18
en ook leerden zij ons lezen en schrijven, het gebruik
van een alphabet en van cijfers.
Om dat saldo goed te kunnen waardeeren dient men
zich een oogenblik weg te denken dien Julius César
met zijn legioenen, dien Drusus en onzen Claudius
Civilis, weg te denken als hadden zij nooit bestaan
welnu vier eeuwen langer zouden dan onze voorouders
hier in deze duinstreken, geheel aan zich zelven zijn
overgelaten, met naburige stam- of rasgenooten natuur
lijk af en toe in krijg’, al was het maar om de diefstal
ééner enkele koe of van één enkel paard, en in dien
krijg evenzeer ossehuiden, én paarden én runderen én
zonen verliezende, winnende wel in haat, niet in baat,
niet in ontwikkeling, want een volk in zoodanig stadium
van zijn aan zich zelven overgelaten, komt niet tot
geest-ontwikkeling, maar gaat eêr achter- dan vooruit,
het verliest aan eenvoud en tevredenheid wat het wint
aan slimheid.
Een volk, zoowel als een mensch, heeft een opvoeder,
een wakker-schudder, heeft iemand, of iets, noodig, dat
al zijn latente goede eigenschappen in actie brengt,
een volk zoowel als een mensch heeft beweging, heeft
wrijving noodig de groote vraag is echter die bewe
ging en die wrijving zóó te leiden, dat zij niet wordt
eene slijtende, eene zich zelven verteerende, maar eene
polijstende, eene glans én gloed én leven gevende én
hooger leven wekkende beweging.
En hij, om ’t even hoe zijn naam is, ’t zij een Solon,
’t zij een Pericles, een Mohammed, een Karei de Groote,
of een Luther, hij, die aan een volk eene zoodanige
hooger leven wekkende beweging en wrijving weet te
geven is menschdom-vormer en weldoener tevens.
HET KASTEEL „DIE HAGHe”.