GROOTE OF ST. JACOBS-KERK
31
kerk, volgens teekening23. Middelburg aan de Waalsche kerk,
volgens Smallegange24. Oude Niedorp (N. H.) volgens teekening
van C. Pronk; 25. Poortugaal (Z. H.)26. Ouderkerk aan den Amstel,
vóór den verbouw van 1741; 27. Roon (Z. FI.)28. Rijswijk bij
's Gravenhage29. Speijk bij Gorinchem; 30. Valkenburg bij Leiden
31. Vianen (Z. H.)32. Voorburg bij 's Gravenhage33. Voorhout
(Z. H.) volgens oude gravure; 34. IJsselstein (Utr.)35. West-Kapelle
(Zeel.) naar oude gravure.
Ik hoop dat dit overzicht, hoezeer verre van compleet, een onzer
vele archeologen aanleiding moge geven, over dit systeem met zijn
practische gevolgen en invloed op onzen kerken-bouw eens eene
volledige studie te geven.
Gaandeweg echter werd dit systeem hier nu logischer
door- en effectvoller tevens uitgevoerd. Zijn voordeelen
vielen voortdurend meer op, vooral voor onzen meeren-
deels onbetrouwbaren bodem, bij onze meerendeels
kleine beurzen en bij onzen zin voor eenvoud, het niet
zoekend in rijkdom van materiaal, in beeld- noch schilder
werk, tevreden met een rustig, een stemmig kerk-geheel.
Bij afdoender belichting, toen gezocht, werd het nu
mogelijk ook, om het midden-schip, tot dusverre in breedte
beperkt door zijn overwelving, in hoogte vaak overdre
ven ter wille zijner boven-vensters en waarvan ’s winters
een stroom koude lucht neerdaalde, om dit midden-schip
met zijn overwelving en zijn vensters nu als het ware
te doen verdwijnen en op te nemen in de ruimte, in de
overwelving dier dwars-beuken, zich feitelijk enkel nog
uitend in en door de doorzichten bij hunne scheid- en
steunpunten, in en door het gewelf-beloop.
Bijna alle spitsbogen met heur kolommen en boven
muurwerk werden bij dit systeem nu overbodig, en
behoudens het koor, werd het kerk-geheel nu terugge
bracht tot enkele vrije of geopende steunpunten en eene
bevensterde om-muring, de houten overkapping en over
welving dragend, eene houten overwelving, zonder be-
