HANDEL EN NIJVERHEID VAN DEN HAAG, ENZ.
245
Dezelfde politieke omstandigheden, die tot den onder
gang der Haagsche porceleinfabriek medewerkten, deden
ook op andere fabrieken, die hier tegen het einde der
XVllIe eeuw bestaan mogen hebben, haar invloed gevoelen,
’t Is moeielijk met juistheid na te gaan, waarin de
Haagsche handel en nijverheid bij het begin der XlXe eeuw
bestonden, daar de gegevens uit dien tijd slechts uiterst
schaarsch zijn. De benarde politieke toestand hield destijds
zoovele gemoederen bezig, dat de commercieele belangen
op den achtergrond traden, zoodat ook de couranten
van dien tijd weinig anders dan politieke of oorlogs
berichten bevatten. Dezelfde schaarschte van gegevens
duurt trouwens ook een groot gedeelte van de eerste
helft der XlXe eeuw voort, zoodat we ons genoodzaakt
zien een beroep te doen op de welwillendheid van den
lezer, indien onze voorstelling van dat tijdvak verre van
volledig zal zijn. Trouwens van volledigheid kan in een
kort overzicht, als deze schets slechts biedt, geen sprake
zijn. De verslagen aangaande ons onderwerp, die volgens
berichten uit dien tijd in de archieven van verschillende
ministeriën moesten berusten, zijn, ondanks de nasporingen
der aan die archieven verbonden ambtenaren, niet ge
vonden. Men schijnt het makkelijker gevonden te hebben
ze te vernietigen
Toch willen we trachten ons zoo goed mogelijk een
beeld te vormen van den Haag op commercieel gebied
in het begin der XlXe eeuw. Groothandel was er, om
licht te begrijpen redenen, in ’t geheel niet. Fabrieks
wezen, tenminste op eenigszins uitgebreide schaal, even
min, daar er vooreerst niet voldoende grondstoffen voor
fabrieken in den omtrek van den Haag gevonden werden
en in de tweede plaats de ligging der stad den aanvoer
van grondstoffen niet gemakkelijk maakte, terwijl de
middelen van vervoer nog niet voldoende waren ont-