+43
WILLEM III.
de oppositie, die op zijn steun hadden gehoopt, verloor
hij zijn invloed en gezag eveneens. Want Willem III
bleef ook in deze getrouw aan zijn stelregelniets te
doen tegen eer en geweten, en het plan tot de invoering
eener afzonderlijke wet, die alleen den hertog van York
zou treffen, streed met zijn gevoel van recht. Waarlijk,
in de jaren 1680 85 was het voor denPrins van Oranje
duister aan alle zijden, en alleen het onwrikbaar vast
houden aan de overtuiging, dat het zijn levensplicht was
Europa te behoeden voor de dreigende overheersching,
moet hem hebben staande gehouden en hem de kracht
hebben gegeven alléén voort te gaan op zijn weg. In
die jaren is het juist, dat de welbekende klachten werden
gehoord over zijne onverschilligheid, zijne harteloosheid,
en zells zijn ontrouw ten aanzien zijner vrome, getrouwe,
zelfopofferende gade, de beminnelijke Maria. Ik heb reeds
gezegd, dat, naar mijne meening, de laster hier veel
heeft gevoegd bij de waarheid, dat althans geen bewijs
is te vinden voor eene ongeoorloofde betrekking tusschen
Willem III en Betty Villiers. Maar onwederlegbaar is dat
hij haar eene plaats gaf, die hij haar niet had behooren
te geven, en onwederlegbaar is ook, dat hij Maria Stuart
een tijdlang heeft gegriefd, hetgeen nu nog, na 2 eeuwen,
pijnlijk aandoet bij twee zulke hoogstaande karakters.
Ik heb in die stoornis van het huwelijksgeluk nooit
een diep psychologisch raadsel kunnen zien. Willem III
heeft in zijne eerste huwelijksjaren te kampen gehad met
teleurstelling op teleurstelling, en de diepste was zeker,
dat hij van 1680 af de overtuiging moest krijgen nimmer
met Engeland, d. i. met zijne ooms, zij aan zij te zullen
staan in den kamp, waarvoor hij zijn belang, zijn rust,
zijn leven waagde. Zijn huwelijk had hem zijn doel geen
stap nader gebracht. Ik wil niet eens denken aan de
storende gedachte, die Willem III, naar het bekende
