143
den tijd, anders daartoe
DE ST.-JACOBS-KERK TE ’s GRAVENHAGE.
dat in zich reeds veel duurder is, tevens eene vijf- tot
tienmaal grootere belasting geeft, dan het houten-, minder
tijdnemend werd nu de bouw, daar men met eene kleinere
hoeveelheid en met ten deele gemakkelijker verwerkbare
bouw-materie, den bouwtijd nu, zooal niet tot op de helft,
dan toch stellig, tot op een 2/3 van
benoodigd, kon terugbrengen.
Die voordeelen, welke, gevoegd bij den invloed van
onzen hout-bouw, beslist telkens en telkens op nieuw,
den doorslag hebben gegeven bij onzen kerk-bouw, waar
deze zuinig moest zijn, diezelfde voordeelen hadden daar,
waar men niet zuinig behoefde te zijn, juist tot veel
grootere, tot veel stoutere en tot veel eigenaardiger
bouw-solutiën kunnen leiden, had men zich slechts van
de traditioneele op s/rrwrw-gewclven gebaseerde kerk-type
tijdig willen of kunnen losmaken. Welnu, dat heeft men niet
gedaan, men scheen zulks inderdaad, óf niet te kunnen, óf
niet te willen. Dat zou wèl hebben plaatsgevonden, als
onze kerk-bouw zich uit eigen iniatief en met eigen
denk- en werk-krachten uit zijn aanvangs-stsvdmm geleidelijk
had kunnen en had mogen ontwikkelen tot steeds ruimere,
grootere, hoogere en stoutere solutiën; maar juist die
geleidelijke overgang, dat eigen iniatief, die eigen denk- en
werk-kracht miste toen. Juist in onze voornaamste bouw-eeuw,
de XIIIde, was onze kerkelijke architectuur, zoo goed als
uitsluitend, in handen der klooster-orden, van elders naar
hier gekomen, met hare op kapittel-vergaderingen aan
genomen vormen, met hare vaste gewoonten, eigen ziens
wijze en ervaring, alles gebaseerd op den stov?rw-gewelf-
bouw, en zoo kwam het, dat deze stilzwijgend het plan
van onzen kerkbouw heeft vastgelegd en dat die plan-vorm,
door den tijd gesanctionneerd, in hoofdzaak onveranderd,
voor bijna al onze Middeleeuwsche kerken gevolgd is.
Had onze eigen architectuur vóór de komst der Cis ter-