439 OBANJE EN ISRAËL. Hij was achtereenvolgens Catholiek, Luthersch enGereformeerd. te hebbenbeiden stonden zij tegenover denzelfden vijand, de Spaansehe Inquisitie; hun samenwerking lag dus in den aard der zaak. Maar hachelijk stonden hun kansen. Hendrik II en PhilipsFrankrijk en Spanje hadden in 1558 vrede gesloten, en hetgeen hen hoofdzakelijk hiertoe bewoog was het doel om al hunne krachten te kunnen besteden aan het uitroeien der ketterij. Hoe geheim dit plan echter ook gehouden werd, Koning Hendrik verried het zelf aan den man, die zijn geheele leven aan de verijdeling daarvan zou wijden, en na zijn leven daaraan te hebben geofferd, voortaan als de kampioen der gewetensvrijheid in de geschiedenis der menschheid zou worden vereeuwigd. Aan den Prins van Oranje was sinds dat oogenblik zijn levenstaak aangewezen. Zwijgend aanvaardde hij dien. Het was niet een on verzettelijke geloofsovertuiging die hem dreefmaar eerbied voor de vrijheid van denken. In 1564 sprak hij het openlijk uit in den Raad van State „De koning dwaalt als hij meent dat Nederland te midden van landen waar godsdienstvrijheid bestaat, voortdurend de bloedige plakaten verdragen kanevenals elders zal men ook hier oogluikend veel moeten toelaten. En hoezeer ik aan het katholieke geloof gehecht ben, ik kan niet goedkeuren dat vorsten over het geweten van hunne onderdanen willen heerschen en hun de vrijheid van geloof en godsdienst ontnemen.” Deze woorden waren, zegt Prof. Dr. R. Fruin in zijn „voorspel van den tachtigjarigen oorlog”, een oorlogs verklaring aan den kampioen der katholieke kerk. Van nu aan zouden de Oranje’s optreden overal waar het gold, gewetensdwang te bestrijden.

Gedigitaliseerde gedrukte materialen Haags Gemeentearchief

Jaarboeken geschiedkundige vereniging Die Haghe | 1899 | | pagina 574