DE REMONSTRANTEN TE ’s-GRAVENHAGE IN DE 17® EEUW. 19
I.
DE SCHEURING.
De openbare breuke in de Hervormde gemeente der
Residentie dagteekent eerst van 1615. Zij vordert het
eerst onze aandacht.
1) De bronnen voor de volgende mededeelingen liggen, voor
zoover ze niet uitdrukkelijk zijn aangegeven, in de Biographische
Naamlijst van Dr. J. Tideman 1847 en hare Voortzetting in
handschrift tot 1888, verder in de Notulen en Kerkenreke
ningen der Haagsche gemeente.
2) H. C Rogge. Johannes Wtenbogaert en zijn tijd, 3 deelen.
Amst. 1874, ’75, ’76. Waar geene bronnen zijn aangehaald is
in de volgende mededeelingen dit werk gebruikt.
Sinds 1591 was Johannes Wtenbogaert, Maurits veld
en hofprediker onder de voorgangers der Hervormde
gemeente te ’s Hage opgenomen. Noode had zijn geboorte
plaats Utrecht hem afgestaan, den gevierden prediker,
wiens vrijzinnige en verdraagzame gevoelens geen geheim
waren. Maurits en Oldenbarneveld’s invloed haalde met
moeite Wtenbogaert over. Zijn leven is uitvoerig be
schreven 2), wij hebben hier slechts de hoofdzaken daarin
aan te stippen, en enkele kleine bizonderheden uit onuit
gegeven bronnen mede te deelen.
Vriend van Maurits en daarna levenslang van Louise
de Colligny, had Wtenbogaert als hofprediker en leer
meester van Frederik Hendrik, veel invloed. En spoedig
bleek, dat hij de man was, „wien Barnevelt zijne inner-
lijkste secreten en conspiratiën heeft ontdekt en gecom-