I5°
DE ST.-JACOBS-KERK TE ’s GRAVENHAGE.
’t eerst, bij den herbouw der kerk te Voorburg, daarop
volgde na 1539, onze St. Jacob en gelijktijdig of iets
later de toen herbouwde kerk te Vianen, die, ofschoon
oorspronkelijk anders bedoeld (’t geen duidelijk uit den
opbouw blijkt), toch volgens het dwarsbeukige-systeem
werd voltrokken en voltooid. Deze ontwikkelings-schets,
zij is slechts eene veronderstelling, welke ik gaarne aan
beter oordeel onderwerp.
Na deze voorafgaande beschouwing, die vooral ten
doel had, om vooraf duidelijk de plaats en de beteekenis
aan te toonen, die de St. Jacobs-kerk in onze architectuur
geschiedenis toekomt, is thans een bezoek aan het gebouw
noodig, dat dan zelf zijn geschiedenis verder kan mededeelen.
Uitwendig heeft de kerk al bizonder weinig aantrekkelijks,
arm en verknoeid als zij is, de kenteekenen dragend van
herhaald herstel door onkundigenblijkbaar is de met-
selaars-knecht in vroeger jaren heer en meester van den
toestand geweest, en heeft deze van lieverlede de kerk
van buiten elk kenmerkend detail ontnomen, al ’t oude
weggebroken en dit door nieuw metselwerk meerendeels ver
vangen. Waar zijn de oude lijstwerken, de oude topgevel-
afdekkingen, de oude topgevel-nissen, met hun beeldwerk
en met hun S.-Jacob; waar zijn de ouderaam-traceeringen
en conterfort-afdekkingenwaar zijn de oude huisjes,
voorheen elk met een eigen geveltje, een eigen dak en
dakvensters, in eigen afmetingen, in eigen raam- en deur-
vormen, ’t eene voor, ’t andere terugspringend, ’t eene
laag, ’t andere hoog, alle op eigen wijze zoekende naar
eene niet rookende schoorsteen-type, waar zijn ze? -
verdwenen en vervangen zijn die huisjes, door een gordel
van 27 gelijkvormige woningen, slechts onderbroken aan
de zuidzijde door de kerkeraads-kapel, alle met een muizen-
tandje en een portland-cement bandje afgesloten, alle met
gelijkvormige ramen in geportlande nissen, met vlakke zinken