23
Ten tweede: Geen vrijheid zonder wetenschap. Wie niet
denkt is de slaaf van die wèl denkt. De wetende is des
onwetenden meester. Hoe kan een wetenschap worden ver
spreid hoe kan anderen denken worden geleerd Droge
boeken worden niet gelezenvervelende colleges worden niet
bezochteentonig onderwijs, onduidelijk onderricht verstompt
meer dan het verheldert. Hoe groote wetenschap eerst dan
vruchtbaar wordt wanneer het in schoonen vorm wordt
gegeven, dat zien we aan de onvruchtbaarheid, waarmede
de lessen en de boeken van zoo menig groot, maar dor
geleerde zijn geslagen; dat zien we aan de groote kracht,
die is uitgegaan van het onderwijs, dat eenmaal gegeven
werd b.v. door den artistieken Donders.
De kunstvorm is onmisbaar voor de verspreiding der weten
schap; de wetenschap schenkt vrijheid, de vrijheid schenkt
•waarde alzoo ligt de waarde der menschheid in des
kunstenaars hand. Q. E. D.
De kunst kan in hare verschillende uitingen het licht der
reine deugd wrerpen in het gemoed van den mensch. Die
deugd maakt vrij die vrijheid geeft w aarde die waarde
ligt dus in ’s kunstenaars hand. Q. E. D.
Ten derdeGeen vrijheid zonder gevoel van het oneindige.
Niets dan eindige dingen nemen wij waar. Maar het gevoel
van de eindigheid aller dingen is beklemmend. Levend in de
ruimte, die zich aan hem voordoet als begrensd door het
platte vlak der aarde, waarop de blauwe koepel des hemels
staat, gevoelt de mensch zich soms als een insect onder een
glazen stolp. Vermoeid geeft hij dikwijls zijn vragen naar
het oneindige op, maar hij wordt er weer toe gebracht van
een zijde, waarvan hij dat het minst had verwacht, door
zijn kinderen.
Nu trachten de wijsgeeren iets van dat oneindige te ont
dekken, het weer te geven in een formule. Zal hun dat
eenmaal misschien gelukken tot heden zijn zij in die
poging nog niet geslaagd. Maar de schare, d. i wij allen
kunnen zoolang niet wachten. Gelukkig wordt die schare
gered door de kunst. Die kunst bouwde kathedralen, wier
opgaande lijnen den sterveling een indruk geven van het
oneindige. Dat oneindige zweeft tusschen de terzengangen.
die worden gespeeld op het klavier, en is in de geheim-
