kolommen volkomen
gelijk aan die dezer Luthersche Kerk. Dr. O. Dapper in zijne Historische
10
