DE RESTAURATIE VAN HET ORGEL IN DE EVAN-
meening gegeven in zijn „Geschiedenis der Evangelisch
Luthersche Gemeente te 's Gravenhage” (1854, blz. 57 en
98), dat het tegenwoordige orgel zou zijn ontstaan door
vergrooting van het vroegere. Zulks kan echter niet
juist zijn. Hoewel er eerst aan gedacht schijnt te zijn
het oude orgel weer op te stellen in het nieuwe kerk
gebouw, dat 13 December 17.61 zou worden ingewijd,
moet onderwijl besloten zijn tot den bouw van een ge
heel nieuw instrument en dien bouw op te dragen aan
denzelfden Batz. Het instrument zelf bewijst dit. Het is
aan geen twijfel onderhevig, dat het ontworpen en uitge
voerd is als nieuwbouw en niet ontstaan uit een vroeger
instrument. Bovendien bericht de „Mercurius” van 1762
(bl. 110), die melding maakt van de ingebruikneming van
het orgel op 19 September 1762, bij welke gelegenheid
werd uitgevoerd een cantate van C. E. Graf „Hofcom-
positeur aan het Hof van S. D. H. den Heere Prince
van Oranje”, dat het orgel destijds „nieuw” was.
Welke de eigenlijke beteekenis der tien jaar oudere
inscriptie is, kan bijgevolg niet worden opgehelderd.
Geheel ongeschonden is het orgel niet gebleven 1).
De frontpijpen, over welker ondeugdelijke samenstelling,
66
Voor hen die het wellicht niet weten, zij hier even medegedeeld,
dat een orgel is een samenstel van allerlei mechanieken, welke ten
doel hebben door middel van onderscheidene toetsen, vereenigd in
één of meer klaviaturen en vaak ook in een voet-klaviatuur (pedaal),
samengepersten wind, naar believen van den organist toe te laten
tot orgelpijpen en deze daardoor te doen geluid geven. Het geheel
is opgesteld in een meestal versierd omhulsel, den orgelschrijn, waar"
van veelal, niet immer, om decoratieve redenen de voorwand gevormd
wordt door een deel van het aantal orgelpijpen. In zijn tegen-
woordigen toestand bestaat het Luthersche orgel uit 2834 pijpen: 207
er van zijn opgesteld in het front; de overige 116 frontpijpen doen
geen dienst en hebben slechts schoonheids-beteekenishet zijn looze
of pronkpijpen. In het geheel bevat het front dus 323 pijpen.
